Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach
Distinctive emblem for cultural property.svg 324/60 z dnia 10.03.1960 r.[1]
kościół parafialny

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach
Państwo

 Polska

Miejscowość

Gliwice

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach

Wezwanie

Podwyższenia Krzyża Świętego

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

Obraz Matki Bożej Nieustającej Pomocy

Położenie na mapie Gliwic
Mapa konturowa Gliwic, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach”
Ziemia50°17′48,13″N 18°39′25,74″E/50,296703 18,657150

Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego w Gliwicach - kościół parafialny w Gliwicach w dzielnicy Wojska Polskiego. Przy kościele znajduje się klasztor Redemptorystów. Od 27 czerwca 2015 Sanktuarium maryjne z cudownym wizerunkiem Matki Boskiej Nieustającej Pomocy.

W pobliżu kościoła przebiegają szlaki turystyczne[2]:

Historia

Kościół

Wnętrze kościoła (2012)

Pierwsza wzmianka o drewnianym kościele pochodzi z 10 marca 1516 roku[3], kościół został zbudowany prawdopodobnie około 1500 roku.

Nowy murowany kościół w barokowym stylu zbudowano w 1623 roku. 10 października 1677 roku kościół i klasztor spłonęły. Zostały one odbudowane w stylu barokowym pod nadzorem Franciszka Sikory według projektu Melchiora Stokłosy. Poświęcenie miało miejsce w 1683 r. Jednym z fundatorów był król Jan III Sobieski. W 1726 r. Bernard Welczek i Piotr Strzela ufundowali wieżyczkę na sygnaturkę.

W latach 1924-1926 kościół został odnowiony i rozbudowany - powiększono nawę południową oraz dobudowano kaplicę i przedsionek.

Podczas pożaru 7 lipca 1980 roku zniszczeniu uległa między innymi zabytkowa późnobarokowa polichromia oraz wyposażenie wnętrza. Po trzech latach remontu, kościołowi został przywrócony poprzedni wystrój. 21 listopada 1980 r. przy kościele utworzono parafię.

Klasztor

W 1612 roku do Gliwic przybył franciszkanin ojciec Bonawentura. Władze miasta ofiarowały duchownemu kościół Świętego Krzyża oraz przylegający do niego ogród. W kolejnych latach powstał drewniany parterowy klasztor.

W 1683 roku w klasztorze zatrzymał się król Jan III Sobieski podczas wyprawy pod Wiedeń. Na pamiątkę swojego pobytu w gliwickim klasztorze, król posadził kilka lip, z których ostatnia rosła do 1929 roku. W kościele ochrzczono wówczas Murzynka należącego do świty dworskiej[4].

30 października 1810 r. nastąpiła kasacja klasztorów i zakonów przez króla pruskiego Fryderyka III Wilhelma. Wskutek kasacji w 1811 r. zakonnicy opuścili klasztor, który wkrótce został przejęty na własność przez miasto. 29 kwietnia 1816 r. otwarto w nim gimnazjum.

15 marca 1921 r. przybył pierwszy redemptorysta, ojciec Henryk Gluchnik. 10 maja 1925 r. klasztor przekazano na własność zakonnikom. W czasie II wojny światowej w klasztorze przebywali repatrianci z Bukowiny i Rosji. 7 sierpnia 1945 roku, z inicjatywy zakonników niemieckich, przekazano klasztor polskim redemptorystom.

Architektura i wyposażenie

Kościół

Zespół klasztorny reformatów w Gliwicach (2021)

Kościół barokowy, pierwotnie jednonawowy, z prostokątnym prezbiterium od strony północnej[5]. Do prezbiterium przylega od zachodu zakrystia. Prezbiterium dwuprzęsłowe, szersza od niego nawa, początkowo czteroprzęsłowa, od 1926 powiększona o dwa kolejne przęsła. Do nawy przylega od wschodu kaplica św. Barbary, zaś od wschodu i południa - przybudówki. Sklepienia wnętrza krzyżowo-kolebkowe. Dachy dwuspadowe z sygnaturką.

Wyposażenie późnobarokowe, z XVIII wieku. Ołtarz główny z Krzyżem oraz Matką Boską i prawdopodobnie Marią Magdaleną. W nawie głównej ponadto ołtarze boczne Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, z jej cudownym wizerunkiem koronowanym 22 czerwca 2014 w katedrze gliwickiej przez kardynała Stanisława Dziwisza oraz św. Rodziny. W nawie bocznej ołtarz św. Barbary. Nad centralnym łukiem kościoła fresk przedstawiający Matkę Boską, gliwicki kościół Wszystkich Świętych oraz świętych Franciszka z Asyżu, Jana Kapistrana i Bernarda z Clairvaux. Na ścianie tęczy zachowana polichromia z XVIII wieku, pozostałe malunki autorstwa Karla Platzka pochodzą z 1925 r.

Klasztor

Budynek klasztoru, znajdujący się po zachodniej stronie kościoła, barokowy, remontowany w 1925 r. Jest to budynek murowany, czteroskrzydłowy, z wewnętrznym wirydarzem. Skrzydła jednotraktowe z korytarzem od strony dziedzińca. Sklepienia żaglaste lub kolebkowo-krzyżowe, w przebudowanych pomieszczeniach stropy płaskie.

Otoczenie

W pobliżu kościoła znajdował się cmentarz przyklasztorny, zamknięty w 1902 r[6]. Znajduje się tam kaplica cmentarna rodziny Gallich, wybudowana prawdopodobnie w 1902 r. w miejscu poprzedniej z 1800 r. Jest to budowla murowana, neogotycka, na planie krzyża greckiego. Drzwi drewniane, zwieńczone - podobnie jak i okna - ostrołukami. Dach zwieńczony sygnaturką.

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo śląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 [dostęp 2010-06-14].
  2. ↑ Atlas województwa śląskiego. Część 2: okręg katowicki. Katowice: PKG Katowice, 2008. ISBN 978-87953-27-X.
  3. ↑ Joanna Puchalik: Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego. W: Gliwice znane i nieznane. Leszek Jodliński (red.). Wyd. 3. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2010, s. 127-131. ISBN 978-83-89856-31-9.
  4. ↑ Czesław Thullie: Zabytki architektoniczne województw katowickiego i opolskiego. Przewodnik. Katowice: Wydawnictwo Śląsk, 1969.
  5. ↑ Józef Pilch: Leksykon zabytków architektury Górnego Śląska. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2008. ISBN 978-83-213-4485-0.
  6. ↑ Marta Stangel: Kaplica z cmentarza przyklasztornego. W: Gliwice znane i nieznane. Leszek Jodliński (red.). Wyd. 3. Gliwice: Muzeum w Gliwicach, 2010, s. 118-119. ISBN 978-83-89856-31-9.

Media użyte na tej stronie

Silesian Voivodeship location map2.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of en:Silesian Voivodeship with counties (powiats) and municipalities (gminas). Geographic limits of the map:
  • N: 51.1617 N
  • S: 49.2956 N
  • W: 17.8872 E
  • E: 20.0559 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
POL Szlak niebieski.svg
Niebieski szlak turystyczny.
POL Szlak czerwony.svg
Czerwony szlak turystyczny.
Gleiwitz. Redemptoristenkirche Hl. Kreuz..jpg
Autor: Gliwi, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Kościół Ojców Redemptorystów pw. Świętego Krzyża Gliwice, ul. Daszyńskiego 2, Gliwice
Gliwice mapa.png
Autor: derivative work: Patgliwice, derivative work: Megaemce, Therud, Licencja: CC BY 3.0
Gliwice map
Gliwice Holy Cross.jpg
(c) PetrusSilesius, CC-BY-SA-3.0
Kościół Świętego Krzyża w Gliwicach został wybudowany w 1623 r. i przebudowany w 1921 r.