Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku

Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku

A/1754/1107 z dnia 25.05.1964 r.
kościół parafialny
Główna fasada kościoła Matki Bożej Różańcowej
Państwo	Polska
Miejscowość	Kłodzko Pl.Franciszkański 1
Wyznanie	katolickie
Kościół	Kościół łaciński
Parafia	Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku
Wezwanie	Najświętsza Maryja Panna Różańcowa
Historia Data zakończenia budowy 1628-1631
Dane świątyni Świątynia • materiał bud. • długość • cegła ok. 30 m Wieża kościelna • liczba wież 2
Położenie na mapie Kłodzka Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku
Położenie na mapie powiatu kłodzkiego Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku
50°26′14,59″N 16°39′22,57″E/50,437386 16,656269
Strona internetowa

Widok kościoła z mostu gotyckiego na Młynówce

Kościół Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku – rzymskokatolicki kościół parafialny, położony na Wyspie Piasek w Kłodzku. Obecna budowla powstała na miejscu starszych w latach 1628–1631. Kościół ma układ bazyliki trójnawowej, orientowanej i murowanej z półkoliście zamkniętym prezbiterium wyodrębnionym z jego bryły. Dwie wieże stoją w fasadzie zachodniej. Obiekt uległ znacznym zniszczeniom w trakcie powodzi w lipcu 1997 roku^[1].

Położenie

Kościół Matki Bożej Różańcowej położony jest w centrum Kłodzka przy placu Franciszkańskim, na Wyspie Piasek, znajdującej się między Młynówką a Nysą Kłodzką^[2]. Stanowi on główny zabytek historycznego przedmieścia Piasek. Plac, przy którym znajduje się świątynia jest naturalnym przedłużeniem ulicy Daszyńskiego, od której oddzielony jest słupkami. Do południowej ściany kościoła przylega klasztor Franciszkanów.

Historia

Franciszkanie przybyli do Kłodzka około 1250 roku, a dokładna data ich przybycia, jak i budowy kościoła oraz klasztoru nie jest znana. Wiadomo, że w 1257 roku istniała w tym miejscu kaplica, po której odwiedzeniu wierni mogli uzyskać odpust zupełny^[3].

Pierwsza wzmianka dotycząca kościoła pojawia się w dokumencie odpustowym z 1350 roku. Wymienia on świątynie pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny i św. Franciszka^[4].

W czasie wojen husyckich franciszkanie musieli w 1427 roku opuścić kościół oraz swoje posiadłości na Piasku, co wynikało z tego, iż był to teren niezabezpieczony murami miejskimi. Przenieśli się w obręb murów, gdzie w 1432 roku między ulicą Niską a Łukasińskiego zbudowali niewielki kościół i klasztor. Ten ostatni spłonął w 1463 roku, a świątynia została poważnie uszkodzona. Po tym wydarzeniu przed 1475 rokiem franciszkanie wrócili na Wyspę Piasek^[5].

Nie wiadomo, w jakim stanie udało się franciszkanom odbudować zabudowania kościelno-klasztorne na Piasku, ponieważ na początku XVI wieku zgromadzenie poszło w rozsypkę. Budynki i włości zakonne zostały przejęte przez władze Kłodzka. Po pewnym czasie popadły one w ruinę, w związku z czym rozebrano je pozostawiając wyłącznie prezbiterium kościoła, które służyło jako kaplica pogrzebowa, a ogród przyklasztorny przekształcono w cmentarz^[6].

W 1604 roku teren został zwrócony franciszkanom, którzy zaczęli odbudowę zespołu kościelno-klasztornego. Według pewnych przekazów zbudowali jedynie kościół z „jedną wieżą”^[7]. W 1619 roku w czasie wojny trzydziestoletniej obiekty te znowu zostały skonfiskowane przez władze i przeznaczone na drukarnie i niemiecko-ewangelicką szkołę. Oblężenie Kłodzka przez wojska cesarskie dało się silnie we znaki obu budynkom. Po zajęciu miasta przez tę armię, na rozkaz cesarza Ferdynanda II Habsburga zwrócono franciszkanom ich posiadłość^[8].

Obecna budowla powstała na miejscu poprzednich w latach 1628–1631, kiedy oddano ją do użytku w stanie surowym, ale jego wykończenie trwało jeszcze bardzo wiele lat, ze względu na niekorzystne warunki materialne zakonu do 1697 roku^[9].

W 1810 roku zakonników usunięto z klasztoru i kościoła na mocy dekretu o sekularyzacji, a budynki stały puste przez dziesięć lat, kiedy to po nieznalezieniu chętnych na ich kupno, władze urządziły w świątyni katolicki kościół garnizonowy^[10]. Sytuacja taka miała miejsce do zakończenia II wojny światowej. W 1945 roku do kościoła wrócili franciszkanie ze śląskiej prowincji św. Jadwigi we Wrocławiu^[11].

W 1964 roku świątynia została wpisana do rejestru zabytków^[12], a w 1972 roku stała się głównym kościołem nowo powstałej parafii^[13].

Kościół odnawiano w latach 1974–1975, oraz w 1993–1994, kiedy to odmalowano jego elewację z zewnątrz i 1998–2010 – wnętrza^[14].

Powodzie

Kościół franciszkanów był wielokrotnie od czasów średniowiecza niszczony przez powodzie. Trzy największe miały miejsce w 1783, 1938 i 1997 roku.

• Powódź z 1783 roku zatopiła niższe partie kościoła. Ówczesne kroniki wspominają, że woda podniosła się o około 5 metrów, zaś remont świątyni był kłopotliwy i bardzo kosztowny^[10].
• Powódź z 1938 roku podtopiła kościół, w którym było 183 cm wody, jednak nie wyrządziła ona takich zniszczeń jak ta z XVIII wieku^[15].
• Powódź tysiąclecia z 1997 roku – woda podniosła się o 8,71 metrów ponad zwykły poziom Nysy Kłodzkiej, co było największą jak na razie katastrofą naturalną tego rodzaju^[16]. W jej trakcie zniszczone zostało wyposażenie kościoła, którego renowacja trwała do 2010 roku.

Architektura i wnętrze

Kościół pod wezwaniem Matki Bożej Różańcowej jest orientowany z lekkim odchyleniem osi ku południowi. Rozmiarami zalicza się do średnich (ok. 30 m długości). Jego układ przestrzenny stoi na pograniczu trójnawowej bazyliki oraz typu jezuickiego. Po obu stronach nawy głównej rozmieszczone są po cztery ośmioboczne kaplice, połączone ze sobą niezbyt szerokimi drzwiami. Świątynia ta od typowych układów jezuickich różni się brakiem nawy poprzecznej i kopuły. Nawę główną sklepiono kolebką z lunetami, a w kaplicach są sklepienia żagielkowe. Wnętrze posiada dobre proporcje. Filary nawy ozdabiają pary pilastrów korynckich^[17]. Wszystkie ołtarze, malowidła i całe wyposażenie pochodzą z okresu eklektyzmu z XIX wieku. Dekoracje malarskie wewnątrz kościoła odwołują się do cyklu różańca świętego zawierając jego 15 tajemnic. Spośród ołtarzy należy wymienić^[18]:

• ołtarz główny pw. Ukoronowania Najświętszej Maryi Panny – wieńczy cykl tematyczny różańca, którego malowidła występują na ścianach i sklepieniu;
• ołtarz pw. św. Franciszka z Asyżu – pierwszy ołtarz prawy;
• ołtarz pw. św. Antoniego z Padwy – drugi ołtarz prawy;
• ołtarz pw. św. Rodziny – trzeci ołtarz prawy;
• ołtarz pw. św. Jana Nepomucena – czwarty ołtarz prawy;
• ołtarz pw. Matki Bożej Różańcowej – pierwszy ołtarz lewy;
• ołtarz pw. św. Józefa Robotnika – drugi ołtarz lewy;
• ołtarz z Pietą – trzeci ołtarz lewy;
• ołtarz pw. św. Anny – czwarty ołtarz lewy.

Świątynia posiada układ podłużny, który był bardzo rozpowszechniony w architekturze sakralnej Europy środkowej. Budowla posiada malownicze położenie, ponieważ oglądana zarówno z wieży ratuszowej, jak i z ulicy Wita Stwosza, zamyka perspektywę średniowiecznego mostu gotyckiego na Młynówce^[19].

Bryła jest bardzo regularna. Dwie wieże elewacji zachodniej podzielone są na trzy kondygnacje. Narożniki wież ozdabiają pary lizen (w parterze), pilastrów toskańskich (w drugiej kondygnacji) i pilastrów korynckich (w trzeciej kondygnacji). Między wieżami, na wysokości ich drugiej kondygnacji znajduje się szczyt podparty wolutami, zamykający dach nawy. Cebulaste hełmy o jednej kondygnacji przeźroczy wieńczą obie wieże. Z gzymsem wstęgowym pierwszej kondygnacji wiąże się gzyms koronujący szereg kaplic, zaś z gzymsem drugiej, kończy się ściana nawy głównej. Apsyda jest półcylindryczna. Okna zamknięte są łukami koszowymi i mają proste opaski. Między oknami na ścianach zewnętrznych, biegnie po parze gładkich lizen^[20].

Galeria

• 

  Kościół i klasztor na rycinie z 1737 r.

• 

  Ściana ze wskaźnikami poziomu wody podczas powodzi

• 

  (c) Daniel Baránek, CC BY-SA 3.0

  Nawa główna z ołtarzem

• 

  (c) Daniel Baránek, CC BY-SA 3.0

  Ambona

• 

  Witraż nad głównym wejściem

• 

  Jeden z witraży w lewej nawie bocznej

• 

  (c) Daniel Baránek, CC BY-SA 3.0

  Prospekt organowy

• 

  Kościół widziany od północy

• 

  Sklepienie nawy głównej

• 

  Wejście do kościoła

• 

  Ołtarz boczny św. Anny

• 

  Ołtarz boczny św. Rodziny

• 

  Ołtarz boczny z Pietą

• 

  Ołtarz boczny św. Jana Nepomucena (Trzech Janów)

• 

  Ołtarz boczny św. Antoniego

• 

  Ołtarz boczny św. Franciszka z Asyżu

• 

  Ołtarz boczny Matki Bożej Różańcowej

• 

  Ołtarz boczny św. Józefa Robotnika

Zobacz też

• Parafia Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku
• Klasztor franciszkanów w Kłodzku

Przypisy

Bibliografia

• Dudek. A, Franciszkanie w Kłodzku, Wrocław 2002.
• Kłodzko. Dzieje miasta, pod red. R. Gładkiewicza, Kłodzko 1998.
• Broniewski, T., Kłodzko. Śląsk w zabytkach sztuki, Wrocław 1970.
• Popularna Encyklopedia Ziemi Kłodzkiej, pod red. J. Laski i M. Kowalcze, t. 2, Kłodzko 2009.
• Kögler J., Die Chroniken der Grafschaft Glatz. Die Pfarrei und Stadtchroniken von Glatz, Habelschwerdt, Reinerz mit den zugehörigen Dörfern, t. 2, nowe wyd. pod red. D. Pohla, Modautal 1993.
• Słownik geografii turystycznej Sudetów, pod red. M. Staffy, t. 15, Wrocław 1994.
• Marcinek K., Prorok W., Ziemia Kłodzka. Informator turystyczny.

Linki zewnętrzne

• Opis na stronie miasta Kłodzka. klodzko.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-13)]. [on line] [dostęp 2011-05-07]
• Zdjęcia kościoła na stronie „Dawne Kłodzko” [on line] [dostęp 2011-05-07]
• Strona domowa parafii Matki Bożej Różańcowej w Kłodzku [on line] [dostęp 2011-05-07]
• Zdjęcia kościoła na stronie „Dolny Śląsk na dawnej i współczesnej fotografii” [on line] [dostęp 2011-05-07]