Kościół San Zan Degolà

Kościół San Zan Degolà

Ciexa de San Zan Degolà,
Chiesa di San Giovanni Battista Decollato

kościół filialny
Fasada i kampanila kościoła od strony Campo San Zan Degolà
Państwo	Włochy
Miejscowość	Wenecja
Adres	Santa Croce, 1572, 30135 Venezia VE, Italia
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół łaciński
	Patriarchat Wenecji
Wezwanie	św. Jana Chrzciciela
Wspomnienie liturgiczne	29 sierpnia
Historia Data rozpoczęcia budowy 1007 Data zakończenia budowy 1703 Aktualne przeznaczenie czynny kościół rosyjskiej wspólnoty prawosławnej w Wenecji
Dane świątyni Styl romańsko-bizantyński Architekt Giorgio Massari (fasada) Świątynia • materiał bud. • cegła Liczba naw 3 Dzwonnica • typ dzwonnicy kampanila
Położenie na mapie Wenecji Kościół San Zan Degolà
Położenie na mapie Włoch Kościół San Zan Degolà
Położenie na mapie Wenecji Euganejskiej Kościół San Zan Degolà
45°26′29,69″N 12°19′40,33″E/45,441581 12,327869

Kościół San Zan Degolà (nazwa w języku weneckim; wł. chiesa di San Giovanni Battista Decollato, pl. kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela) – rzymskokatolicki kościół w Wenecji w dzielnicy (sestiere) Santa Croce. Administracyjnie należy do Patriarchatu Wenecji. Jest kościołem filialnym parafii San Giacomo dall’Orio, wchodzącej w skład dekanatu San Polo - Santa Croce - Dorsoduro^[1].

Obecnie używany przez rosyjską wspólnotę prawosławną w Wenecji.

Jest jednym z nielicznych przykładów architektury bizantyńskiej w Wenecji i jedynym tak dobrze zachowanym.

Historia

Początki kościoła są niepewne, a wiadomości na ten temat sprzeczne. Niektóre źródła datują jego założenie na VII-VIII wiek, kiedy istniało w tym miejscu drewniane oratorium. Pierwsza budowla pochodzi z 1007 roku i zawdzięcza swe powstanie rodzinie Venier^[1]. Nie jest możliwe dokładne określenie daty erygowania przy kościele parafii, prawdopodobnie miało to miejsce w XI wieku, kiedy w mieście zostały ustanowione granice administracyjne i kościelne, w tym granice parafii, którymi zarządzał proboszcz lub kolegium kapłanów (kapituła). Kościół aż do 1807 roku był zarządzany przez kapitułę, składającą się z kapłana tytularnego, diakona i subdiakona, którzy pierwotnie zarządzali majątkiem i dochodami ze świadczeń parafialnych^[2]. W 1118 roku kościół otrzymał wezwanie Ścięcia św. Jana Chrzciciela^[1].

W 1213 roku został przebudowany dzięki wsparciu rodziny Pesaro^[3]. 29 sierpnia 1358 roku flota wenecka pokonała u wybrzeży Negroponte flotę genueńską. Ponieważ stało się to w dzień tańca Salome, który doprowadził do ścięcia św. Jana Chrzciciela, zwycięstwo to przypisano wstawiennictwu świętego, a doża złożył przysięgę, że co roku będzie w to święto nawiedzał kościół; przysięgi tej jednak dotrzymał tylko przez kilka lat. Uroczystości przeniesiono wkrótce do bazyliki św. Marka, bo kościół okazał się do tego celu za mały^[4].

W 1703 roku zbudowano obecną fasadę^[3].

Na mocy dekretu napoleońskiego Królestwa Włoch z 5 czerwca 1805 roku (oraz kolejnych dekretów) zainicjowano w Wenecji proces kasat i przekształceń kościołów i klasztorów oraz zmian granic parafii^[5]. W 1807 roku parafia San Giovanni Battista Decollato została zniesiona, a kościół zamknięty^[2]. W 1818 roku po odrestaurowaniu został ponownie otwarty jako oratorium w parafii San Giacomo dell’Orio^[2].

W 1945 roku podjęto szeroko zakrojone prace konserwatorskie, aby przywrócić kościołowi jego pierwotny wygląd. W trakcie tych prac ponownie przebito okrągłe okno w fasadzie i wyburzono stiukowy sufit, aby odsłonić drewniany strop w kształcie stępki statku oraz małe okna tuż pod nim. Podczas tych prac odkryto w lewej apsydzie freski w stylu bizantyńskim, należące do najstarszych w Wenecji. Później kościół był przez prawie 20 lat zamknięty. Po kolejnych pracach konserwatorskich (w wyniku których w prawej apsydzie został odsłonięty fresk przedstawiający św. Michała) został w 1994 roku ponownie otwarty. Obecnie jest wykorzystywany przez rosyjską wspólnotę prawosławną w Wenecji, czego znakiem jest ikonostas we wnętrzu^[3].

Architektura

Fasada

Obecna fasada pochodzi z początku XVIII wieku. Jest ona podzielona na trzy części, odpowiadające nawie głównej i obu nawom bocznym. Części boczne, węższe od części środkowej, są z nią połączone dwiema prostymi wolutami. Część środkowa, flankowana dwiema lizenami, zwieńczona jest trójkątnym tympanonem, pod którym znajduje się niewielkie okno z rozetą^[6].

Kampanila

Wysoka na 20 metrów kampanila, z dzwonami uruchamianymi ręcznie, wciśnięta między kościół i sąsiedni dom, została zbudowana zamiast wyższej, wolno stojącej wieży z wysoką iglicą, wyburzonej na początku XVIII wieku. Jej pierwotny wygląd ukazuje rycina z 1635 roku^[3].

Wnętrze

Wnętrze

Kaplica boczna z freskiem bizantyńskim, przedstawiającym św. Michała

Kościół Ścięcia św. Jana Chrzciciela jest jedynym przykładem architektury wenecko-bizantyńskiej w Wenecji, zachowanym w stanie nienaruszonym. W ciągu wieków ulegał licznym przebudowom, zachowując wewnątrz plan bazyliki z XI wieku, z trzema nawami, oddzielonymi od siebie ośmioma kolumnami z greckiego marmuru z bizantyńskimi kapitelami^[1], podtrzymującymi ostrołuki, które zastąpiły łuki pierwotne, połączone drewnianymi rozporami^[6].

Przebudowano również prezbiterium, przekryte dawniej sklepieniem krzyżowym. Jego marmurowa posadzka o geometrycznych wzorach, została podniesiona w stosunku do posadzki korpusu nawowego. Przebudowano też apsydę, zamykając ją płaską ścianą, na której umieszczono ołtarz główny. W ołtarzu prawej kaplicy apsydialnej, pochodzącym z XVI wieku stoi marmurowy posąg Zbawiciel, przypisywany Giuliowi Del Moro. Na prawej ścianie lewej kaplicy apsydialnej widnieją freski Św. Helena z podwójnym krzyżem oraz pod nim Głowy Świętych, będące pozostałościami postaci czterech świętych: Jana, Piotra, Tomasza i Marka. Ściany prezbiterium zdobią płótna szkoły Paola Veronese: Zwiastowanie Pańskie i Nawiedzenie Najświętszej Maryi Panny. Lepsze oświetlenie wnętrza uzyskano dzięki wykuciu dwóch okien w lunetach ścian bocznych. Nawę główną również doświetlają okna, przywrócone w trakcie renowacji^[6].

Prezbiterium oddziela od korpusu nawowego transept^[4].

Na ścianach widoczne są fragmenty XI-XIII-wiecznych fresków, odkrytych podczas renowacji. Freski, szczególnie te stare, są rzadkością w Wenecji, ponieważ wilgotna atmosfera miasta nie jest dla nich sprzyjająca^[3].

Przypisy

Bibliografia

• James H. S. McGregor: Venice from the Ground Up. Cambridge (Massachusetts), London (England): Harvard University Press, 2006. ISBN 978-0-674-02333-8. (ang.)