Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy

A/86 z dnia 10.12.1971[1]
kościół parafialny
Widok z ul. Śniadeckich
Państwo	Polska
Miejscowość	Bydgoszcz
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy
Wezwanie	Najświętszego Serca Pana Jezusa
Wspomnienie liturgiczne	Uroczystość Najświętszego Serca Pana Jezusa
Historia Data zakończenia budowy 1910 - 1913 Data poświęcenia 19 czerwca 1913
Dane świątyni Architekt Oskar Hossfeld Świątynia • materiał bud. • cegła Organy • liczba głosów • liczba manuałów 29 2
Położenie na mapie Bydgoszczy Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy
53°07′55,1″N 17°59′53,7″E/53,131972 17,998250

Kościół w 1913 roku

Nocą

Wnętrze

Kościół na Placu Piastowskim - widok z wieży ciśnień

Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy – katolicki kościół położony na Placu Piastowskim, w zachodniej części Śródmieścia Bydgoszczy.

Historia

Historia powstania kościoła wiąże się ze staraniami społeczności polskiej, która od 1898 r. usiłowała uzyskać zgodę władz pruskich na budowę nowego kościoła katolickiego w mieście. Zgoda została wydana w 1906 r., jednak pod warunkiem powstania dwóch kościołów: jednego dla Polaków pw. św. Trójcy i drugiego dla Niemców pw. Serca Jezusa. Druga świątynia miała być ufundowana przez władze państwowe dla niemieckich katolików zamieszkujących intensywnie rozwijające się na przełomie wieków Śródmieście. Na miejsce budowy wybrano Elisabethmarkt - miejski plac targowy. Kościół wybudowany został dzięki funduszom rządowym (95% kosztów) w latach 1910-1913^[2].

Projekt wstępny kościoła wykonano w Biurze Projektów Wydziału Budownictwa Robót Publicznych w Berlinie w maju 1908 roku. Głównym architektem i budowniczym był Oskar Hossfeld z Turyngii - uznawany za specjalistę od budowy kościołów, kierownik działu do spraw budowy muzeów, kościołów i zabytków w Prusach w Ministerstwie Robót Publicznych. Przy budowie współdziałał z nim wyższy urzędnik bydgoskiego Urzędu Budowlanego Herrmann oraz budowniczy regencji Handke, natomiast przy przepracowaniu elewacji frontowej i wieży współdziałał arch. Asmann. Kościół zbudowano w stylu neobarokowym, w kształcie bazyliki, z apsydą, transeptem i wielką kopulastą rotundą w środku. Styl kościoła nawiązuje do baroku świątyń północnych Niemiec.

Gmach konsekrował sufragan gnieźnieński ks. bp W. Kloske 19 czerwca 1913 r. Początkowo świątynia była kościołem pomocniczym w obrębie parafii farnej. Do 1920 r. służyła duszpasterstwu katolików niemieckich, a następnie duszpasterstwu katolików polskich i niemieckich (nabożeństwa niemieckie zlikwidowano 17 lutego 1924 r.) Aż do wybuchu drugiej wojny światowej stanowił własność gminy niemieckiej.

W 1924 r. kard. Edmund Dalbor wydał dekret o powstaniu w Bydgoszczy pięciu nowych parafii, w tym parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa. Od 1925 r. jej proboszczem był ks. kan. Kazimierz Stepczyński – zamordowany przez Niemców w 1939 r.^[3]

W czasie II wojny światowej kościoła nie dotknęły zniszczenia wojenne. W latach 1982-1988 odnowiono generalnie wnętrze kościoła, a w 2002 r. zyskał nową elewację oraz zewnętrzną iluminację. Od 1992 r. z inicjatywy proboszcza ks. Bogdana Jaskólskiego w świątyni prowadzone są rekolekcje dla środowisk twórczych.

Charakterystyka

Świątynia jest uznawana za jeden z piękniejszych kościołów wzniesionych w stylu historyzującym w Bydgoszczy na przełomie wieków XIX i XX.

Styl architektoniczny

Kościół zbudowany został w stylu neobarokowym, z tynkowaną elewacją, co odróżnia go od wielu innych wzniesionych w Bydgoszczy w okresie II połowy XIX i początku XX wieku^[4]. Charakteryzuje się układem bazylikowym z wydzielonym transeptem, nad którym wznosi się kopuła^[5].

Świątynia jest trójnawowa, z prezbiterium zamkniętym trójbocznie, skierowanym na północ. Posiada dwie kaplice, jedną zakrystię na dole i drugą na piętrze. Może pomieścić ok. 2000 wiernych, z tego 367 miejsc siedzących w nawie głównej i 34 siedzące na emporze organowej oraz 45 miejsc siedzących w nawach bocznych na ławkach rozmieszczonych wzdłuż ścian. Do świątyni prowadzą trzy wejścia główne i dwa boczne. W sumie kościół ma 812 m² powierzchni użytkowej i kubaturę 17,1 tys. m³. Stanowi stosunkowo wczesny przykład zastosowania nowych rozwiązań konstrukcyjnych (żelbet).

Do transeptu od wschodu i zachodu przylegają zbliżone do kwadratu przedsionki. Do południowego ramienia transeptu i nawy bocznej przylega prostokątna przybudówka, z wejściem na wieżę o wysokości 48,4 m. Wieża zwieńczona jest hełmem baniastym z latarnią. Oprócz dzwonów, na wieży umieszczono zegar wybijający godziny i półgodziny. Rynny, hełm wieży i wszystkie sygnaturki pokryto blachą miedzianą.

W sierpniu 2019 rozpoczęto konserwację drewnianej konstrukcji wieży, na którą środki przyznały władze miejskie^[6].

Fasada ujęta jest pilastrami oraz zwieńczona dekoracyjną attyką. W nawie głównej, prezbiterium i ramionach transeptu zastosowano sklepienia kolebkowe na gurtach. Posadzkę nawy głównej wyłożono czerwonym piaskowcem, natomiast prezbiterium - z płyt marmurowych.

Detale architektoniczne

Zarówno wnętrze, jak i elewacja kościoła są zdobione bogatym detalem architektonicznym o czysto barokowej formie: kartusze z inskrypcjami, spływy wolutowe, wazony płomieniste, figurki putt, ornamenty rocaillowe, festony^[7]. Bogato zdobiony jest portal główny z kamiennymi figurami św. Piotra i Pawła. Wewnętrzne portale transeptu uzyskały oprawę architektoniczną w postaci kolumn dźwigających balkony z rzeźbami muzykujących aniołów^[8].

Wystrój malarski sklepień i sufitów wykonał artysta malarz Ernest Fey z Berlina. Prace rzeźbiarskie wykonywali różni artyści. Rzeźbiarz Schreiner z Ratyzbony jest twórcą postaci obu apostołów w głównym portalu. Figury na zewnątrz kościoła są dziełem Meyera i Webera z Wilmersdorf. Autorem prac rzeźbiarskich we wnętrzu tj. atlanty przy emporze organowej i 4 grup aniołów na przedsionkach w transepcie jest Frank Vauschutz z Charlottenburga.

Ołtarze

W kościele znajduje się sześć ołtarzy:

1. Ołtarz główny. Zdobił go początkowo obraz Serca Jezusowego artysty malarza Bolesława Lewańskiego, który w 1930 r. został zastąpiony obrazem Najświętszego Serca Pana Jezusa, namalowanym przez prof. Faczyńskiego.
2. Ołtarz w nawie lewej. Znajduje się w nim obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny.
3. Ołtarz w nawie prawej. Znajduje się w nim obraz św. Józefa
4. Ołtarz drugi w nawie prawej. Znajduje się tu figura św. Antoniego, wyrzeźbiona przez prof. Giecewicza w 1924 r.
5. Ołtarz w kaplicy przylegającej do prezbiterium. W 1930 r. przeniesiono do niej obraz Serca Jezusowego artysty malarza Bolesława Lewańskiego, który początkowo był umieszczony w ołtarzu głównym.
6. Ołtarz w kaplicy przylegającej do lewej nawy. Początkowo znajdowała się tu figura Matki Boskiej Bolesnej. Zastąpiono ją jednak stylowym ołtarzem barokowym wykonanym przez artystę rzeźbiarza Skręta z Bydgoszczy i obrazem św. Teresy malowanym przez prof. Faczyńskiego. Figurę Piety przeniesiono do prawej nawy.

Dzwony

W wieży kościoła umieszczone są trzy stalowe dzwony:

• najmniejszy: „Ave Maria gratia plena Dominus Tecum",
• średni: „Omnia ad Majorem Dei gloriam",
• duży: „Cor Jesu sacratissimum miserere nobis".

Dzwony są napędzane elektrycznie (ich łączna waga wynosi ponad 5685 kg), na górze wieży wisi dzwon średni, niżej dwa pozostałe. Wykonano je w 1912 r. w Bochum.

Organy

Organy zostały zbudowane w 1912 r. przez firmę Paula Voelknera z Bydgoszczy jako instrument 28 głosowy. W 1942 r. przebudowane przez Josefa Goebla z Gdańska i powiększone o 1 głos. W 1968 r. w organach wbudowano dzwony rurowe. Instrument posiada dwa manuały i pedał, trakturę pneumatyczną. Powietrze jest tłoczone przez cichobieżna dmuchawę. Zachowało się urządzenie do kalikowania. W kwietniu 2012 rozpoczął się generalny remont organów^[9].

Galeria

• 

  Fasada

• 

  Wieże

• 

  O zmierzchu

• 

  Fasada południowa

• 

  Figury apostołów św. Piotra i Pawła

• 

  Wieża zegarowa

• 

  Sygnaturka

• 

  Nawa główna

• 

  Ołtarz

• 

  Organy

Zobacz też

• Parafia Najświętszego Serca Pana Jezusa w Bydgoszczy
• Cmentarz katolicki Najświętszego Serca Jezusa w Bydgoszczy
• Chór mieszany "Harmonia" w Bydgoszczy
• Obiekty sakralne w Bydgoszczy
• Struktury wyznaniowe w Bydgoszczy
• Historia Bydgoszczy

Przypisy

Bibliografia

• Chamot Marek. Kościół katolicki w Bydgoszczy w czasie zaborów. [w:] Kalendarz Bydgoski 2000
• Derenda Jerzy. Piękna stara Bydgoszcz – tom I z serii Bydgoszcz miasto na Kujawach. Praca zbiorowa. Towarzystwo Miłośników Miasta Bydgoszczy. Bydgoszcz 2006
• Kuberska Inga: Architektura sakralna Bydgoszczy w okresie historyzmu. [w.] Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu. Zeszyt 3. Bydgoszcz 1998
• Parucka Krystyna. Zabytki Bydgoszczy – minikatalog. „Tifen” Krystyna Parucka. Bydgoszcz 2008.
• Rogalski Bogumił. Architektura sakralna Bydgoszczy dawniej i dziś. [w.] Kronika Bydgoska XII (1990). Bydgoszcz 1991
• Rudnicki Daniel Bernard. Parafia pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa (1924-1996). [w.] Kalendarz Bydgoski 1998

Linki zewnętrzne

• Strona internetowa parafii
• Zdjęcie kościoła z l. 20