Kościół luterański św. Jana w Łodzi

Kościół św. Jana Ewangelisty
w Łodzi
Distinctive emblem for cultural property.svg A/116 z dnia 20.01.1971 r.[1]
kościół parafialny
Ilustracja
Państwo

 Polska

Miejscowość

Łódź

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Parafia

Najświętszego Imienia Jezus w Łodzi

Wezwanie

św. Jana

Położenie na mapie Łodzi
Mapa konturowa Łodzi, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Jana Ewangelisty”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa łódzkiego
Mapa konturowa województwa łódzkiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Kościół św. Jana Ewangelisty”
Ziemia51°45′39,91″N 19°27′49,81″E/51,761086 19,463836
Świątynia luterańska św. Jana Ewangelisty (fot. Bronisław Wilkoszewski, 1896)

Kościół św. Jana w Łodzi – neoromański zbudowany w latach 1880–1884 jako kościół luterański św. Jana. Był drugim kościołem tego wyznania w Łodzi (po kościele św. Trójcy). Obecnie rzymskokatolicki kościół oo. jezuitów przy ulicy Sienkiewicza 60 w Łodzi.

Historia

Historia starań o budowę kościoła sięga 1864 r., kiedy to władze miejskie przekazały na ten cel działkę budowlaną przy ul. Dzikiej (obecnie ul. Sienkiewicza 60), pomiędzy ul. Nawrot a ul. Główną (obecnie al. Piłsudskiego). Problemy w przemyśle włókienniczym, związane z kryzysem lat 60. XIX w., uniemożliwiły jednak szybką realizację tego przedsięwzięcia. Przełomowym momentem było zebranie parafian w połowie lutego 1876 r., na którym Karol Scheibler zadeklarował na rzecz budowy kościoła 50 tys. rubli[2] (stając jednocześnie na czele Komitetu Budowy). Zgodę na budowę otrzymano w 1878 r., w tym czasie koszt wzniesienia kościoła szacowano na 100 tys. rb. Poświęcenie kamienia węgielnego nastąpiło 1 lipca 1880 r. Pracę budowlane prowadziło przedsiębiorstwo Roberta Nestlera, pod okiem architekta Louisa Schreibera, a w końcowej fazie architekta miejskiego Hilarego Majewskiego. Pod koniec prac u podstawy krzyża wieńczącego wieżę wmurowany został dokument z opisem historii obiektu oraz nazwiskami inicjatorów i dobroczyńców budowy. W 1883 r. kościół był gotowy w stanie surowym, aż rok zajęły prace wykończeniowe i dopiero 8 października 1884 r. odbyło się jego uroczyste poświęcenie[3][4]. Poświęcenia dokonał superintendent generalny Paul Woldemar von Everth, w obecności m.in. gubernatora piotrkowskiego Nikołaja Zinowjewa. Podczas uroczystości przed kościołem i na pobliskich ulicach zgromadziło się około 30 000 wiernych[5]. Pierwszym pastorem nowo utworzonej parafii przy kościele św. Jana został ks. Wilhelm Piotr Angerstein. W kościele odprawiano nabożeństwa ewangelickie zarówno dla niemieckiej, jak i nielicznej polskiej społeczności luterańskiej Łodzi.

W nowo wybudowanym kościele umieszczono:

Wiosną 1887 r. warszawska spółka Norblin, Bracia Buch i T. Werner wykonała dla kościoła trzy pary pozłacanych lichtarzy oraz pozłacany krzyż w stylu gotycko-romańskim[6].

Po zakończeniu II wojny światowej kościół został zajęty bezprawnie przez zakon jezuitów[7]. W 1950 roku erygowano parafię Najświętszego Imienia Jezus. W 1989 roku jezuici wykupili kościół i dawne budynki parafii od Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego.

Uwagi

  1. ↑ Może tu w istocie chodzić o warszawską fabrykę kamieni młyńskich Cezarego Skoryny, choć w źródle wydrukowano w fabryce T. Skoryny.

Przypisy

  1. ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo łódzkie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 [dostęp 2010-05-13].
  2. ↑ Po śmierci K. Scheiblera jego zięć E. Herbst w 1884 r. ufundował parkan, a żona Anna Scheibler przeznaczyła 10 tys. rubli na budowę przy kościele szkoły. Cała rodzina Scheiblera – Herbsta przeznaczyła 30 tys. rubli na przyszły dom parafialny. (S. Pytlas, Łódzka burżuazja przemysłowa 1864–1914, Łódź 1994, s. 364).
  3. ↑ Krzysztof Stefański, Architektura sakralna Łodzi w okresie przemysłowego rozwoju miasta 1821–1914, Łódź 1995, s. 57–60.
  4. ↑ a b Z powodu poświęcenia kościoła ewangelickiego. „Dziennik Łódzki”. Rok I (nr 225), s. 1, 1884-10-08. Zdzisław Kułakowski (red.). Łódź: Zdzisław Kułakowski. ISSN 1898-3111. [dostęp 2015-10-23]. 
  5. ↑ Kronika Łódzka. Poświęcenie nowego kościoła ewangelickiego. „Dziennik Łódzki”. Rok I (nr 226), s. 2–3, 1884-10-09. Zdzisław Kułakowski (red.). Łódź: Zdzisław Kułakowski. ISSN 1898-3111. [dostęp 2015-10-23]. 
  6. ↑ Kronika Łódzka. Warszawska firma.... „Dziennik Łódzki”. Rok IV (nr 111), s. 2–3, 1887-05-21. Antoni Chomętowski (red.). Łódź: Stefan Kossuth. ISSN 1898-3111. [dostęp 2016-02-23]. 
  7. ↑ Ryszard Michalak, Kościoły protestanckie i władze partyjno–państwowe (1945–1956), Warszawa 2002, s. 159.

Linki zewnętrzne

Miejsca kultu wielokulturowej Łodzi
Judaistyczne
Prawosławne
Protestanckie
Rzymskokatolickie
Starokatolickie

POL Łódź COA.svg

Media użyte na tej stronie

Łódź location map 2.png
Autor:
OpenStreetMap contributors, edited by User:Dwie szyszki
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Map of Łódź, Poland
Ta mapa of Łódź została utworzona dzięki danym z projektu OpenStreetMap, zbieranym przez społeczność. Mapa ta może być niekompletna i zawierać błędy. Niewskazane jest poleganie wyłącznie na niej w nawigacji.
Łódź Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Łódź Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 52.45 N
  • S: 50.78 N
  • W: 17.95 E
  • E: 20.75 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Bronisław Wilkoszewski – Kościół ewangelicki św. Jana.jpg

Fotografia Bronisława Wilkoszewskiego z albumu „Widoki m. Łodzi” z 1896 roku przedstawiająca kościół ewangelicki św. Jana Ewangelisty, mieszczący się przy ówczesnej ul. Dzikiej (ob. Sienkiewicza) u wylotu ul. Ewangelickiej (ob. Roosevelta). Kościół ten był drugim w Łodzi kościołem ewangelickim, po kościele św. Trójcy przy Nowym Rynku (ob. Plac Wolności). Budowa świątyni związana była ze wzrastającą liczbą mieszkańców miasta wyznania ewangelicko-augsburskiego. Potrzeba powstania nowej świątyni pojawiła się już w latach 60. XIX wieku. Dzięki pomocy finansowej łódzkich przemysłowców, w tym znacznego wkładu Karola Scheiblera w wysokości 50 tys. rubli udało się rozpocząć prace projektowo-budowalne. Projekt kościoła wykonał w 1879 roku niemiecki architekt Ludwik Schreiber, zatrudniony w zakładach Karola Scheiblera. Prace nad budową kościoła przejął, po opuszczeniu Łodzi przez Scheiblera w 1880 roku, architekt miejski Hilary Majewski.

Kościół św. Jana Ewangelisty zaprojektowany i wykonany został jako bazylika trójnawowa w stylu neoromańskim. Charakterystyczna dla niego jest elewacja wykonana z nieotynkowanej cegły (Rohbau) oraz fasada z trzema wieżami, z widocznie dominującą nad zabudowaniami miejskimi smukłą wieżą środkową. Budowa świątyni ukończona została w 1883 roku. Inauguracyjne nabożeństwo w nowym kościele, odprawił bp Paweł Everth w dniu 8 października 1884 roku. Pierwszym proboszczem został pastor Wilhelm Piotr Angerstein. Po II Wojnie Światowej świątynia została przejęta przez ojców jezuitów. W 1950 roku bp Michał Klepacz erygował parafię rzymskokatolicką pw. Najświętszego Imienia Jezus. Pod koniec lat 80. XX wieku ojcowie jezuici odkupili świątynię od Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego. W czasach PRL-u kościół był ośrodkiem duszpasterstwa akademickiego, z którym związana była działalność kapelana opozycji – o. Stefana Miecznikowskiego, uhonorowanego w 1992 tytułem Honorowego Obywatela Miasta Łodzi.