Kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie

Kościół ewangelicko-reformowany
w Wilnie

Vilniaus evangelikų reformatų bažnyčia

kościół parafialny
Fasada wileńskiego kościoła reformowanego
Państwo	Litwa
Miejscowość	Wilno
Wyznanie	kalwinizm
Kościół
Parafia	Vilniaus evangelikų reformatų parapija
Historia Data zakończenia budowy 1830–1835
Dane świątyni Styl neoklasycyzm Architekt Karol Podczaszyński Świątynia • materiał bud. • cegła
Położenie na mapie Wilna Kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie
Położenie na mapie Litwy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie
54°40′52,99″N 25°16′38,55″E/54,681386 25,277375
Strona internetowa

Kościół ewangelicko-reformowany w Wilnie (lit. Vilniaus evangelikų reformatų bažnyčia) – świątynia kalwińska znajdująca się w Wilnie przy ul. Zawalnej 20 (Pylimo), zbudowany w I połowie XIX wieku.

Historia

Pierwszy zbór kalwiński w Wilnie wzniesiono przy skrzyżowaniu zaułka św. Michała z ul. Wolana, na wprost kościoła św. Michała. Pierwszym razem stał się obiektem napaści studentów kolegium jezuickiego w 1611 roku. Zburzono wtedy nie tylko zbór, ale także spalono archiwa kościelne.

W 1639 roku na skutek fałszywego oskarżenia o strzelanie z budynku zboru do kościoła benedyktynek, w mieście doszło do rozruchów i ataków na zbór. Od zniszczenia ocaliła go obecność gwardii Krzysztofa i Janusza Radziwiłłów oraz licznej kalwińskiej szlachty. Pomimo tego, że to napadnięto na kalwinistów, z mocy wyroku sądu sejmowego w 1640 świątynia została zburzona, po czym przeniesiono ją za wały miejskie – powstał wówczas drewniany zbór otoczony cmentarzem kalwińskim.^[1]

Trzeci budynek zboru został zburzony w wyniku kolejnego tumultu w 1682 roku. Duchowni wówczas musieli schronić się w grobowcach. Po odwołaniu się do króla Jana III Sobieskiego zbór pozwolono odbudować, ale sprawcy pozostali bezkarni.^[2]

Obecny zbór murowany wzniesiono wg projektu Karola Podczaszyńskiego w latach 1830–1835. Nadano mu ciekawą formę architektoniczną – na frontonie kościoła przed 1939 znajdowały się trzy posągi dłuta Kazimierza Jelskiego, obecnie ocalał jedynie "Chrystus przemawiający do tłumu". Na dachu ustawiono też trzy figury, m.in. kobiety z krzyżem oraz dwóch aniołów, obecnie również zniszczone. Na frontonie znajdował się także napis po polsku "Oddajcie chwałę Panu."

Kościół posiada elementy klasycystyczne, m.in. charakterystyczny portyk złożony z sześciu kolumn doryckich. Wnętrze świątyni zdobił sufit z ornamentami roślinnami, umieszczono w nim również tablice poświęcone pamięci reformatorów litewskich.

Wileńscy kalwini modlili się w świątyni do 1945, po włączeniu Wilna w skład ZSRR kościół zamieniono na kino. Po 1991 został zwrócony lokalnej parafii reformowanej.

Na wprost świątyni przy ul. Zawalnej 11 znajdował się niegdyś gmach Kolegium Ewangelicko-Reformowanego.

Budynek zboru wileńskiego był inspiracją architektury zboru kalwińskiego w Raśnej oraz w Łodzi.

Przypisy

Bibliografia

• Juljusz Kłos, Wilno: przewodnik krajoznawczy, Wilno 1931, reprint Gdańska Oficyna Wydawnicza, Towarzystwo Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej, Oddział w Gdańsku, 1991
• MieczysławM. Jackiewicz MieczysławM., Wileńska encyklopedia 1939-2005, Warszawa: Ex Libris Galeria Polskiej Książki, 2007, ISBN 978-83-89913-95-1, OCLC 169969397 .

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona parafii (lit.)
• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona