Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu

Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu

kl. V-Oa/30/57 z dnia 20.02.1957 oraz A/230 z 13.10.1982 r.[1]
kościół parafialny
Kościół Franciszkanów – elewacje wschodnia (szczytowa) i północna (boczna)
Państwo	Polska
Miejscowość	Zamość
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Zwiastowania NMP w Zamościu
Wezwanie	Zwiastowanie Najświętszej Maryi Panny
Historia Data rozpoczęcia budowy 1637 Data zakończenia budowy 1685 Data poświęcenia 4 września 1689 Data zamknięcia 1774 Aktualne przeznaczenie Kościół parafialny oo. Franciszkanów pw. Zwiastowania NMP Data reaktywacji 1993 Poprzednie wyznanie rzym.-kat.
Dane świątyni Plan parteru i piętra z około 1683 (J.M. Link) Styl barok Architekt Jan Wolff; Jan Michał Link Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 0 Liczba naw 2
Położenie na mapie Zamościa Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu
Położenie na mapie województwa lubelskiego Kościół Zwiastowania Najświętszej Maryi Panny w Zamościu
50°42′57,6720″N 23°15′19,1880″E/50,716020 23,255330
Strona internetowa

Kościół Zwiastowania NMP – barokowy kościół franciszkanów na Starym Mieście w Zamościu pod wezwaniem Zwiastowania NMP, wzniesiony w połowie XVII wieku. Znajduje się we wschodniej części zamojskiego Starego Miasta, pomiędzy ulicą Staszica a placem Wolności, w miejscu, gdzie początkowo mieścił się zajazd rodziny architekta miasta, Bernarda Moranda.

Budowa świątyni

Budowę jednej z największych polskich świątyń XVII wieku, rozpoczęto już po przybyciu do miasta zakonu Franciszkanów, w roku 1637, a ufundował ją ówczesny hetman Ordynacji Zamojskiej – Jan Sobiepan Zamoyski. Budowę rozpoczął murator Jan Wolff, a ukończył major artylerii Jan Michał Link.

Ukończony w roku 1685 kościół wyglądał wówczas o wiele okazalej aniżeli obecnie. Był wyższy i większy niż pozostałe świątynie w mieście (większy nawet niż zamojska katedra). Składał się z trzech naw, półkolistego prezbiterium oraz dwóch bocznych kaplic. Wnętrze tego kościoła ozdobione było bogatszą polichromią i rzeźbami. Wysoki dach świątyni sięgał również o wiele wyżej i wyglądał podobnie jak dach dzisiejszej katedry w Zamościu. W miejscu obecnego placu Wolności wybudowany został także klasztor franciszkanów, a w jego północno-zachodnim rogu stała dzwonnica.

Okres zaborów

Największe zmiany zaszły w okresie zaborów i to już w roku 1774, po zajęciu miasta przez Austrię, kiedy dokonano kasaty zakonu. Podczas modernizacji w tym czasie zamojskiej twierdzy, już pod panowaniem Rosji, budynek kościoła przeznaczono na magazyn wojskowy przeprowadzając także zmiany w jego wnętrzu (m.in. dokonano podziału na kondygnacje), natomiast dzwonnica została rozebrana, nieco później razem z klasztorem.

Istotne zmiany w zewnętrznym wyglądzie nastąpiły w roku 1887, kiedy to obniżono dach, rozebrano wysokie szczyty, jednocześnie sklepienie wewnątrz kościoła zmieniono w prosty strop (zachowały się jedynie sklepienia bocznych naw).

XX i XXI wiek

W okresie międzywojennym budynek kościoła wykorzystywano pod liczne instytucje, m.in. Sejmik Powiatowy, muzeum czy kino „Stylowy”, jakie mieściło się tu do roku 1994. Po II wojnie światowej, w zachodniej części budynku kościoła ulokowano dodatkowo Liceum Plastyczne wraz z warsztatami w piwnicach. Taki stan rzecz trwał do 2006 roku, kiedy to Liceum przeprowadziło się do funkcjonalnej, nowej siedziby.

Od roku 1993 jest to ponownie kościół parafii ojców Franciszkanów, obejmującej osiedla na południe od Starego Miasta, jakie do tego czasu podlegały parafii św. Mikołaja (m.in. Os. Promyk, Os. Zamczysko), z głównym wejściem, do którego prowadzi szeroki pas schodów od strony wschodniej.

Jeszcze w latach 80. minionego stulecia dokonano odnowy elewacji świątynnej, na której można zauważyć barokowe elementy ozdoby (m.in. korynckie, pilastry czy portal fasady kościoła). Latem 2006 roku przeprowadzono pierwszy etap prac wyburzeniowo-remontowych, usuwając m.in. „piętra” wewnątrz świątyni, jakie wybudowano w przeszłości adaptując budynek do roli muzeum, kina czy szkoły. Kolejne remonty prowadzone są etapami.

W 2017 r. parafia uzyskała dofinansowanie na projekt, którego celem jest przywrócenie historycznej formy świątyni oraz zagospodarowanie pobliskiego skweru^[2].

W ramach prac odtworzeniowych pierwotny wygląd kościoła wykonano szereg prac nie tylko budowlanych, ale także konstrukcyjnych, w tym^[3]:

• przebudowa murów i sklepienia nawy głównej,
• odtworzenie szczytów (świątynia ma teraz wysokość 37,35 m),
• odkopanie i uporządkowanie 2-kondygnacyjnych piwnic,
• odtworzenie okrągłych klatek schodowych,
• wykonanie nowych dachów,
• odtworzenie kopuł nad kaplicami,
• odtworzenie wykrytych pod warstwą tynku detali sztukatorskich, w tym oryginalnych opasek wokół okien nawy głównej,
• przeniesiono główne wejście do kościoła z fasasdy wschodniej na zachodnią.

Po przebudowie wygląd zewnętrzny kościoła uległ diametralnej zmianie.

Galeria zdjęć

Przypisy

Bibliografia i źródła

• Jerzy Kowalczyk, Zamość. Przewodnik, Zamość, Zamojski Ośrodek Informacji Turystycznej, 1995.
• Adam Miłobędzki, Architektura Polska XVII wieku, Tom I, s. 307, 312. Warszawa 1980.

Linki zewnętrzne

• Dzieje kościoła i klasztoru franciszkanów w Zamościu. fr.zamnet.linuxpl.info. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-19)]. – informacje z zamojskiej strony www franciszkanów