Kościół Pokoju w Świdnicy

Kościół Pokoju w Świdnicy

131 z dnia 2.01.1950[1]
Kościół parafialny
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Miejscowość	Świdnica
Adres	ul. Kościelna
Wyznanie	protestanckie
Kościół	ewangelicko-augsburski
	Parafia Ewangelicko-Augsburska w Świdnicy
Historia Data zakończenia budowy 1656–1657
Dane świątyni Architekt Albrecht von Saebisch Świątynia • materiał bud. • drewno, słoma, glina
Położenie na mapie Świdnicy Kościół Pokoju w Świdnicy
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Pokoju w Świdnicy
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Kościół Pokoju w Świdnicy
Położenie na mapie powiatu świdnickiego Kościół Pokoju w Świdnicy
50°50′46″N 16°29′29″E/50,846111 16,491389

Kościół Pokoju w Świdnicy^[a]

Obiekt z listy światowego dziedzictwa UNESCO
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Typ	kulturowy
Spełniane kryterium	III, IV, VI
Numer ref.	1054
Region[b]	Europa i Ameryka Północna
Historia wpisania na listę
Wpisanie na listę	2001 na 25. sesji
↑ Oficjalna nazwa wpisana na listę UNESCO ↑ Oficjalny podział dokonany przez UNESCO

Wnętrze Kościoła Pokoju, widok na prospekt organowy

Kościół Pokoju im. Trójcy Świętej w Świdnicy – największa drewniana barokowa świątynia w Europie^[2], zabytkowy budynek sakralny wybudowany na mocy porozumień traktatu westfalskiego zawartego w 1648 i kończącego wojnę trzydziestoletnią^[3]. Należy do świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Obiekt od 2001 roku wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO^[4].

Historia

Świdnicki Kościół Pokoju był jednym z trzech Kościołów Pokoju (po obiektach w Głogowie i Jaworze), na których budowę w dziedzicznych księstwach Habsburgów na Śląsku, pod naciskiem protestanckiej Szwecji, zezwolił katolicki cesarz Ferdynand III. W księstwach tych wszystkie kościoły wybudowane przez katolików a przejęte przez protestantów wróciły do kościoła katolickiego. Po wybuchu wojny ewangelikom odebrano prawo do wyznawania własnej wiary i posiadania własnych kościołów. Natomiast w księstwach będących we władaniu Piastów Śląskich – w większości ewangelików – wszystkie kościoły mogły pozostać protestanckie.

Budowa Kościołów Pokoju celowo została obwarowana dodatkowymi warunkami, które miały utrudnić ich budowę bądź w wypadku jej ukończenia spowodować krótkotrwałe użytkowanie świątyni. Kamień węgielny pod budowę kościoła w Świdnicy położono 23 sierpnia 1656 roku. Autorem projektu był wrocławski mistrz budowlany Albrecht von Saebisch. Kościół zbudował świdnicki cieśla Andreas Kaemper. By zebrać fundusze na budowę Świdniczanin Christian Czepko wyruszył w podróż po europejskich dworach protestanckich. W budowę zaangażowali się śląscy ewangelicy wszystkich stanów, od chłopów, poprzez mieszczaństwo, po szlachtę^[2].

Po 10 miesiącach budowy pierwsze nabożeństwo w nowym świdnickim kościele odprawiono 24 czerwca 1657 roku^[2].

W 1708 roku, w czasie wojny północnej, kiedy sytuacja wyznaniowa ewangelików się polepszyła, znów pod naciskiem króla szwedzkiego, obok kościoła wybudowano dzwonnicę i szkołę ewangelicką. Oba budynki zachowały się do dziś.

Mimo że kościół powstał w wyniku konfliktów religijnych, stanowi on symbol pojednania. W roku 1989 w kościele wspólnie o pokój modlili się premier Polski Tadeusz Mazowiecki i kanclerz Niemiec Helmut Kohl. W roku 2011 gościła w nim szwedzka para królewska Karol XVI Gustaw i królowa Sylwia. W roku 2014 w ekumenicznej modlitwie o pokój wzięły udział kanclerz Niemiec Angela Merkel i premier Polski Ewa Kopacz. We wrześniu 2016 w świdnickim kościele „Apel o Pokój” podpisali przedstawiciele wyznań chrześcijańskich, judaizmu, islamu oraz buddyzmu wraz z Dalajlamą XIV^[2].

Architektura

Kościół Pokoju w Świdnicy został wzniesiony w systemie szachulcowym jako budowla centralna oparta na drewnianym szkielecie wypełnionym masą z gliny i słomy. Została wybudowana na planie krzyża greckiego. Do budowli centralnej dobudowano od strony wschodniej Halę Chrztów i zakrystię, od zachodniej Halę Zmarłych, od południowej Halę Ślubów, a od północnej Halę Polną. Mierzy ona 44 m długości i 30,5 m szerokości. Na parterze i czterech piętrach empor mogło się zmieścić 7,5 tysiąca osób (w tym 3 tys. miejsc siedzących). Kościół był budowany z myślą o pomieszczeniu jak największej liczby osób, co było ważne zwłaszcza w czasach ograniczania wolności wyznania dla protestantów, ponieważ była to jedna z dwóch świątyń protestanckich na obszarze księstwa świdnicko-jaworskiego. Dlatego też świątynia posiada ogromną powierzchnię wewnętrzną (1090 m²) i kubaturę.

Wyposażenie

Do wyjątkowo cennych elementów wyposażenia kościoła należą jego ołtarz i ambona.

Ambona

Barokowa ambona, dzieło Gotfrieda Augusta Hoffmanna, pochodzi z roku 1729. Schody są zdobione scenami biblijnymi, jest to „Zesłanie Ducha Św.”, „Golgota” i „Raj”. Na balustradzie znajdują się rzeźbione alegorie Wiary, Nadziei i Miłości. Nad drzwiami do ambony umieszczona jest rzeźba Jezusa Dobrego Pasterza.

Ołtarz główny

Ołtarz główny

Ołtarz główny, również dzieło Hoffmanna, został zamówiony z okazji stulecia kościoła w 1752 i ukończony w następnym roku. Nad mensą ołtarzową umieszczona jest niewielka płaskorzeźba przedstawiająca Ostatnią Wieczerzę. W centrum znajduje się „Chrzest Chrystusa” oraz postaci Mojżesza, arcykapłana Aarona oraz apostołów Piotra i Pawła. Powyżej, na sześciu kolumnach korynckich spoczywa fryz z napisem: „Dies ist mein geliebter Sohn, an dem ich Wohlgefallen habe” („To jest syn mój umiłowany, którego sobie upodobałem” – Ew. Mateusza 3,17). Pośrodku, na wysokości fryzu, alegoria Ducha Świętego w postaci gołębicy. Powyżej, pod baldachimem, złoty trójkąt, otoczony promieniami, z zapisanym hebrajskim pismem tetragramem imienia Bożego יהוה (JHWH) – alegoria Boga Ojca. Na szczycie ołtarza, na księdze z siedmioma pieczęciami stoi baranek z chorągwią.

Organy

Zachowały się też zabytkowe organy o 62. głosach z barokowym prospektem z lat 1666–1669, zbudowane przez firmę Gottfrieda Klosego z Brzegu i kilkukrotnie przerabiane. Na najwyższej emporze nad ołtarzem znajdują się mniejsze organy ufundowane w 1695 roku przez Sigismunda Ebersbacha.

Obecne organy, piąte z kolei, pochodzą z roku 1909 i są autorstwa świdnickiej firmy Schlag & Söhne, która wprowadziła zasilanie elektryczne.

Loża Hochbergów

Najbardziej uprzywilejowane rodziny posiadały w kościele własne loże. Na wprost ambony, nad głównym wejściem do kościoła, znajduje się wyróżniająca się urodą, bogato zdobiona loża rodziny Hochbergów, dobroczyńców kościoła, zbudowana w 1698 r. Loża ta powstała jako dowód wdzięczności dla rodziny hrabiego Johanna Heinricha von Hochberga, który ufundował dęby na budowę kościoła.

Empory

Empory na całej długości pokryte są 78 tekstami wersetów biblijnych i 47 scenami alegorycznymi. Obrazy malowane na deskach ilustrują sens znajdujących się obok cytatów biblijnych. Balustrady empor są bogato zdobione rzeźbami i malowidłami.

Malowidła

(c) Jar.ciurus, CC BY-SA 3.0 pl

Strop

Stropy kościoła są ozdobione malowidłami z lat 1694–1696, autorstwa dwóch świdnickich malarzy – Chrystiana Sussenbacha i Chrystiana Kolitschka. Ilustrują one sceny z Objawienia św. Jana:

• „Niebiańskie Jeruzalem”,
• Bóg Ojciec, nad którego głową, otoczoną siedmioma językami płomieni, krąży orzeł, ma na kolanach złożoną księgę z siedmioma pieczęciami, na której spoczywa baranek, wokół klęczy 24 starców, poniżej widać modlącego się Jana,
• „Upadek grzesznego miasta Babilonu”,
• „Sąd Ostateczny”

Na skrzyżowaniu naw namalowano Świętą Trójcę.

Stropy wokół obrazów oraz stropy empor i filary malowane są w desenie roślinne.

Galeria

Zobacz też

• Kościół Pokoju w Jaworze
• Kościół Pokoju w Głogowie
• Liga Polskich Miast i Miejsc UNESCO

Przypisy

Bibliografia

• Janusz Czerwiński, Wrocław i okolice, wyd. Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa, 1989, ISBN 83-217-2279-2.

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Kościoła Pokoju w Świdnicy
• sekulada.com: Kościół Pokoju w Świdnicy – W geście pojednania (pol.). [dostęp 2015-09-06].