Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Piotrkowie Trybunalskim

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny

A/36 z dnia 31.05.2007 r.[1]
Państwo	Polska
Miejscowość	Piotrków Trybunalski
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Historia Data rozpoczęcia budowy 1372-1373 Data zakończenia budowy 1900 (przebudowa) Data zniszczenia 1657 Data odbudowy 1666
Dane świątyni Styl gotyk, neogotyk Liczba naw 1
Położenie na mapie Piotrkowa Trybunalskiego Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
Położenie na mapie województwa łódzkiego Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny
51°24′07,4520″N 19°41′49,5960″E/51,402070 19,697110

Kościół Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Piotrkowie Trybunalskim – rzymskokatolicki kościół filialny należący do parafii Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Piotrkowie Trybunalskim. Należy do dekanatu piotrkowskiego archidiecezji łódzkiej.

Legendy

Wedle tradycji w miejscu późniejszego kościoła miał wcześniej funkcjonować pogański ośrodek kultu, tzw. święty gaj^[2][3]. Rzekomo jeszcze w XVIII w. istniał ogromny zmurszały pień dębowy, z którego okoliczni mieszkańcy odrywali kawałki drewna jako lekarstwo dla ludzi i zwierząt^[3].

Inny legendarny przekaz głosi, jakoby już w IX w. dotarł tu misjonarz, niejaki Piotr Morawianin. Na wzgórzu miała istnieć wtedy osada, której mieszkańcy przyjęli nauki chrześcijańskie^[3]. Misjonarz ufundował więc dla nich kościół^[3]. Jednak na północ od rzeki Strawy w okolicach Starego Miasta znajdowała się inna osada, której mieszkańcy byli wrogo nastawieni^[3]. Napadli oni osadę na południu, zniszczyli kościół, a według niektórych przekazów zabili też misjonarza^[3].

Kolejny legendarny przekaz głosi, że w XII w. kościół został odbudowany przez Piotra Włostowica, który w ramach pokuty za zdradę księcia Wołodara miał ufundować 77 świątyń^[3]. W kościele tym miała powstać pierwsza parafia w Piotrkowie kierowana przez księdza o imieniu Jakub^[3]. Kościół ten został jakoby zniszczony w XIII w. podczas najazdów tatarskich^[3].

Historia

Świątynia jest jednym z trzech najstarszych kościołów w Piotrkowie^[3]. Udokumentowane wzmianki historyczne o kościele pochodzą z XIV wieku^[3].

Murowany kościół został wzniesiony staraniem proboszcza piotrkowskiego księdza Spytka w latach 1372–1373^[3]. Ufundował go starosta sieradzki, następnie piotrkowski Jan Kmita z Wiśnicza, prawdopodobnie w celu upamiętnienia Kazimierza Wielkiego^[4]. Jak Kmita miał bogato uposażyć kościół w majątki ziemskie, m.in. na Szczekanicy^[3]. W 1392 fundację kościoła potwierdziła królowa Jadwiga^[3].

Szczególnych zniszczeń kościół doznał w 1657 podczas potopu szwedzkiego, z których został odbudowany w 1666^[5]. Informuje o tym tablica w języku łacińskim wmurowana w zachodniej ścianie budynku^[3].

W 1848 doszło do pęknięcia murów kościoła w wyniku uderzenia pioruna^[3]. W 1872 dokonano renowacji świątyni, wymieniając też dach niższy, gontowy^[3]. Po raz kolejny mury kościoła zostały uszkodzone w 1892 z powodu drgań wywołanych przewozem ciężkich maszyn do fabryki budowanej na Bugaju^[3]. W 1900 kościół gruntownie przebudowano pod kuratelą proboszcza piotrkowskiego ks. Aleksandra Sałacińskiego^[3]. Budynek ulegał jednak dalszej degradacji i w latach 30. XX w. wymagał ponownych prac remontowych, które zostały przerwane wybuchem II wojny światowej^[3]. W czasie okupacji niemieckiej do 1942 świątynia pełniła funkcję kościoła parafialnego^[3].

W latach 1964–1965 miała miejsce kolejna renowacja budynku. W 2003 przeprowadzono gruntowne prace, w trakcie których wymieniono więźbę dachową, zrekonstruowano wieżyczkę i pokryto ją blachą miedzianą^[3].

• 

  Kościół na grafice z 1863.

• 

  Kościół i otoczenie na grafice z 1887.

• 

  Kościół na obrazie Władysława Szulca (ok. 1918–1934)

Architektura

Kościół był wielokrotnie niszczony i przebudowywany^[4]. Sprawiło to, że współcześnie kościół jest pozbawiony określonego stylu architektonicznego^[3]. Obecny wygląd kościoła pochodzi z 1900 roku^[4]. Przed tą przebudową miał formę strzelistego kościoła gotyckiego z oknami zwieńczonymi ostrołukowo^[3]. Przebudowa nadała mu postać małej, przysadzistej budowli^[3].

Świątynię wzniesiono na niewielkim wzgórzu^[4]. Kościół jest orientowany^[4]. Od strony zachodniej ma przybudówkę z wejściem^[4]. Posiada jedną nawę w kształcie prostokąta o powierzchni około 75m² oraz krużganek o powierzchni 4m²^[3]. Nawa zakończona jest oktagonalnym prezbiterium o powierzchni 42m²^[3]. Przylega też do niej zakrystia o powierzchni niecałych 20m²^[3]. Mury świątyni mają grubość około 1 metra^[3]. Obiekt pokryty jest dwuspadowym dachem z wieżyczką^[3].

Obok kościoła znajduje się kolumna z kamienną późnobarokową figurą Niepokalanie Poczętej Najświętszej Maryi Panny oraz dzwonnica^[3].

Teren wokół kościoła pełnił dawniej funkcję cmentarza, na którym prawdopodobnie chowano m.in. skazanych wyrokiem Trybunału Koronnego^[4]. Rozciągał się on na południe od kościoła w stronę dzisiejszego ronda im. Marii i Lecha Kaczyńskich^[3]. Na murze kościoła i na ogrodzeniu umieszczone są tablice epitafijne z XVII–XIX w., będące pozostałością cmentarza^[4]. Zachowały się też pozostałości kilku nagrobków^[3].

Wnętrze

Wnętrze kościoła kryte jest drewnianym stropem^[3]. Nad wejściem głównym położony jest chór wsparty na czterech słupach, na który wchodzi się krętymi schodami^[3]. Na chórze umieszczone są organy z 1889^[3]. Podczas prac renowacyjnych na początku XXI wieku odkryto i zrekonstruowano oryginalną posadzkę^[3].

Barokowe wyposażenie pochodzi z XVII i XVIII wieku. Do cenniejszych elementów należą:

• Ołtarz główny – Ołtarz z połowy XVIII w. nosi wezwanie Matki Bożej z Dzieciątkiem^[3]. Drewniany ołtarz w kształcie łuku wspiera się na czterech złoconych kolumnach^[3]. Pokryty jest polichromią imitująca marmur i zdobiony figurami aniołów oraz przedstawieniem gołębicy symbolizującej Ducha Świętego^[3]. Ołtarz zawiera obraz z połowy XVII wieku przedstawiający Matkę Boską z Dzieciątkiem^[3]. Na zasuwie obrazu umieszczony jest wizerunek Jezusa Chrystusa z Najświętszym Sercem^[3].
• Tablica z herbem Jastrzębiec – Umieszczona jest nad wejściem do zakrystii. Herb Jastrzębiec znajduje się na kartuszu w centralnym punkcie przedstawienia^[3]. Zwieńczony jest hełmem i klejnotem wyobrażającym jastrzębia, otoczonymi labrami^[3]. Całość podtrzymują figurki dwóch aniołów^[3].
• Rzeźby – W kościele znajdują się dwie gotyckie figury św. Barbary i św. Katarzyny z początku XVI wieku^[3]. Być może figura św. Katarzyny jako m.in. patronki więźniów łączy się z tym, że prawdopodobnie na przykościelnym cmentarzu chowano osoby skazane przez Trybunał Koronny^[3]. Dwie kolejne figury, św. Stanisława i św. Jakuba Apostoła, patrona kościoła farnego w Piotrkowie, pochodzą z XVII–XVIII wieku^[3].
• Epitafia – W kościele znajdują się epitafia, wśród których szczególnie cenne jest epitafium jezuity ks. Szymona Zielińskiego, zmarłego w 1708 w czasie epidemii cholery^[3].

Podczas prac porządkowych w 1999 w kościele odkryty został inny obraz Matki Bożej z Dzieciątkiem^[3]. W trakcie renowacji ustalono, że pierwotny obraz ma rodowód późnogotycki^[3]. Usunięto z niego warstwę z XIX-wieczną kopią obrazu Rafaela, a następnie warstwę barokową z 1735^[3]. Z kolejnej warstwy z XVII w. pozostawiono twarz Matki Boskiej (z powodu złego stanu zachowania warstwy pierwotnej), zaś w pozostałej części obrazu odsłonięto gotycki oryginał^[3]. Obecnie obraz znajduje się w nowym kościele parafialnym Najświętszej Maryi Panny przy ul. Śląskiej^[3].

Przypisy

Bibliografia

• Piotrków Trybunalski i okolice. Przewodnik turystyczny, Piotrków Trybunalski – Łódź: Urząd Miasta Piotrkowa Trybunalskiego; Regionalna Organizacja Turystyczna Województwa Łódzkiego, 2008, ISBN 978-83-927264-4-9 .
• Piotrków Trybunalski: plan miasta. Polskie Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych im. E. Romera, Warszawa-Wrocław 1993.
• Michał Rawita Witanowski: Przewodnik po Piotrkowie Trybunalskim (z planem miasta). Piotrków: Wydawnictwo Oddziału Piotrkowskiego Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 1923.