Kościoły ewangelicko-unijne

Słowa zamykające dokument z 26 lipca 1821 r. o unii kościołów luterańskiego i ewangelicko-reformowanego w Wielkim Księstwie Badenii (po niemiecku)

Protestantyzm

(c) I, Daniel Csörföly (from Budapest, Hungary), CC-BY-SA-3.0

Historia

Geneza

• Chrześcijaństwo
• Historia chrześcijaństwa
• Kościół katolicki
• Prereformacja
• Reformacja

Rozwój

• 95 tez
• Dysputa lipska
• Pokój augsburski
• Schizma anglikańska
• Dysydenci
• Purytanie
• Hugenoci
• Noc św. Bartłomieja
• Pietyści
• Wielkie przebudzenie: I
• II
• III
• IV

Teologia

• Kapłaństwo wszystkich wierzących
• Ecclesia reformata et semper reformanda

Zasady teologiczne

• Pięć zasad protestantyzmu
• Sola scriptura
• Solus Christus
• Sola gratia
• Sola fide
• Soli Deo gloria

Systemy teologiczne

• Teologia przymierza
• Teologia zastąpienia
• Dyspensacjonalizm

Kierunki teologiczne

• Konserwatyzm
• Neoortodoksja
• Liberalizm

Postacie

• Marcin Luter
• Jan Kalwin
• Huldrych Zwingli
• Filip Melanchton
• Teodor Beza
• Wilhelm Farel
• John Knox
• John Wesley
• George Whitefield
• Jonathan Edwards
• Charles Spurgeon

Wyznania

• Luteranizm
• Kalwinizm
• Anglikanizm
• Anabaptyzm
• Mennonici
• Unitarianizm
• Baptyzm
• Metodyzm
• Adwentyzm
• Bracia plymuccy
• Kościoły Chrystusowe
• Ruch uświęceniowy
• Pentekostalizm
• Kościoły ewangelickie
• Ewangelikalizm

Kościoły ewangelicko-unijne – Kościoły protestanckie powstałe na mocy unii kościelnych. Tworzone są z połączenia Kościołów wywodzących się z pokrewnych lub różnych tradycji protestanckich. Początkowo zjawisko unii dotyczyło głównie zjednoczenia Kościoła ewangelicko-augsburskiego (luterańskiego) i Kościoła ewangelicko-reformowanego (kalwińskiego) w jeden Kościół krajowy.

Historia

Pierwszym protestanckim aktem zjednoczeniowym na świecie była zgoda sandomierska, zawarta w 1570 roku. Dotyczyła ona Kościołów luterańskiego, kalwińskiego i czeskobraterskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Unia ta nie przetrwała długo, ale stała się wzorem do naśladowania dla innych wspólnot.

W XVIII wieku idee Kościoła unijnego głosił Nikolaus von Zinzendorf i wspierana przez niego Ewangelicka Jednota Braterska. Za właściwy początek rozwoju Kościołów ewangelicko-unijnych przyjmuje się jednak 1817 rok, gdy król pruski Fryderyk Wilhelm III Hohenzollern odgórnie zarządził zjednoczenie w Królestwie Prus wszystkich zborów ewangelickich pod jedną administracją (Ewangelicki Kościół Unii Staropruskiej) i wprowadził ujednolicony dla kalwinistów i luteran porządek nabożeństw.

Największy rozkwit protestanckich unii kościelnych nastąpił w XX wieku, a zwłaszcza po zakończeniu II wojny światowej. Najczęściej były to zjednoczenia w ramach jednej wspólnoty Kościołów tradycji ewangelicko-reformowanej. Prym wiodły tutaj wspólnoty prezbiteriańskie, metodystyczne i kongregacjonaliści.

Przykładowe kościoły ewangelicko-unijne

Afryka

• Zjednoczony Kościół Zambii

Ameryka Północna

• Zjednoczony Kościół Kanady
• Zjednoczony Kościół Chrystusa

Azja

• Kościół Chrystusowy w Tajlandii
• Kościół Południowych Indii
• Kościół Północnych Indii

Australia i Oceania

• Kościół Zjednoczony w Australii

Europa

• Ewangelicki Kościół Czeskobraterski
• Kościół Ewangelicki Berlina, Brandenburgii i śląskich Górnych Łużyc
• Kościół Ekumeniczny w Szwecji
• Kościół Ewangelicki Waldensów
• Zjednoczony Kościół Protestancki Francji
• Zjednoczony Kościół Protestancki w Belgii

Zobacz też

• Kościół unicki