Kościół Zesłania Ducha Świętego w Łodzi
 A/113 z dnia 20.01.1971 r.[1] | |||||||||||||
| kościół parafialny | |||||||||||||
 Kościół w 2018 | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Miejscowość | |||||||||||||
| Wyznanie | |||||||||||||
| Kościół | |||||||||||||
| Parafia | Zesłania Ducha Świętego w Łodzi | ||||||||||||
| Wezwanie | |||||||||||||
| |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Łodzi  | |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa łódzkiego  | |||||||||||||
 51°46′33,6″N 19°27′18,1″E/51,776000 19,455028 | |||||||||||||
Kościół Zesłania Ducha Świętego – katolicki kościół parafialny znajdujący się w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 2/2a (w sąsiedztwie placu Wolności).
Historia
Wybudowany został w latach 1826–1828, w formie klasycystycznej przy Nowym Rynku, jako ewangelicki kościół Świętej Trójcy. W pierwotnej bryle był podobny do budynku łódzkiego magistratu stojącego po przeciwległej stronie ul. Piotrkowskiej. Autorem projektu był Bonifacy Witkowski[2][3]. W latach 80. XIX w. podjęto początkowo decyzję o rozbudowie kościoła[2], lecz ze względu na brak możliwości zaspokojenia potrzeb społeczności ewangelickiej w Łodzi, która w międzyczasie uległa znacznemu wzbogaceniu, świątynia została w latach 1889–1892 całkowicie przebudowana według projektu Ottona Gehliga i Hilarego Majewskiego[3]. Do kamienia węgielnego wmurowanego podczas przebudowy 7 sierpnia 1889 roku dołączono spisany dzień wcześniej protokół o treści[4]:
Gmina Ewangelicka w Łodzi, a z nią pierwszy kościół powstał w roku 1826.
Po 63 latach, z powodu uczuwanej potrzeby, kościół został przebudowany.
Kamień węgielny pod przebudowany kościół został położony dnia 26 lipca (7 sierpnia) 1889 roku za panowania Aleksandra III, Cesarza Rosyi i Króla Polskiego. Generał-gubernatorem warszawskim był Generał-Adjutant Hurko, gubernatorem piotrkowskim – generał Komarow, Policmajstrem miasta Łodzi – kapitan Danilczuk, Prezydentem miasta – Wł. Pieńkowski;
– generalny superintendent biskup Ewerth; pastor miejscowy Klemens Berthold Rondthaler, jego pomocnik Antoni Rutkowski. Członkowie dozoru kościelnego: L. Meyer, R. Finster, F. Rathe, A. Agather, H. Gehlig, J. Erb, E. Geyer, D. Goltz, G. Bliem.
Komitet budowlany, oprócz dozoru kościelnego, stanowili: K. Klukow, R. Ziegler, J. Kammerer, E. T. Neumann, A. Friedrich, R. Fischer, L. Strauch, F. Kindermann, O. J. Schultz, Ed. Modrow, T. Steigert, J. K. Simchen, A. Wenske, G. Wegner, M. Weigold. Kantorem był A. Schwab; sekretarzem kościoła – H. J. Gottschild; zakrystyanem – N. Friese; dzwonnikiem – K. Berner; grabarzem – A. Reinke.
Plan budowy, podług projektu budowniczego Ottona Gehliga, sporządził architekt Prokofjew, a wykonał budowę pod nadzorem tego ostatniego majster murarski Stelmachowski.
Przy położeniu kamienia węgielnego był także obecny pastor-dyakon parafii Ś-go Jana R. Schmidt.
Mamy nadzieję w Bogu, że rozpoczęta w wierze i miłości chrześciańskiej budowla, będzie i pozostanie świętem miejscem, na którem nam i potomkom naszym Słowo Boże zawsze sprawiedliwe i czyste głoszonem będzie.
Co daj Boże, Amen!
Nowa świątynia powstała w stylu eklektycznym z przewagą cech neorenesansowych z zastosowaniem elementów romańskich (okna). Kościół zbudowany na planie krzyża greckiego, o równych ramionach (30m x 29m), z cegły. Zgodnie z ogólnym charakterem z zewnątrz zdobi go 6 wieżyczek, z których 4 większe ustawione na narożach, o stożkowych hełmach zwieńczonych krzyżami, a pośrodku dachu nad nimi góruje kopuła zakończona krzyżem. Dachy i hełmy wieżyczek pokryte są blachą cynkową. Do wnętrza kościoła prowadzą wejścia z trzech stron[5].
Ołtarz główny zaprojektował Feliks Paszkowski, stiuk wykonał Stefan Kiełbasiński w 1946 r. Pośrodku na mensie ołtarza stoi tabernakulum, a nad nim tron z czterech stiukowych kolumienek z głowicami w stylu korynckim. Na chórze muzycznym pneumatyczne 46-głosowe organy romantyczne o trakturze pneumatycznej i czterech manuałach wykonane przez firmę Schlag und Söhne, jedne z największych w Łodzi. Duży dzwon odlany w 1893 r. przez A. Zwolińskiego z Warszawy oraz duże 2 nowe dzwony. Rzeźbione w gipsie stacje Drogi Krzyżowej, ufundowane w 1946 r. przez Zgromadzenie Kupców w Łodzi[5].
W 1945 roku świątynia została, za przyzwoleniem władzy komunistycznej, przejęta przez Kościół katolicki. Powstała przy niej parafia rzymskokatolicka pod wezwaniem Zesłania Ducha Świętego[2][3]. Ponadto kościół stał się kościołem garnizonowym. Jako świątynia rzymskokatolicka poświęcony został 1 I 1945 r. przez ks. prałata Jana Zdziowskiego[5]. W 1989 parafia rzymskokatolicka wykupiła kościół i budynki parafialne od Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.
W latach 2018–2019 elewacja budynku została poddana całkowitej renowacji. Przywrócono także jej pierwotny, pomarańczowy kolor.
Galeria
Po lewej, kościół ewangelicki Świętej Trójcy (fot. Bronisław Wilkoszewski, 1896)
Tablica upamiętniająca więźniów zamordowanych i spalonych żywcem w więzieniu na Radogoszczu
Tablica upamiętniająca Polaków zamordowanych przez NKWD oraz ukraińskich nacjonalistów na Kresach Wschodnich
„Bogu i ojczyźnie na chwałę w rocznicę uzyskania kościoła dla Wojska Polskiego 1946 r.”
Kilkudziesięciogłosowe romantyczne organy o trakturze pneumatycznej wykonane przez firmę Schlag & Söhne
Polichromia autorstwa łódzkiego artysty malarza Mieczysława Saara
Wnętrze kościoła
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021, s. 37 [dostęp 2013-09-16].
- ↑ a b c Sławomir Krajewski, Jacek Kusiński: Spacer pierwszy. Ulica Piotrkowska. Łódź: Wydawnictwo Jacek Kusiński, 2008. ISBN 978-83-927666-4-3.
- ↑ a b c Marek Budziarek: Świątynie Łodzi. Łódź: Piątek Trzynastego, 2005, s. 24, 61. ISBN 83-7415-078-5.
- ↑ [bez autora]. Wiadomości bieżące. Protokół.... „Dziennik Łódzki”. Rok VI (nr 178), s. 2, 1889-08-10. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-03-23].
- ↑ a b c Archidiecezja Łódzka – parafia Zesłania Ducha Świętego. [dostęp 2018-07-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-05-17)].
Media użyte na tej stronie
Autor:
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 52.45 N
- S: 50.78 N
- W: 17.95 E
- E: 20.75 E
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Fotografia przedstawia widok na Nowy Rynek (obecnie Plac Wolności) w stronę ulicy Piotrkowskiej. Widoczne budynki Kościół Świętej Trójcy i Ratusz stanowiły swego rodzaju bramę ulicy, która od 1823 roku została nazwana ulicą Piotrkowską. Nowy Rynek wytyczono w 1821 roku, wraz z założeniem na południu od starego miasta Łodzi osady sukienniczej Nowe Miasto. Z rynku o kształcie ośmioboku wychodziły cztery ulice, które w przybliżeniu wskazywały cztery kierunki świata. Rynek otaczały ulice również zorientowane według kierunków świata: Wschodnia, Północna, Zachodnia, Południowa (później Rewolucji 1905 roku). Z wyjątkiem pierwszego, wszystkie domy jakie budowano przy Nowym Rynku były murowane. Do końca XIX wieku miejsce to było placem targowym. Mieściły się tu stragany i kramy kupieckie, wybudowane zostały także jatki rzeźnicze i piekarnicze, które w momencie wprowadzenia na plac w 1898 roku tramwajów zostały przeniesione na tak zwany targ koński (dzisiejszy Plac Piastowski). Nowy Rynek stał się Placem Wolności w listopadzie 1919 roku, w rocznicę odzyskania niepodległości. Pierwszymi reprezentacyjnymi budynkami w Łodzi były widoczne na fotografii ratusz i kościół zbudowane w stylu klasycystycznym w latach 1827-1828 według projektu Bonifacego Witkowskiego. Od 1830 roku Ratusz zaczął pełnić swoją funkcję, były tu kancelaria, sala obrad, gabinet i służbowe mieszkanie burmistrza, biura a także areszt policyjny. W 1834 roku przemysłowiec z Ozorkowa Fryderyk Schloser podarował zegar, który został zamontowany na wieży ratusza. Na początku XX wieku urząd przeprowadził się do budynku szkoły, a po I wojnie światowej dawny ratusz stał się siedzibą Archiwum Akt Dawnych Miasta Łodzi. Obecnie w budynku znajduje się Archiwum Państwowe w Łodzi. Praktycznie bliźniaczy do ratusza był ewangelicki kościół Świętej Trójcy. Bardzo szybko stał się za mały w stosunku do ilości wiernych i w latach 1889-1891 został gruntownie przebudowany. Projekt stworzył Otto Gehlig przy współpracy Mikołaja Prokoffiego, budowniczego gubernialnego z Piotrkowa. Nowy budynek powstał w stylu neorenesansowym, na planie krzyża greckiego, zwieńczony kopułą i sześcioma wieżyczkami. Od 1945 roku jest świątynią katolicką pw. Zesłania Ducha Świętego.
Fotografia pochodzi z wydanego w 1896 roku albumu Bronisława Wilkoszewskiego „Widoki m. Łodzi”. Saryusz Bronisław Paweł Wilkoszewski (1847-1901), zwany "łódzkim Canaletto" był mistrzem fotografii ilustracyjnej. Udokumentował zabudowę Łodzi z końca XIX wieku przede wszystkim wille, fabryki, budynki użyteczności publicznej, obiekty sakralne, ulicę Piotrkowską. Jego zakład fotograficzny znajdował się w willi "Trianon" w Pasażu Meyera 5 (obecnie ulica Moniuszki).
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0
"Bogu i ojczyźnie na chwałę w rocznicę uzyskania kościoła dla Wojska Polskiego 1946 r."
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica pamiątkowa na ścianie Kościoła Zesłania Ducha Świętego.
Autor: Cyboreg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kilkudziesięciogłosowe romantyczne organy o trakturze pneumatycznej wykonane przez firmę Schlag & Söhne. Kościół Zesłania Ducha Świętego w Łodzi ul. Piotrkowska 2/2a (w sąsiedztwie Placu Wolności).
Autor: Jarosław Góralczyk, Licencja: CC BY-SA 3.0
Tablica pamiątkowa na ścianie Kościoła Zesłania Ducha Świętego. Upamiętnia więźniów zamordowanych i spalonych żywcem w więzieniu na Radogoszczu.
Autor: Cyboreg, Licencja: CC BY-SA 4.0
Zdjęcie przedstawia polichromię wg projektu i wykonawstwa łódzkiego artysty malarza Mieczysława Saara. Kościół Zesłania Ducha Świętego w Łodzi przy ul. Piotrkowskiej 2/2a (w sąsiedztwie Placu Wolności).
Autor: Bartosz Misiewicz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wnętrze Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem Zesłania Ducha Świętego w Łodzi
Autor: Аимаина хикари, Licencja: CC0
Holy Spirit Church in Łódź