Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego
w Grodnie
Касцёл Адшукання Святога Крыжа, Гродна
kościół parafialny
Ilustracja
Kościół Znalezienia Krzyża Świętego
Państwo

 Białoruś

Miejscowość

Grodno

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

Znalezienia Krzyża Świętego

Przedmioty szczególnego kultu
Cudowne wizerunki

obraz Matki Boskiej Messyńskiej

Położenie na mapie Grodna
Mapa konturowa Grodna, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół Znalezienia Krzyża Świętegow Grodnie”
Położenie na mapie Białorusi
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego
Mapa konturowa obwodu grodzieńskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Kościół Znalezienia Krzyża Świętegow Grodnie”
Ziemia53°40′30,1″N 23°49′49,1″E/53,675028 23,830306

Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie – kościół bernardynów, wybudowany w latach 1595–1617. Jest to trójnawowa bazylika z półkoliście zamkniętym prezbiterium.

Historia

Najstarszą częścią kościoła jest postgotyckie prezbiterium z lat 1595–1600, które wzorowane było na grodzieńskiej Farze Witoldowej[2]. W 1601 roku fundację bernardyńską zatwierdził król Zygmunt III Waza, który przekazał na budowę 3200 florenów. Kolejnym etapem, było wzniesienie w latach 1602–1617 nowej nawy głównej przez muratorów z Lublina, przez co świątynia ta jest najstarszym przykładem przerzutu architektury w tzw. typie lubelskim na ziemie Wielkiego Księstwa Litewskiego[2]. Legenda głosi, że przebudowę tę sfinansowano z datków żołnierzy wracających po zdobyciu Smoleńska w 1611 roku podczas wojny polsko-rosyjskiej, którzy ofiarowali po talarze od końskiego kopyta. Na pamiątkę tego zdarzenia herby fundatorów umieszczono w głównej nawie[3]. Kościół konsekrował biskup wileński Eustachy Wołłowicz w dniu 13 maja 1618 roku. Fasada została zbudowana na wzór rzymskiego kościoła Il Gesù.

Budynek został częściowo zniszczony w 1656 podczas najazdu moskiewskiego. Zespół kościoła i klasztoru wyremontowano i rozbudowano w latach 1679–1686. Prace częściowo sfinansował wojewoda wileński Michał Pac, który po uzyskaniu zgody na budowę na gruntach klasztoru drewnianego pałacu zobowiązał się zbudować domek loretański przy kościele. W 1680 roku zbudowano nowy ołtarz główny. W 1685 roku powstała obecnie istniejąca parawanowa fasada[2]. Po 1753 roku dokonano przebudowy dwóch górnych pięter wieży w stylu wileńskiego baroku. W latach 1780–1790 wybudowano przed fasadą czworoboczną kruchtę. W 1794 roku konwent grodzieński przekazał na potrzeby obrony Rzeczypospolitej 26,4 kg srebra.

W 1852 roku, tuż przed kasatą klasztoru bernardynów przez władze rosyjskie, przy kościele utworzono parafię. Sam kościół – pod wezwaniem Znalezienia Krzyża Świętego – był nieprzerwanie czynny. 2 listopada 1894 roku w kościele odbył się ślub Elizy Orzeszkowej ze Stanisławem Nahorskim.

Architektura

Kościół ten, a ściślej korpus nawowy, wykazuje cechy stylistyczne łączące go z kościołem bernardynów w Lublinie i poprzez nią do kolegiaty w Zamościu, m.in. wskazują na to pilastry wnętrza, filar na osi chóru, bliźniacze okna, układ chóru, arkadowo-pilastrowy system elewacji. Wieża została nadbudowana po połowie XVIII wieku w stylu baroku wileńskiego, jednak sam kościół prezentuje wcześniejsze barokowe cechy stylistyczne. W 2009 roku niekorzystnie zmieniono kolorystykę kościoła wg projektu narzuconego przez miejscowe władze.

Dwukondygnacyjny klasztor tworzy wraz z kościołem zamkniętą całość. W XVII i XVIII w. w klasztorze tym odbywały się sejmiki powiatu grodzieńskiego. Na samym początku XIX wieku biblioteka konwentu liczyła 1322 pozycje. Klasztor został zamknięty przez Rosjan w 1853 roku, a budynki zajęły wojska zaborcze. W 1919 roku Rada Miejska jednogłośnie zwróciła klasztor zakonnikom. W 1941 roku od niemieckiego ostrzału zniszczone zostały XVIII wieczne organy, trzy barokowe ołtarze z kaplicy św. Barbary, dachy kościoła i hełm wieży. Po II wojnie światowej w budynku klasztornym mieściły się laboratoria, biura sądowe i stacja sanitarno-epidemiologiczna. Od sierpnia 1990 roku obiekt jest siedzibą miejscowego Wyższego Seminarium Duchownego[4].

Wnętrze

  • zespół 13 murowanych ołtarzy z lat 80. XVIII wieku, w tym ołtarz główny
  • w prawej nawie znajduje się słynący cudami obraz Matki Boskiej Messyńskiej z połowy XVII wieku, który pochodzi z kościoła brygidek w Grodnie
  • Kaplica Matki Boskiej Loretańskiej ze stiukowymi dekoracjami z lat 80. XVII wieku
  • ambona w stylu klasycystycznym z około 1800 roku
  • Konfesjonały z około 1800 roku
  • Droga krzyżowa z lat 80. XVIII wieku
  • Stalle z ok. 1800 roku
  • Balustrada komunijna z ok. 1790
  • cenne kute kraty
  • tablica na cześć pisarki Elizy Orzeszkowej, która w 1894 roku zawarła tutaj związek małżeński

Galeria

Przypisy

  1. Гродна — парафія Адшукання Святога Крыжа (Пабернардынскі). Pobernardyński kościół parafialny. [dostęp 2020-06-04]. (biał.).
  2. a b c Dorota Piramidowicz, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: Kościół pw. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).
  3. Kościół i klasztor bernardynów. Rycerze - ofiarodawcy na świątynię. [dostęp 2020-06-04]. (pol.).
  4. Хроніка (Kronika) - 1990. Początki Wyższego Seminarium Duchownego w Grodnie. [dostęp 2020-06-04]. (biał.).

Bibliografia

  • Kościół Znalezienia Krzyża Św. i klasztor Bernardynów w Grodnie – Zdjęcia i opis na stronie Radzima.org
  • Kościół pobernardyński pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie - Informacje dwutygodnika Słowo Życia
  • Seminarium Maius Grodniense. wsd.grodnensis.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-07)]. – Z historii miejscowego seminarium
  • Dorota Piramidowicz, Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, cz. IV, Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa trockiego, t. 1, Kościoły i klasztory Grodna, opr. Maria Kałamajska-Saeed, Dorota Piramidowicz, Kraków 2012, s. 267, il. 378 (rozdział: Kościół p.w. Znalezienia Krzyża Św. i klasztor pobernardyński w Grodnie, s. 19–88, il. 1-278).
  • Dorota Piramidowicz, Etapy budowy pobernardyńskiego kościoła w Grodnie, w: Sztuka ziem wschodnich Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., Lublin 2000, s. 393–426, il. 1-12
  • Dorota Piramidowicz, Wpływ wileńskiego baroku na architekturę i wyposażenie kościoła bernardynów w Grodnie, „Biuletyn Historii Sztuki”, nr 3-4, R. LXXIII, 2011, s. 439–452, il. 1-13

Zobacz też

Media użyte na tej stronie

Grodno Holy Cross Church IMG 1265 2150.jpg
Autor: Alexxx1979, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grodno. Holy Cross Church
Znalezienia Grodno fc02.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół pobernardyński pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie
Grodno region location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Adobe Illustrator., Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Grodno region

Equirectangular projection. Geographic limits of the map:

  • N: 55.03° N
  • S: 52.71° N
  • W: 23.45° E
  • E: 26.75° E
Grodno Holy Cross Church IMG 1260 2150.jpg
Autor: Alexxx1979, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grodno. Holy Cross Church
Grodno location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Grodno, Belarus
Znalezienia Grodno fc08.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół pobernardyński pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie
Znalezienia Grodno fc04.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół pobernardyński pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie
Znalezienia Grodno fc07.jpg
Autor: Fczarnowski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kościół pobernardyński pw. Znalezienia Krzyża Świętego w Grodnie
BERNARDINE CATHEDRAL - GRODNO BELARUS.jpg
Autor: JERRYE AND ROY KLOTZ MD, Licencja: CC BY-SA 3.0
BERNARDINE CATHEDRAL BUILT IN 1612
Tablica Ejsmontowska w Grodnie.jpg
Autor: Tadeusz Ejsmont, Ludwik Olczyk, Licencja: CC BY-SA 4.0
Votum Alojzego Eysymonta dla ojca