Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy
Distinctive emblem for cultural property.svg A/86 z dnia 10.12.1971[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Widok z ul. Śniadeckich
Państwo

 Polska

Miejscowość

Bydgoszcz

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy

Wezwanie

Najświętszego Serca Pana Jezusa

Wspomnienie liturgiczne

Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa

Położenie na mapie Bydgoszczy
Mapa konturowa Bydgoszczy, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Ziemia53°07′55,1″N 17°59′53,7″E/53,131972 17,998250
Kościół w 1913 roku
Nocą
Wnętrze
Kościół na Placu Piastowskim - widok z wieży ciśnień

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczykatolicki kościół położony na Placu Piastowskim, w zachodniej części Śródmieścia Bydgoszczy.

Historia

Historia powstania kościoła wiąże się ze staraniami społeczności polskiej, która od 1898 r. usiłowała uzyskać zgodę władz pruskich na budowę nowego kościoła katolickiego w mieście. Zgoda została wydana w 1906 r., jednak pod warunkiem powstania dwóch kościołów: jednego dla Polaków pw. św. Trójcy i drugiego dla Niemców pw. Serca Jezusa. Druga świątynia miała być ufundowana przez władze państwowe dla niemieckich katolików zamieszkujących intensywnie rozwijające się na przełomie wieków Śródmieście. Na miejsce budowy wybrano Elisabethmarkt - miejski plac targowy. Kościół wybudowany został dzięki funduszom rządowym (95% kosztów) w latach 1910-1913[2].

Projekt wstępny kościoła wykonano w Biurze Projektów Wydziału Budownictwa Robót Publicznych w Berlinie w maju 1908 roku. Głównym architektem i budowniczym był Oskar Hossfeld z Turyngii - uznawany za specjalistę od budowy kościołów, kierownik działu do spraw budowy muzeów, kościołów i zabytków w Prusach w Ministerstwie Robót Publicznych. Przy budowie współdziałał z nim wyższy urzędnik bydgoskiego Urzędu Budowlanego Herrmann oraz budowniczy regencji Handke, natomiast przy przepracowaniu elewacji frontowej i wieży współdziałał arch. Asmann. Kościół zbudowano w stylu neobarokowym, w kształcie bazyliki, z apsydą, transeptem i wielką kopulastą rotundą w środku. Styl kościoła nawiązuje do baroku świątyń północnych Niemiec.

Gmach konsekrował sufragan gnieźnieński ks. bp W. Kloske 19 czerwca 1913 r. Początkowo świątynia była kościołem pomocniczym w obrębie parafii farnej. Do 1920 r. służyła duszpasterstwu katolików niemieckich, a następnie duszpasterstwu katolików polskich i niemieckich (nabożeństwa niemieckie zlikwidowano 17 lutego 1924 r.) Aż do wybuchu drugiej wojny światowej stanowił własność gminy niemieckiej.

W 1924 r. kard. Edmund Dalbor wydał dekret o powstaniu w Bydgoszczy pięciu nowych parafii, w tym parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa. Od 1925 r. jej proboszczem był ks. kan. Kazimierz Stepczyński – zamordowany przez Niemców w 1939 r.[3]

W czasie II wojny światowej kościoła nie dotknęły zniszczenia wojenne. W latach 1982-1988 odnowiono generalnie wnętrze kościoła, a w 2002 r. zyskał nową elewację oraz zewnętrzną iluminację. Od 1992 r. z inicjatywy proboszcza ks. Bogdana Jaskólskiego w świątyni prowadzone są rekolekcje dla środowisk twórczych.

Charakterystyka

Świątynia jest uznawana za jeden z piękniejszych kościołów wzniesionych w stylu historyzującym w Bydgoszczy na przełomie wieków XIX i XX.

Styl architektoniczny

Kościół zbudowany został w stylu neobarokowym, z tynkowaną elewacją, co odróżnia go od wielu innych wzniesionych w Bydgoszczy w okresie II połowy XIX i początku XX wieku[4]. Charakteryzuje się układem bazylikowym z wydzielonym transeptem, nad którym wznosi się kopuła[5].

Świątynia jest trójnawowa, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, skierowanym na północ. Posiada dwie kaplice, jedną zakrystię na dole i drugą na piętrze. Może pomieścić ok. 2000 wiernych, z tego 367 miejsc siedzących w nawie głównej i 34 siedzące na emporze organowej oraz 45 miejsc siedzących w nawach bocznych na ławkach rozmieszczonych wzdłuż ścian. Do świątyni prowadzą trzy wejścia główne i dwa boczne. W sumie kościół ma 812 m² powierzchni użytkowej i kubaturę 17,1 tys. m³. Stanowi stosunkowo wczesny przykład zastosowania nowych rozwiązań konstrukcyjnych (żelbet).

Do transeptu od wschodu i zachodu przylegają zbliżone do kwadratu przedsionki. Do południowego ramienia transeptu i nawy bocznej przylega prostokątna przybudówka, z wejściem na wieżę o wysokości 48,4 m. Wieża zwieńczona jest hełmem baniastym z latarnią. Oprócz dzwonów, na wieży umieszczono zegar wybijający godziny i półgodziny. Rynny, hełm wieży i wszystkie sygnaturki pokryto blachą miedzianą.

W sierpniu 2019 rozpoczęto konserwację drewnianej konstrukcji wieży, na którą środki przyznały władze miejskie[6].

Fasada ujęta jest pilastrami oraz zwieńczona dekoracyjną attyką. W nawie głównej, prezbiterium i ramionach transeptu zastosowano sklepienia kolebkowe na gurtach. Posadzkę nawy głównej wyłożono czerwonym piaskowcem, natomiast prezbiterium - z płyt marmurowych.

Detale architektoniczne

Zarówno wnętrze, jak i elewacja kościoła są zdobione bogatym detalem architektonicznym o czysto barokowej formie: kartusze z inskrypcjami, spływy wolutowe, wazony płomieniste, figurki putt, ornamenty rocaillowe, festony[7]. Bogato zdobiony jest portal główny z kamiennymi figurami św. Piotra i Pawła. Wewnętrzne portale transeptu uzyskały oprawę architektoniczną w postaci kolumn dźwigających balkony z rzeźbami muzykujących aniołów[8].

Wystrój malarski sklepień i sufitów wykonał artysta malarz Ernest Fey z Berlina. Prace rzeźbiarskie wykonywali różni artyści. Rzeźbiarz Schreiner z Ratyzbony jest twórcą postaci obu apostołów w głównym portalu. Figury na zewnątrz kościoła są dziełem Meyera i Webera z Wilmersdorf. Autorem prac rzeźbiarskich we wnętrzu tj. atlanty przy emporze organowej i 4 grup aniołów na przedsionkach w transepcie jest Frank Vauschutz z Charlottenburga.

Ołtarze

W kościele znajduje się sześć ołtarzy:

  1. Ołtarz główny. Zdobił go początkowo obraz Serca Jezusowego artysty malarza Bolesława Lewańskiego, który w 1930 r. został zastąpiony obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa, namalowanym przez prof. Faczyńskiego.
  2. Ołtarz w nawie lewej. Znajduje się w nim obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
  3. Ołtarz w nawie prawej. Znajduje się w nim obraz św. Józefa
  4. Ołtarz drugi w nawie prawej. Znajduje się tu figura św. Antoniego, wyrzeźbiona przez prof. Giecewicza w 1924 r.
  5. Ołtarz w kaplicy przylegającej do prezbiterium. W 1930 r. przeniesiono do niej obraz Serca Jezusowego artysty malarza Bolesława Lewańskiego, który początkowo był umieszczony w ołtarzu głównym.
  6. Ołtarz w kaplicy przylegającej do lewej nawy. Początkowo znajdowała się tu figura Matki Boskiej Bolesnej. Zastąpiono ją jednak stylowym ołtarzem barokowym wykonanym przez artystę rzeźbiarza Skręta z Bydgoszczy i obrazem św. Teresy malowanym przez prof. Faczyńskiego. Figurę Piety przeniesiono do prawej nawy.

Dzwony

W wieży kościoła umieszczone są trzy stalowe dzwony:

  • najmniejszy: „Ave Maria gratia plena Dominus Tecum",
  • średni: „Omnia ad Majorem Dei gloriam",
  • duży: „Cor Jesu sacratissimum miserere nobis".

Dzwony są napędzane elektrycznie (ich łączna waga wynosi ponad 5685 kg), na górze wieży wisi dzwon średni, niżej dwa pozostałe. Wykonano je w 1912 r. w Bochum.

Organy

Organy zostały zbudowane w 1912 r. przez firmę Paula Voelknera z Bydgoszczy jako instrument 28 głosowy. W 1942 r. przebudowane przez Josefa Goebla z Gdańska i powiększone o 1 głos. W 1968 r. w organach wbudowano dzwony rurowe. Instrument posiada dwa manuały i pedał, trakturę pneumatyczną. Powietrze jest tłoczone przez cichobieżna dmuchawę. Zachowało się urządzenie do kalikowania. W kwietniu 2012 rozpoczął się generalny remont organów[9].

Galeria

Zobacz też

Przypisy

  1. Rejestr zabytków nieruchomych – województwo kujawsko-pomorskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-10-12].
  2. koszt kościoła to 356 tys. marek, z tego 341 tys. pochodziło z funduszy państwowych, 8 tys. w darze od papieża i 7 tys. ze składek niemieckich katolików w Bydgoszczy
  3. był więziony w koszarach artyleryjskich przy ul. Gdańskiej, po czym wywieziony ze współwięźniami, prawdopodobnie w nocy z 30 października na 1 listopada lub 2 na 3 listopada, w nieznanym kierunku, gdzie został rozstrzelany
  4. zwykle licowanych wysokiej jakości ceramiką z bogatym detalem architektonicznym
  5. Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008
  6. al: Wieża kościoła w remoncie. Jego brak wytykał ks. Kneblewskiemu biskup Tyrawa. Bydgoszcz.Wyborcza.pl, 2019-09-04. [dostęp 2019-09-17].
  7. Rudnicki Daniel Bernard. Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (1924-1996). [w.] Kalendarz Bydgoski 1998
  8. Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
  9. Michał Kołodziej: Remont organów. Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, 2012-04-12. [dostęp 2012-05-24]. (pol.).

Bibliografia

  • Chamot Marek. Kościół katolicki w Bydgoszczy w czasie zaborów. [w:] Kalendarz Bydgoski 2000
  • Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
  • Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
  • Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008.
  • Rogalski Bogumił. Architektura sakralna Bydgoszczy dawniej i dziś. [w.] Kronika Bydgoska XII (1990). Bydgoszcz 1991
  • Rudnicki Daniel Bernard. Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (1924-1996). [w.] Kalendarz Bydgoski 1998

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Bydgoszcz location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa Bydgoszczy, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Bydgoszcz Kościół NSPJ front.jpg
Kościół Najświętszego Serca Jezusa w Bydgoszczy
Bdg kscNSPJ noc 22 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bydgsozcz NSPJ pocztówka 1913.jpg
Kościół Najświętszego Serca Jezusa w Bydgoszczy
Bydgoszcz, kościół par. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa - nawa główna sd.JPG
Autor: Skibaa1, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bydgoszcz, kościół par. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa, 1910-1912
Bdg kościółNSPJ c 06-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bydgoszcz NSPJ wnetrze.jpg
Autor: Mateusz Korecki, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kościół Najświętszego Serca Jezusa w Bydgoszczy
Bdg kościółNSPJ 05-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bydgoszcz, kościół par. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa - ołtarz główny ds.JPG
Autor: Skibaa1, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bydgoszcz, kościół par. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa, 1910-1912
Bdg kscNSPJ noc 16 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bdg kscNSPJ zm14 11-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bdg widokzwcisnien kNSPJ 2 10-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół p.w. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Śródmieściu Bydgoszczy - widok z wieży ciśnień
Bdg kscNSPJ noc 26 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bdg kscNSPJ noc 15 07-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bdg kscNSPJ zm10 11-2013.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy, zbud. 1913 r.
Bydgoszcz, kościół par. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa - organy.JPG
Autor: Skibaa1, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Bydgoszcz, kościół par. p.w. Najśw. Serca Pana Jezusa, 1910-1912