Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego i klasztor Misjonarzy w Wilnie

kościół Wniebowstąpienia Pańskiego

Vilniaus Viešpaties Dangun Žengimo bažnyčia (Vilniaus Misionierių bažnyčia)

Fasada kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Wezwanie	Wniebowstąpienie Pańskie
Historia Data rozpoczęcia budowy 1753 Data zakończenia budowy 1757
Dane świątyni Styl barok wileński Architekt Antonio Paracca[1] Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 2 Liczba naw 3
Położenie na mapie Wilna kościół Wniebowstąpienia Pańskiego
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de kościół Wniebowstąpienia Pańskiego
54°40′36,22″N 25°17′46,45″E/54,676728 25,296236

Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego (lit. Vilniaus Viešpaties Dangun Žengimo bažnyčia), także: kościół Misjonarzy^[2] (lit. Vilniaus Misionierių bažnyčia) – kościół położony przy ulicy Subačiaus (pol. Subocz) 28 w Wilnie, tworzy kompleks budowli wraz z przyległym klasztorem Misjonarzy.

Historia

Kościół Wniebowstąpienia Pańskiego na obrazie Zygmunta Vogla z ok. 1800

Księża misjonarze przybyli do Rzeczypospolitej z Francji. Zajmowali się głównie kształceniem duchowieństwa. Ich klasztor w Wilnie powstał z fundacji wojskowego inflanckiego Teofila Platera. W 1695 księża misjonarze na Górze Zbawienia rozpoczęli budowę kościoła pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego. Budowa trwała do 1730. Nie jest znany z nazwiska ani projektant budowli, ani jej budowniczy. Być może było ich kilku, wziąwszy pod uwagę stosunkowo długi czas powstawania kościoła.

W latach 1753-1757 nastąpiła generalna przebudowa świątyni, zwłaszcza jeśli chodzi o jej wystrój zewnętrzny. Autorem przebudowy był pochodzący z Valsoldy architekt – Antonio Paracca^[3]. Godna uwagi jest fasada świątyni ze smukłymi, pięciokondygnacyjnymi wieżami o delikatnej, ażurowej konstrukcji. Przed fasadą zbudowano kopułową kruchtę na planie ośmioboku wywodzącą się w swojej formie z Piemontu. Wraz z kościołem powstał monumentalny gmach klasztorny i inne budynki, w tym niska, przyuliczna oficyna podkreślająca – na zasadzie kontrastu – doskonałość kompozycyjną bryły kościoła.

W 1772 w konwencie żyło 34 księży, kleryków i braci. Księża prowadzili dwa seminaria, liczne misje, szkołę i drukarnie, a placówka w całej prowincji ustępowała tylko najstarszemu ich klasztorowi – św. Krzyża w Warszawie.

W 1800 do kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego przeniesiono parafię św. Józefa i św. Nikodema dla południowo-wschodnich przedmieść Wilna.

W 1812 wojska Napoleona maszerujące na Moskwę wyrządziły wiele szkód kościołowi, rekwirując go na własne potrzeby.

Po powstaniu listopadowym dokonano kasaty zgromadzenia. W gmachach początkowo mieściło się więzienie, a następnie koszary (1838). W latach 1842-1862 kościół był zamknięty, a część jego wyposażenia (ołtarz, ambona) przewieziono do kościoła w Ejszyszkach.

W 1862 kościół został otwarty, ale jego wnętrza już nigdy nie udało się przywrócić do dawnej świetności.

W 1919 po odzyskaniu niepodległości przez Polskę księża misjonarze powrócili do swojego klasztoru. Przez cały okres międzywojenny prowadzili gimnazjum męskie.

Po wojnie w gmachu klasztornym urządzono szpital, a kościół został zamknięty i przez lata niszczał.

Niewiele się zmieniło po odzyskaniu przez Litwę niepodległości w 1990.

W 1993 kościół przekazano kurii wileńskiej.

Klasztor

Klasztor powstał równocześnie z kościołem, jego wschodnią część stanowił wzniesiony w latach 1640-1650 pałac Sanguszków. W 1773 w przylegającym do klasztoru pałacu Sanguszków powstało seminarium duchowne diecezji wileńskiej, od 1803 rozpoczęła działalność szkoła parafialna. Po upadku powstania listopadowego władze urządziły tu więzienie, w 1844 klasztor zamknięto i urządzono w jego pomieszczeniach szpital wojskowy. Od 1848 przez osiem lat mieściło się tu prawosławne konsystorium duchowne, a następnie przez trzy lata szkoła żeńska. W 1859 ulokowano tu szpital psychiatryczny, a od 1874 Towarzystwo Dobroczynności. Współcześnie znajduje się tu szpital^[4].

Architektura

Kruchta

Do naszych czasów przetrwała oryginalna bryła świątyni zbudowanej jako trójnawowa bazylika, z jednonawowym prezbiterium, z niepowtarzalnym rokokowym wystrojem elewacji, który świątynia otrzymała w 1754 podczas wspomnianej już przebudowy. W 1756 pojawiła się mała kruchta w kształcie tamburu, nakryta płaską kopułą, znakomicie zharmonizowaną z bryłą kościoła.

Wnętrze kościoła, jakkolwiek utrzymane w duchu rokoka, nie dorównuje wspaniałością wystrojowi zewnętrznemu. Wykonał je najprawdopodobniej przeciętny architekt, który wzorował się na wystroju zewnętrznym świątyni, ale nie był w stanie powtórzyć tych rozwiązań wewnątrz budynku.

Wnętrze świątyni posiada sklepienia żaglowe i jest obwiedzione toskańskimi pilastrami. W ołtarzu głównym znajdował się obraz ze sceną Czterdziestnicy. Rokokowy wystrój miał też prospekt organowy i jeden z bocznych ołtarzy, poświęcony twórcy zgromadzenia misjonarzy – św. Wincentemu à Paulo.

Kaplica Zwiastowania, mieszcząca się w bocznej nawie, posiadała stary portret fundatorki Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia, Ludwiki Marillac.

Na ścianach zakrystii wisiały, m.in. portrety fundatora kościoła, Teofila Platera, wizytatora ks. Andrzeja Pohla, Stanisława Konarskiego.

Przypisy

Bibliografia

• Bartłomiej Kaczorowski: Zabytki starego Wilna. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 1991. ISBN 83-85083-08-1.
• Juliusz Kłos: Wilno, przewodnik krajoznawczy. Wilno: Wydawnictwo Oddziału Wileńskiego Polsk. Tow. Krajoznawczego z zapomogi Ministerstwa W. R. i O. P., 1923.
• Krzysztof Plebankiewicz: Wilno: przewodnik turystyczny. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1997. ISBN 83-213-3934-4.

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona