Kościół Opatrzności Bożej w Kole

Kościół Opatrzności Bożej
w Kole

450/191 z dnia 17.10.1990 r.[1]
kościół filialny
Kościół Opatrzności Bożej w Kole
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Miejscowość	Koło
Wyznanie	protestanckie
Kościół	Kościół Ewangelicko-Augsburski
Imię	Opatrzności Bożej
Historia Data powołania 15 listopada 1883 Data zakończenia budowy 1883 Aktualne przeznaczenie kościół filialny parafii w Koninie
Dane świątyni Architekt Bronisław Schuppe Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Koła Kościół Opatrzności Bożej w Kole
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Opatrzności Bożej w Kole
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Kościół Opatrzności Bożej w Kole
Położenie na mapie powiatu kolskiego Kościół Opatrzności Bożej w Kole
52°11′49,0308″N 18°38′06,6474″E/52,196953 18,635180

Wnętrze kościoła

Dawna pastorówka, obecnie nieużywana

Kościół Opatrzności Bożej w Kole – jedyna kolska świątynia wyznania ewangelicko-augsburskiego. Wybudowany został w latach 80. XIX wieku z inicjatywy ks. Ludwika Teichmanna. Ulokowany jest na osiedlu Przedmieście Warszawskie, w pobliżu Mostu Warszawskiego.

17 października 1990 r. kościół wraz z pastorówką został wpisany do rejestru zabytków.

Historia

W drugiej połowie XVI wieku reformacja dotarła na Ziemię Kolską. Wówczas starostą w Kole był Andrzej, a później Stanisław Górka – obaj byli gorliwymi zwolennikami reformy Kościoła – czyli odnowy nauki i życia. Nabożeństwa odbywały się w kaplicy urządzonej w ich rezydencji. W czasie kontrreformacji wszelki ruch odnowy w okolicach Koła został wyrugowany.

Na nowo ewangelicyzm pojawił się w czasie tzw. osadnictwa olęderskiego, kiedy to wśród przybyłych osadników ze Śląska, Prus i Saksonii większość stanowili luteranie. Powstały wówczas kolonie: Majdany (1779), Police (1785), Budki (1786) i Szarłatowo (1855). Pierwsze nabożeństwa dla ewangelików zamieszkujących Koło odbywały się najpierw w ratuszu, a później we wspólnej szkole elementarnej.

W 1835 r. utworzono w Kole filiał podległy parafii ewangelicko-reformowanej (kalwińskiej) w Żychlinie, a w latach 1845–1903 podległy parafii ewangelicko-augsburskiej (luterańskiej) w Turku. W połowie XIX wieku istniał już cmentarz ewangelicki. Luteranie kolscy zakupili w 1857 r. budynek, w którym urządzono kaplicę. Ponieważ była ona zbyt mała postanowiono wybudować kościół. 7 czerwca 1882 r. wmurowano kamień węgielny pod budowę, którą zakończoną poświęceniem kościoła – 15 listopada 1883 r. W budowę czynnie włączał się hrabia Aleksander Kreutz z Kościelca oraz lokalni ewangelicy. W latach 1902–1904 zbudowano plebanię (do 2013 r. użytkowaną przez Miejską i Powiatową Bibliotekę Publiczną). Od 1903 roku kościół należał do kolskiej parafii ewangelickiej.

W czasie II wojny światowej świątynia poniosła wielkie straty. Zniszczeniu uległa wieża z kopułą, zniszczono drzwi, skradziono lub zniszczono sprzęt liturgiczny. Władze kościelne sprzedały dzwony parafiom katolickim w Osieku Wielkim i Białkowie Kościelnym, a ambonę – parafii w Dębach Szlacheckich. Ks. mjr Ryszard Paszko, który kilka lat był administratorem kolskiej parafii, został zamordowany w Twerze.

Po wyzwoleniu Koła w 1945 r. wielu ewangelików musiało opuścić miasto, w którym się urodzili i wychowali. Luteranie musieli walczyć z ówczesną władzą ludową o odzyskanie kościoła. W planach miała powstać na miejscu kościoła m.in. poczta. 1 listopada 1952 r. odprawiono pierwsze nabożeństwo, w zrujnowanym kościele, bez organ, dzwonów i żyrandoli. Niewielka grupa ewangelików kolskich przystąpiła do remontu zabezpieczającego, bowiem do odbudowy wieży i uporządkowania wnętrza brakowało funduszy. 1 stycznia 1968 r. parafia w Kole stała się filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie.

Do gruntownego remontu kościoła przystąpiono dopiero w latach 90. XX wieku. Świątynię wyposażono w organy i dzwony oraz odrestaurowano wieżę. Do dziś kościół nie posiada żyrandoli i częściowo posadzki.

Wygląd kościoła

Kościół budowany był w latach 1882–1883 według projektu Bronisława Schuppe. Usytuowany jest w kształcie prostokąta na osi wschód-zachód z głównym wyjściem od wschody. Jest to budowla jednonawowa z małym prostokątnym prezbiterium, do którego przylega węższa zakrystia. Również przedsionek jest nieco węższy od nawy. Budynek ma następujące wymiary: długość 31 m, szerokość 12,5 m, wysokość 9 lub 10 m pośrodku świątyni. Wewnątrz, po trzech stronach, przebiega empora.

Całość wykonana jest z czerwonej cegły w stylu neogotyckim. Od wschodu, nad przedsionkiem, usytuowana jest wieża wysoka na niecałe 20 metrów, będąca również dzwonnicą. Kościół nakryty jest dachem dwuspadowym, krytym dachówką. Po stronie północnej i południowej znajduje się po pięć bocznych wnęk okiennych.

Duszpasterstwo

Obecnie kościół Opatrzności Bożej w Kole jest filiałem parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie należącej do diecezji pomorsko-wielkopolskiej. Nabożeństwa odbywają się w każdą drugą i czwartą niedzielę miesiąca o godzinie 12.00.

Proboszczem parafii jest pastor Waldemar Wunsz z Konina (od 2014).

Przypisy

Bibliografia

• Józef Burszta, 600 lat miasta Koła, Poznań 1963
• Józef Stanisław Mujta: 635 lat miasta Koła. Koło: Muzeum Technik Ceramicznych : Kolskie Towarzystwo Kulturalne, 1997. ISBN 83-86139-34-X.
• E. Jaśkowski. Koło w XX wieku. Przegląd wydarzeń. Koło 2003
• Kazimierz Kasperkiewicz: Miejsca i obiekty walki i pamięci z lat wojny i okupacji 1939-1945 w Kole i powiecie kolskim. Koło: Towarzystwo Przyjaciół Miasta Koła, 2004. ISBN 83-909030-9-1.
• Głos Kolski – kilka wydań
• Gazeta Kolska – kilka wydań

Zobacz też

• religia w Kole

Linki zewnętrzne

• Strona parafii ewangelicko-augsburskiej w Koninie. ptew.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-12-29)].