Kościół Najświętszej Maryi Panny i klasztor Benedyktynów w Kijowie

Kościół i klasztor Najświętszej Maryi Panny
de claustro S. Maria in Ruscia, 1242
Państwo

 Ukraina

Miejscowość

Kijów

Adres

Kijów, Gród Jarosława

Typ budynku

klasztor i kościół

Styl architektoniczny

gotyk

Inwestor

opat klasztoru w Wiedniu

Zniszczono

1241

Odbudowano

1320(?)

Pierwszy właściciel

opat klasztoru w Wiedniu

Kolejni właściciele

prowincja dominikańska

Obecny właściciel

państwo (teren)

Położenie na mapie Kijowa i obwodu kijowskiego
Mapa konturowa Kijowa i obwodu kijowskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kijów, kościół Najświętszej Maryi Panny”
Położenie na mapie Ukrainy
Ziemia50°27′00″N 30°31′25″E/50,450000 30,523611

Kościół Najświętszej Maryi Panny i klasztor Benedyktynów w Kijowie (łac. de claustro S. Maria in Ruscia, 1242) – nieistniejący, średniowieczny klasztor i kościół mnichów iroszkockich pod wezwaniem Najświętszej Maryi Panny[1]. Drewniany kościół i klasztor wzniesiony został za bramą Lacką[2]w kijowskim grodzie Jarosława. Wybór miejsca był prawdopodobnie związany z lokalizacją w tym właśnie miejscu ruchliwej gminy kupieckiej i osady targowej nad Dnieprem. Z roku 1242, czyli od czasu najazdu tatarskiego pochodzi pierwsza pewna wiadomość, że w Kijowie istniał klasztor i kościół mnichów iroszkockich de claustro S. Maria in Ruscia. Klasztor ten znajdował się pod jurysdykcją opata klasztoru wiedeńskich Szkotów pod tym samym wezwaniem. Wiedeński klasztor powstał w roku 1159[3]

Pierwszy wiarę katolicką szerzył w Kijowie św. Bruno, Benedyktyn, z osiemnastoma braćmi przybyłymi z Niemiec. Schronienie wśród normańskich władców Kijowa znalazł również św. Olaf. Od roku 1228 działalność misyjną prowadził na Rusi kijowskiej św. Jacek.

Z powodu ożywionych stosunków handlowych w ciągu XII w. między Wiedniem, Ratyzboną a Kijowem, powstają na potrzeby kupców kościoły łacińskie pod opieką na początku Benedyktynów ze szkockiego opactwa w Wiedniu, później Dominikanów[4]. Pierwszy katolicki kościół misyjny mógł powstać na terenie Kijowa już w wieku XII. wówczas funkcjonowała tam osada targowa kupców niemieckich, głównie z Austrii. Już w 1149 niemieccy kupcy docierają do Łucka na Wołyniu, a w 1175 do Kijowa. Przypuszczenie to potwierdza wiadomość kronikarska z 1175 o nałożeniu podatków na łacinników osiadłych w Kijowie. Kijów był bowiem od najdawniejszych czasów poważnym ośrodkiem międzynarodowego handlu[5]. Pod koniec roku 1228 do Kijowa wyruszył również Jacek Odrowąż, wraz z towarzyszami. Nie ulega wątpliwości, że św. Jacek osobiście zetknął się z Benedyktynami w czasie podróży na Ruś, ponieważ przy tym samym kościele w Kijowie około 1230, osiedlili się tam pod przewodem św. Jacka Dominikanie krakowscy. Ten pobyt św. Jacka w Kijowie upiększony został z biegiem czasu wieloma legendami. Kiedy opuszczał Kijów, pozostawiał w Kijowie Godyna na stanowisku przeora, a potem objął tę godność Marcin z Sandomierza. Kościół ten początkowo służył kupcom niemieckim, m.in. przybyszom z Wrocławia. Odrowąż jeszcze raz przybył do Kijowa przed samym najazdem tatarskim i przy klasztorze założył szkołę, do której uczęszczały dzieci miejscowych katolików. Trudno jest dziś ustalić z jakiego środowiska dominikańskiego wywodził się klasztor w Kijowie: "z prowincji polskiej", jak w XIII w., czy też spośród braci pielgrzymujących w Societas Fratrum Peregrinantium (SFP), założonego przez Jana XXII, głównie Niemców poprzez Inflanty. W 1242 po najeździe tatarskim Dominikanie opuszczają Kijowszczyznę.

Ponieważ Tatarzy spalili zarówno kwartał niemiecki z kościołem Marii Panny, jak i drewniany klasztor dominikanów, zakonnicy z Kijowa zdołali uciec do Polski. Do Lwowa sprowadził św. Jacek zakon kaznodziejski oraz według legendy gotycką figurę Matki Bożej, pochodząca najprawdopodobniej z XIV w., według podania wyniesiona z Kijowa przez św. Jacka po zdobyciu miasta przez Tatarów. Obecnie w katedrze przemyskiej.

Dominikanie wrócili do Kijowa w XIV wieku. Klasztor odbudowano pod wezwaniem św. Jacka, z tego też powodu Dominikanów zwano w Kijowie zwykle Jackami. Z grona Dominikanów wywodzili się późniejsi biskupi kijowscy.

Kupiec, a następnie dominikanin Martin Gruneweg napisał w swojej kronice, że drewniany kościół i klasztor dominikański podczas jego pobytu w Kijowie w roku 1584 położony był "na lewo od placu targowego, gdzie prawdopodobnie znajdowała się kolonia czy inne miejsce zamieszkania katolików".

Przypisy

  1. "Kościół dawnej Rusi Kijowskiej przejął od Kościoła bizantyjskiego wielką cześć dla Matki Bożej. Powstały niezliczone kościoły pod wezwaniem Maryi." [w:] Jan Paweł II. Dzieła Zebrane. t. XV. s. 67
  2. już w grodzie Jarosława przy bramie lackiej istniała Lacka Słoboda - dzielnica, Polaków, obok dzielnicy Niemców i Włochów, a przy cerkwi Mikołaja - targowa osada węgierska" [w:] Tadeusz M. Trajdos. Kościół Katolicki na ziemiach ruskich Korony i Litwy za panowania Władysława II Jagiełły, 1386-1434. 1982; "W Kijowie uczynił sobie św. Jacek bazę apostolską, założył klasztor przy "Bramie Lackiej" i postarał się o wyświęcenie biskupa, którym był wrocławski Dominikanin."
  3. "Hier sind es vor allem die schon erwähnten Urkunden Heinrich Jasomirgotts für das Kloster der iro-schottischen Mönche zu Wien (1158) und der Benediktiner zu Admont (1159)." [w:]Johanna Haberl. Favianis, Vindobona und Wien. str. 158; "Schottenkloster zu Ehren der heiligen Jungfrau Maria und des heiligen Papstes Gregorius"; "Kiev had its Schottenkloster later, from the end of the twelfth century to the Mongol invasion of 1241; its monks came for the greater part from Vienna. " [w:] Bier. Ireland, harbinger of the Middle Ages. 1966.
  4. Władysław Abraham. Organizacja kościoła w Polsce do połowy wieku XII. 1962
  5. Cracovia-Polonia-Europa. Uniwersytet Jagielloński.Instytut Historii. edycja Secesja. 1995 str. 412

Media użyte na tej stronie

Kyiv oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Districts of the Kiev region, from July 17, 2020