Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku

Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku

Вірменська церква

26-101-0563
sobór katedralny
Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku
Państwo	Ukraina
Obwód	iwanofrankiwski
Miejscowość	Iwano-Frankiwsk
Adres	ul. Melnyczuka 5
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Ukraiński Autokefaliczny Kościół Prawosławny
Eparchia	iwanofrankiwska
Sobór	od 1990
Wezwanie	Opieki Matki Bożej
Wspomnienie liturgiczne	1/14 października
Historia Data rozpoczęcia budowy 1743 Data zakończenia budowy 1762 Aktualne przeznaczenie czynna świątynia prawosławna Poprzednie wyznanie katolickie
Dane świątyni Styl włoski barok Świątynia • materiał bud. • cegła Wieża kościelna • liczba wież 2
Położenie na mapie Iwano-Frankiwska Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku
Położenie na mapie Ukrainy (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku
Położenie na mapie obwodu iwanofrankiwskiego Kościół ormiański w Iwano-Frankiwsku
48°55′21,61″N 24°42′42,92″E/48,922669 24,711922

Kościół ormiański pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny – XVIII-wieczny kościół obrządku ormiańskiego w Iwano-Frankiwsku (dawnym Stanisławowie). Od 1991 prawosławny sobór pw. Opieki Matki Bożej, katedra eparchii iwanofrankiwskiej (początkowo w jurysdykcji Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, a od 2018 r. – Kościoła Prawosławnego Ukrainy).

Historia

Kościół ormiański

Wnętrze (2011)

Ormian do miasta z Mołdawii i Siedmiogrodu sprowadził w 1662 Andrzej Potocki^[1].

Budowę kościoła rozpoczęto w 1743 r.; 28 maja kanonik kolegiaty stanisławowskiej Antoni Małachowski poświęcił kamień węgielny w obecności ówczesnego właśсiciela miasta hetmana Józefa Potockiego, który zapisem z 24 czerwca 1748 przeznaczył na dokończenie budowy rentę 1000 złotych rocznie wypłacaną przez kahał żydowski miasta^[2] Budowla została ukończona w 1762 r. dzięki wsparciu finansowym Józefa Potockiego^[3] (zm. 1751). Poświęcenia dokonał ormiański abp Jakub Augustynowicz 22 sierpnia 1773 r.^[2]

Kościół zbudowano w stylu włoskiego baroku. Kościół spłonął podczas pożaru we wrześniu 1868 r., jednakże odbudowano go wkrótce, wprowadzając zmiany w jego architekturze. Obniżono wieże, zastępując barokowe kopuły dzwonowymi hełmami. Kościół został uszkodzony podczas I wojny światowej. W czasie II wojny światowej ówczesny proboszcz Leon Isakowicz ratował Żydów przez wystawianie im ormiańskich dokumentów kościelnych. W czasach ZSRR w świątyni znajdowało się muzeum religii i ateizmu.

W 1990 budynek został przekazany eparchii iwano-frankowskiej Ukraińskiego Kościoła Prawosławnego Patriarchatu Moskiewskiego^[1], jednak już w 1991 zarządzający nim ks. Stepan Abramczuk przeniósł się do Ukraińskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego. Jako prawosławna cerkiew obiekt nosi wezwanie Opieki Matki Bożej, a w nowej jurysdykcji otrzymał rangę soboru. Nowi właściciele przemalowali ściany zewnętrzne na niebieski kolor – heraldyczny kolor Matki Boskiej. W 2008 r. w mediach pojawiła się informacja, że podczas renowacji budynku pracownicy zamalowali malowidła ścienne Jana Sołeckiego, co wywołało skandal. W 2010 renowacja kościoła ormiańskiego została zakończona.

W kościele znajdował się otoczony kultem obrazem Matki Boskiej Łaskawej – kopia Madonny Częstochowskiej; na obrazie 22 sierpnia 1742 pojawiły się łzy; obecnie wizerunek ten przechowywany jest w Gdańsku, w kościele Świętych Piotra i Pawła.

Zbigniew Hornung wysunął przypuszczenie, że projektantem kościoła mógł być kapitan A. Schülzer z komendy twierdzy stanisławowskiej. W 1996 autorstwo projektu budynku nadal było nieustalone. Jerzy Kowalczyk twierdził, że autor zaprojektował fasadę kościoła na wzór jednej z elewacji kościoła Cystersów w Oseku.

Przed II wojną światową Z. Hornung łączył ze szkołą Baltazara Permosera i Józefem Fedewothem rzeźby zdobiące wnętrze kościoła, natomiast już po wojnie przypisywał je Janowi Jerzemu Plerschowi. Tadeusz Mańkowski uznał szereg rzeźb w kościele za dzieła Macieja Polejowskiego^[4].

Ciemno polichromowane rzeźby z kaplic bocznych znajdują się w magazynach Lwowskiej Galerii Obrazów w Olesku^[5].

Zobacz też

• Sobór Narodzenia Pańskiego we Włodzimierzu Wołyńskim

Przypisy

Bibliografia

• Jacek Chrząszczewski. Kościół ormiański w Stanisławowie [w:] Sztuka kresów wschodnich: materiały sesji naukowej, Kraków 1996, t. 2, 457 s., il. ISBN 83-86050-18-7 s. 167-191. [dostęp 2017-06-15]
• Ukraina zachodnia: tam szum Prutu, Czeremoszu..., zespół red. A. Strojny, K. Bzowski, A. Grossman, Kraków, Wyd. Bezdroża, 2005, ISBN 83-921981-6-6, s. 209.

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki kościoła w bibliotece Polona