Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu

1200/66 z dnia 18.02.1970 r.[1]
kościół filialny
Państwo	Polska
Województwo	opolskie
Miejscowość	Kędzierzyn-Koźle
Adres	ul. Wojciecha Czerwińskiego 5 47-200 Kędzierzyn-Koźle
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu
Wezwanie	Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny
Historia Data rozpoczęcia budowy 1751 Data zakończenia budowy 1753 Data poświęcenia 1753
Dane świątyni Styl barok Świątynia • długość • szerokość 29 m 14 m Ołtarz • liczba ołtarzy 1 Liczba naw 1 Organy • liczba głosów • liczba manuałów 17 2
Położenie na mapie Kędzierzyna-Koźla Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu
Położenie na mapie województwa opolskiego Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu
Położenie na mapie powiatu kędzierzyńsko-kozielskiego Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu
50°19′58,87″N 18°08′50,84″E/50,333019 18,147456

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu – kościół filialny parafii rzymskokatolickiej św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej w Kędzierzynie-Koźlu, w województwie opolskim, należący do dekanatu Koźle diecezji opolskiej, mający status obiektu zabytkowego, który został zbudowany w latach 1751–1753 z cegły, w stylu barokowym. Fasada z wejściem głównym usytuowana jest od ulicy Wojciecha Czerwińskiego^[2].

Architektura

Wejście do świątyni

Wnętrze kościoła

Kościół orientowany w stylu barokowym o przybliżonych wymiarach 29 m × 14 m składa się z prostokątnej nawy głównej z prezbiterium zamkniętym ścianą prostą oraz wejściem głównym w elewacji południowo-zachodniej^[3]. Przedłużenie prezbiterium stanowią dwie prostokątne zakrystie^[3]. Kościół jest murowany z cegły, otynkowany, ze ścianami o dekoracji ramowej, nakryty dachem dwuspadowym, kryty dachówką^[1]. Elewacja południowo-zachodnia z wejściem bocznym usytuowanym od ulicy Bolesława Limanowskiego jest trójosiowa i trójkondygnacyjna na wysokim cokole, z podziałem podkreślonym gzymsami i pilastrami^[3]. Wejście główne znajduje się w osi środkowej, zamknięte jest u góry łukiem odcinkowym, które po bokach ujęte jest ustawionymi skośnie, boniowanymi pilastrami i zwieńczone trójkątnym naczółkiem^[3]. W drugiej kondygnacji (w osi środkowej) znajduje się prostokątny, zamknięty łukiem podwieszonym, otwór okienny^[3]. W osiach bocznych znajdują się hemisferycznie zamknięte nisze z cokołami, w których pierwotnie najprawdopodobniej stały figury świętych^[3]. Trzecią kondygnację stanowi zwieńczenie w formie falistego szczytu ze znajdującym się pośrodku otworem okiennym ujętym parami skośnie ustawionych pilastrów^[3]. Pięć otworów okiennych w elewacji południowo-wschodniej i trzy w elewacji północno-zachodniej mają kształt wydłużonego prostokąta zamkniętego łukiem podwieszonym^[3]. Prezbiterium oddzielone jest szerokim gurtem, nakryte sklepieniem żaglastym, a nawa i zakrystie nakryte są sklepieniami kolebkowymi z lunetami^[3]. Ściany artykułowane są przyściennymi filarami i parami płaskich pilastrów dźwigających wydatny gzyms^[3]. Na sklepieniu znajduje się dekoracja malarska (polichromia) wykonana przez Josefa Antona Ernsta Beyera (Bawarskiego) z Opawy w 1767 roku, umieszczona w malowanej ramie o skomplikowanym wykroju^[3][4]. Na tle iluzjonistycznej architektury ukazana została starotestamentalna scena biblijna przedstawiająca króla Aswerusa i królową Esterę^[4]. Estera stoi przed obliczem starego króla z siwą brodą w otoczeniu jego straży przybocznej. Jego ręka wykonuje gest przychylności, by ta wyraziła swą prośbę, o czym informuje widniejąca przy ramie malowidła na dwóch szarfach u góry i u dołu łączona łacińska inskrypcja (Est 7, 3)^[5]:

XVIII wieczne tabernakulum zdobi rzeźba Baranka eucharystycznego i płaskorzeźba ukrzyżowania^[6]. W ołtarzu nad tabernakulum umieszczono obraz Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (kopia obrazu Beyera, znajdującego się w Jemielnicy), który namalował w latach 20. XX wieku artysta wrocławski Brabant^[6][4]. Na obrazie ukazano Maryję z widzenia pochodzącego z Apokalipsy św. Jana (Ap 12, 1):

Maryja w otoczeniu aniołów, z których jeden z lewej strony trzyma białą lilię (znak czystości), wskazuje spojrzeniem i małym palcem wyciągniętej lewej ręki na Ducha Świętego ukazanego w postaci gołębicy. Nad obrazem znajduje się stylizowany symbol Trójcy Świętej, od którego rozchodzą się złociste promienie. Przy tabernakulum oraz u góry ołtarza po obu stronach malowidła umieszczono na stylizowanych wspornikach nad parami półkolumn figury aniołów. Na wejściami do zakrystii znajdują się figury świętych i doktorów Kościoła: św. Hieronima (z lewej) i św. Augustyna z Hippony (z prawej). Ponadto na ścianach świątyni umieszczono kilka obrazów o tematyce religijnej, a pod chórem kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej. Blisko tego obrazu znajduje się tablica pamiątkowa z listą ofiarodawców renowacji w 2010 obrazów jakie znajdują się w kościele.

Murowany chór muzyczny wsparty został na arkadach filarowych^[6]. W kościele zainstalowano w 1935 roku organy firmy Rieger (na tabliczce napis: Opus 2677 Rieger), wyposażone w 17 głosów o dwóch manuałach, dwusekcyjne piszczałki prospektowe, pneumatyczne traktury, wiatrownice stożkowe i rezerwuar (miech pływakowy)^[7][8].

Historia

W święto Zwiastowania Najświętszej Marii Panny w 1431 roku książęta: Konrad VII Biały, Konrad V Kącki i Konrad VIII Młody, rycerz zakonu krzyżackiego, przy współudziale miejscowego rycerstwa oraz kozielskich mieszczan erygowali klasztor franciszkanów w Koźlu^[6]. W XVII w. miejsce obserwantów zajęli franciszkanie konwentualni^[6]. W lutym 1741 roku Koźle przejęli we władanie Prusacy^[6]. Natychmiast przystąpiono do przebudowy twierdzy kozielskiej^[6]. Na początku grudnia 1743 roku przybył z Nysy do Koźla inżynier wojskowy Petri, który miał sporządzić plan robót fortecznych^[6]. Zgodnie z tym planem kościół i klasztor franciszkanów musiały być zniszczone^[6]. Dlatego też budowniczy twierdzy gen. inż. Gerhard Cornelius van Wallrawe, w imieniu władz pruskich, nabył od Jana Polatzka dom przy ul. Garncarskiej (wówczas Töpfergasse) za 62 guldeny, który przekazano franciszkanom w zamian za zabrany klasztor^[9][6]. Zaczęto adaptację budynku na potrzeby zakonne oraz budowę kościoła, który budowano w latach 1751–1753 według projektu Johanna Heintze^[10][6]. 3 grudnia 1810 roku, w okresie sekularyzacji, klasztor został zlikwidowany, a kościół zmienił swoje przeznaczenie^[11]. Od 4 stycznia 1819 roku początkowo był użytkowany jako arsenał i stajnia, a następnie jako magazyn^[12][3]. W 1926 roku oba budynki zostały zakupione za 8000 marek przez tutejszą parafię św. Zygmunta i św. Jadwigi Śląskiej^[12][3]. Ponowne poświęcenie kościoła po wcześniejszej restauracji wnętrza za około 100 000 marek odbyło się 30 maja 1930 roku i od tej pory świątynia pełni funkcję kościoła filialnego^[12]. Kościół był dwa razy poważnie zniszczony, podczas II wojny światowej w 1945 roku (dach i sklepienia) oraz podczas powodzi, jaka nawiedziła miasto w 1997 roku (przyziemie)^[3]. Po wojnie, podczas remontu kościoła zmianie uległ wystrój wnętrza. Usunięto zabytkową ambonę z baldachimem, jakie znajdowały się przy ścianie północno-zachodniej. Zamalowano dwie polichromie, jakie znajdowały się na sklepieniu kościoła oraz nad ołtarzem, a ponadto zamurowano dwie nisze nad wejściami do zakrystii oraz usunięto z nich postawione tam figury świętych: św. Barbary i św. Franciszka z Asyżu.

Pochowani w krypcie kościoła

Pod posadzką kościoła znajduje się nieudostępniona krypta grobowa, w której pochowani są niemieccy pasterze parafii, o której informuje specjalna niemieckojęzyczna tablica pamiątkowa znajdująca się na ścianie północno-zachodniej pod chórem.

Lista pochowanych kościoła Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Kędzierzynie-Koźlu[12]
Lp.	Osoba	Uwagi
1.	ks. Karl Kollar (1846–1930)[13]	niemiecki duchowny rzymskokatolicki, proboszcz i radca duchowny parafii
2.	ks. Hugo Piegsa (1876–1929)[14]	niemiecki duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii
3.	ks. Georg Thielmann (1862–1926)[14]	niemiecki duchowny rzymskokatolicki, proboszcz parafii

Przypisy

Bibliografia

• Josef Gröger, Grzegorz Jureczko: Kościoły, klasztory i kaplice miasta i dawnej twierdzy Koźle. Heilbad Heiligenstadt: 2004. ISBN 3-935330-15-4. OCLC 749650067.
• Grzegorz Poźniak: Katalog organów diecezji opolskiej. Cz. 1. (PDF). Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego, 2014, seria: Z Dziejów Kultury Chrześcijańskiej na Śląsku, 80. ISBN 978-83-63950-30-9. OCLC 890397214.
• Ks. dr Alfons Schubert: Zarys historii parafii św. Zygmunta i św. Jadwigi Śl. w Kędzierzynie-Koźlu. Wyd. 1. Kędzierzyn-Koźle: Arkom, 2000. OCLC 644544616.
• Augustin Weltzel: Geschichte der Stadt, Herrschaft und Festung Cosel. Berlin: 1866. OCLC 162401797. (niem.)

Linki zewnętrzne

• Kędzierzyn-Koźle, ul. Czerwińskiego Wojciecha, dr. 1. Kościół Wniebowzięcia NMP. fotopolska.eu. [dostęp 2022-02-21].
• Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny. polska-org.pl. [dostęp 2022-02-21].