Kościół Najświętszego Zbawiciela w Lublinie

Kościół Najświętszego Zbawiciela

A/1627 z dnia 27.05.2014[1]
widok ogólny
Państwo	Polska
Województwo	lubelskie
Miejscowość	Lublin
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymsko-katolicki
Wezwanie	Najświętszego Zbawiciela
Historia Data rozpoczęcia budowy 1934 Data zakończenia budowy 1935
Dane świątyni Styl styl narodowy modernistyczny Architekt Aleksander Gruchalski Wieża kościelna • liczba wież 1 Ołtarz • liczba ołtarzy 3 Liczba naw 1
Położenie na mapie Lublina Kościół Najświętszego Zbawiciela
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Najświętszego Zbawiciela
Położenie na mapie województwa lubelskiego Kościół Najświętszego Zbawiciela
51°15′39,05″N 22°34′44,04″E/51,260847 22,578900

Kościół Najświętszego Zbawiciela – rzymskokatolicki kościół rektoralny znajdujący się na terenie cmentarza przy ulicy Unickiej w Lublinie. Wybudowany w roku 1935 jako kaplica pogrzebowa, reprezentuje styl klasycyzującego modernizmu o cechach narodowych w polskim budownictwie sakralnym okresu międzywojennego. Uznany za zabytek architektury.

Historia kościoła

Po założeniu w 1932 roku nowego cmentarza rzymskokatolickiego przy ulicy Unickiej podjęto decyzję o wybudowaniu na jego terenie dużej kaplicy pogrzebowej, którą wzniesiono w latach 1934–1935^[2]. Autorem projektu był lubelski architekt Aleksander Gruchalski. Kaplicę poświęcono 3 listopada 1935 r^[3].

Od 1985 roku kaplica pełni funkcję kościoła rektoralnego pw. Najświętszego Zbawiciela^[4]. Na zewnętrznych ścianach świątyni wmurowano rzędy tablic z nazwiskami osób poległych lub pomordowanych w latach 1939–1956.

W roku 2014 Kościół Najświętszego Zbawiciela w Lublinie został wpisany na listę zabytków^[5].

Architektura

Kościół Najświętszego Zbawiciela w Lublinie zaprojektowany przez Aleksandra Gruchalskiego jako jednonawowa budowla murowana zrealizowany został w klasycyzującym stylu modernistycznym o cechach narodowych^[6]. Koncepcja architektoniczna łączyła swobodną interpretację motywów z różnych okresów historycznych^[7].

Kościół Najświętszego Zbawiciela – widok od strony cmentarza

O jego zwartej, malowniczej sylwetce decyduje spiętrzony układ proporcjonalnych brył architektonicznych przykrytych stromym dachem z czerwonej dachówki. W ogólnym kształcie z charakterystyczną niewysoką wieżą, wysuniętym ryzalitem kruchty i innymi detalami widoczne są nawiązania do fary w Kazimierzu Dolnym^[8].

Fasadę świątyni zwieńczono po bokach dwoma posągami świętych Apostołów Piotra i Pawła. Kruchta została pokryta tynkiem z boniowaniami sugerującymi ciosy kamienne w kościołach romańskich, ma także arkadowy podcień odwołujący się do tzw. sobót, występujących w dawnym budownictwie drewnianym. Podobne rozwiązanie widnieje w modernistycznym kościele św. Jana Marii Vianney, zbudowanym wcześniej przez tego samego architekta w Polichnie^[6]. Nawa lubelskiej kaplicy została otoczona skarpami na wzór kościołów gotyckich. W zewnętrznej części absydy znajduje się nisza mieszcząca rzeźbę, przywołująca tradycje architektury średniowiecznych ogrojców^[7].

Wnętrze świątyni

Otynkowane na biało wnętrze świątyni ma charakter surowy, pozbawiony zdobień architektonicznych. Łuki oraz sklepienia kolebkowe przypominają kościoły romańskie. W prezbiterium umieszczono witraż przedstawiający Chrystusa Ukrzyżowanego. Po przeciwnej stronie zbudowano chór muzyczny oparty na trzech arkadach^[8].

Wnętrze kościoła posiada kilka ołtarzy. W głównym znajduje się obraz Najświętszego Serca Pana Jezusa. W jednym z ołtarzy bocznych są umieszczone trzy obrazy: Matki Bożej, św. Maksymiliana Marii Kolbego i bł. Marii Teresy Ledóchowskiej. W drugim tzw. chrzcielnym, znajduje się chrzcielnica oraz figury przedstawiające Mieszka I i Dąbrówkę^[9].

Układ urbanistyczny

Kaplica na cmentarzu przy ul. Unickiej od chwili budowy stanowiła główny akcent założenia przestrzennego nowej nekropolii. W latach 70. XX wieku wybudowanie obwodnicy Lublina spowodowało podział cmentarza na dwie części. Obecnie Kościół Najświętszego Zbawiciela znajduje się w północnej części cmentarza przy głównej alei naprzeciwko wejścia tworząc centralny punkt układu urbanistycznego^[2].

Przypisy

Bibliografia

• Nowa kaplica cmentarna, „Głos Lubelski” nr 297 z 30 X 1935, s. 5.
• Nowy cmentarz i kaplica-kościół przy ulicy Unickiej w Lublinie, „Wiadomości Diecezjalne Lubelskie”, R XIX, nr 10, 1937, s. 305-307.
• Aleksander Gruchalski [w:] S. Łoza, Architekci i budowniczowie w Polsce, Warszawa 1954, s. 104.
• H. Gawarecki, Rozwój urbanistyczny i architektoniczny miasta w latach 1918–1938, [w:] Dzieje Lublina, red. S. Krzykała, Lublin 1975. s. 243–265.
• Diecezja Lubelska. Informator historyczny i administracyjny, red. M.T. Zahajkiewicz, Lublin 1985, s. 98.
• Zabytki architektury i budownictwa w Polsce, t. 22, Województwo lubelskie, red. I. Kochanowska, Lublin 1995.
• Archidiecezja Lubelska. Historia i administracja, Marek TomaszM.T. Zahajkiewicz (red.), WłodzimierzW. Bielak, Lublin: Kuria Metropolitalna, 2000, s. 385-386, ISBN 83-87143-71-5, OCLC 830272679 .
• H. Mącik, Kaplica na cmentarzu przy ulicy Unickiej w Lublinie, „Leksykon Lublin”, Teatr NN. PL. [dostęp 5-01-2016]
• A. Frąckiewicz, Sprawozdanie Wydziału Rejestru Zabytków i Dokumentacji Zabytków WUOZ w Lublinie z działalności merytorycznej w 2014 r., „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2015, s. 170.
• A. Stawinoga, Zabytki nieruchome objęte ochroną konserwatorską poprzez wpis do wojewódzkiego rejestru zabytków „A” w 2014 r., „Wiadomości Konserwatorskie Województwa Lubelskiego” 2015, s. 220-221.
• J. Żywicki, Aleksander Gruchalski (1894-1943), „Leksykon Lublin”, Teatr NN. PL. [dostęp 5-01-2016]
• J. Żywicki, Aleksander Gruchalski – lubelski architekt okresu międzywojennego, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 2015, nr 2, s. 51-65. [dostęp 5-01-2016]

Linki zewnętrzne

• Kościół pw. Najświętszego Zbawiciela, Archidiecezja Lubelska.
• Kościół na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie - Leksykon Lublin, Teatr NN.
• Cmentarz przy ul. Unickiej, Lublin - Historia.