Kościoły i związki wyznaniowe w Łodzi

Bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki Kościoła rzymskokatolickiego

Kościół św. Mateusza Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego

Cerkiew katedralna św. Aleksandra Newskiego Kościoła Prawosławnego

Łódź jest siedzibą metropolii łódzkiej, jednej z 14 metropolii obrządku łacińskiego w polskim Kościele katolickim. W jej skład wchodzą archidiecezja łódzka i łowicka. Główną świątynią archidiecezji łódzkiej jest bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi.

Ponadto w Łodzi istnieją placówki starokatolickie reprezentowane przez: Kościół Starokatolicki Mariawitów – diecezja śląsko-łódzka, Kościół Polskokatolicki w RP – parafia Świętej Rodziny, położona w dekanacie warszawsko-łódzkim diecezji warszawskiej oraz Kościół Starokatolicki w RP – który w Łodzi ma swoją stolicę.

W Łodzi swoją siedzibą ma także diecezja Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego – diecezja łódzko-poznańska, jedna z 6 diecezji w Polsce, utworzona w 1948 (zajmuje największą powierzchnię). Katedrą tej diecezji jest sobór św. Aleksandra Newskiego w Łodzi.

Protestantyzm w Łodzi reprezentowany jest przez większość tradycji wyznaniowych, zarówno nurtu ewangelickiego, jak i ewangelikalnego. Najwięcej wyznawców posiada Kościół Ewangelicko-Augsburski.

Liczną wspólnotę w mieście tworzą Świadkowie Jehowy należący do 29 zborów. Oprócz tego na terenie miasta swoją działalność prowadzą także inne wspólnoty religijne, m.in. gmina żydowska oraz muzułmańska. W sumie w Łodzi istnieje kilkadziesiąt Kościołów i związków wyznaniowych.

Kościół rzymskokatolicki

Kościół św. Józefa – najstarszy zachowany kościół wybudowany w Łodzi (1765–1768)

Łódź jest siedzibą metropolii łódzkiej, jednej z 14 metropolii w polskim Kościele katolickim. W jej skład wchodzą archidiecezja łódzka oraz diecezja łowicka.

Archidiecezji łódzkiej przyporządkowanych jest 27 dekanatów, w tym 9 w samej Łodzi (Łódź-Bałuty, Łódź-Chojny-Dąbrowa, Łódź-Olechów, Łódź-Radogoszcz, Łódź-Retkinia-Ruda, Łódź-Stoki, Łódź-Śródmieście, Łódź-Teofilów-Żubardź, Łódź-Widzew). Najniższym ogniwem administracji diecezjalnej są parafie, których jest obecnie 65 w granicach Łodzi.

Diecezja łódzka została ustanowiona w 1920, do rangi archidiecezji (podległej bezpośrednio Stolicy Apostolskiej) podniesiona 25 marca 1992, a metropolia (w skład której weszła też diecezja łowicka) powołana w 2004 przez papieża Jana Pawła II.

Główną świątynią archidiecezji łódzkiej jest bazylika archikatedralna św. Stanisława Kostki w Łodzi.

Metropolitą łódzkim jest abp Grzegorz Ryś.

Ponadto w Łodzi znajduje się kilkadziesiąt rzymskokatolickich zgromadzeń zakonnych.

W kaplicy św. Krzysztofa (należącej do parafii Najświętszego Imienia Jezus w Łodzi) odbywają się nabożeństwa greckokatolickie. Łódzka społeczność grekokatolików tworzy powstałą w 2002 parafię Ofiarowania Pańskiego, należącą do dekanatu wrocławskiego eparchii wrocławsko-gdańskiej.

Starokatolicyzm

Kościół św. Franciszka Kościoła Starokatolickiego Mariawitów

Kościół Świętej Rodziny Kościoła Polskokatolickiego

Kościół Starokatolicki Mariawitów

W Łodzi znajduje się parafia pw. św. Franciszka z Asyżu, położona na terenie diecezji śląsko-łódzkiej Kościoła Starokatolickiego Mariawitów.

Diecezja śląsko-łódzka jest jedną z 3 diecezji Kościoła Starokatolickiego Mariawitów. Obejmuje swym zasięgiem województwo śląskie, łódzkie, małopolskie i wielkopolskie. Stolicą diecezji jest Łódź.

Proboszczem parafii św. Franciszka z Asyżu przy ul. Franciszkańskiej 27, a zarazem ordynariuszem diecezji śląsko-łódzkiej jest biskup Zdzisław Maria Włodzimierz Jaworski.

Kościół Katolicki Mariawitów

W Łodzi znajduje się parafia Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, położona w kustodii płockiej Kościoła Katolickiego Mariawitów. Powstała w 1935, wskutek rozłamu w mariawityzmie. Jest jedną z największych placówek tego Kościoła w Polsce. Siedzibą parafii jest kaplica domowa, mieszcząca się przy ul. Jarowej 20. Nabożeństwom przewodzi kapłan ludowy Aleksander Karasiewicz (proboszcz parafii), następca siostry kapłanki Krystyny Marii Bogumiły Przyłuckiej (1927–1990).

Kościół Starokatolicki w Polsce

W Łodzi znajduje się parafia pw. Podwyższenia Świętego Krzyża, najliczniejsza i najstarsza parafia Kościoła Starokatolickiego w RP.

W latach 1998–2012 parafia użytkowała budynek przy ul. Aleksandra 9, od 15 czerwca 2012 roku siedziba starokatolików znajduje się przy ul. Gdańskiej 143^[1][2].

Posługi duszpasterskie w parafii pełni ks. Kazimierz Janusz Dorociński (proboszcz) oraz ks. sen. Henryk Paweł Hawryszczak (rezydent).

Kościół Polskokatolicki w Polsce

W Łodzi znajduje się parafia Świętej Rodziny, położona w dekanacie warszawsko-łódzkim diecezji warszawskiej Kościoła Polskokatolickiego.

Parafia Świętej Rodziny, mieszcząca się przy ul. Bolesława Limanowskiego 60, powstała w 1934. Proboszczem parafii jest ks. Jacek Zdrojewski.

Kościoły wschodnie

Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny

Cerkiew św. Olgi, prawosławna

Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy, prawosławna

Łódź jest siedzibą diecezji łódzko-poznańskiej, jednej z 6 diecezji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, utworzonej w 1948 (zajmuje największą powierzchnię). W jej skład wchodzą dekanaty – łódzki, krakowski oraz kujawsko-pomorski.

W skład dekanatu łódzkiego wchodzą 4 parafie, w tym m.in. parafia św. Aleksandra Newskiego w Łodzi.

• parafia św. Aleksandra Newskiego w Łodzi:
  • Sobór św. Aleksandra Newskiego w Łodzi (ustanowiony katedrą diecezji łódzko-poznańskiej)
  • Cerkiew św. Olgi w Łodzi
  • Cerkiew Zaśnięcia Przenajświętszej Bogurodzicy w Łodzi (na Cmentarzu Doły)
  • Kaplica Zmartwychwstania Pańskiego w Łodzi (na Starym Cmentarzu, w części prawosławnej)

Biskupem diecezjalnym jest od 2017 r. bp Atanazy.

Apostolski Kościół Ormiański

W Łodzi znajduje się siedziba Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego w RP, kierowana przez świeckiego prezesa zarządu administracyjnego Kościoła Unana Ananyana. Siedziba Kościoła znajduje się przy ulicy Piotrkowskiej 182 m. 549.

Ormiański Kościół Apostolski w RP nie jest oficjalnym reprezentantem Apostolskiego Kościoła Ormiańskiego i nie posiada w Polsce osób duchownych.

Kościoły ewangelickie

Cmentarz ewangelicko-augsburski przy ul. Ogrodowej

Kościół ewangelicko-reformowany

Kościół Ewangelicko-Augsburski

W Łodzi znajduje się parafia św. Mateusza, która należy do diecezji warszawskiej, jednej z sześciu w polskim Kościele Ewangelicko-Augsburskim.

Przy kościele, mieszczącym się przy ul. Piotrkowskiej 283, rezydował zmarły tragicznie w dniu 19 kwietnia 2010 biskup diecezjalny – ks. bp Mieczysław Cieślar.

Dzięki świetnej akustyce, w świątyni odbywają się liczne koncerty. Przez wiele lat w kościele występowała orkiestra Filharmonii Łódzkiej.

Kościół Ewangelicko-Reformowany

Łódzka parafia powstała w 1888, skupiając mieszkańców Łodzi i okolic, będących pochodzenia polskiego, francuskiego, czeskiego (największa grupa) oraz niemieckiego (z Nowosolnej).

Świątynia przy ul. Radwańskiej 37, została wzniesiona w latach 1928–1932, według projektu K. Janiszewskiego z 1924.

Proboszczem parafii jest obecnie pastor Semko Koroza.

Kościół Ewangelicko-Metodystyczny

W Łodzi znajduje się parafia Opatrzności Bożej. Istnieje ona od roku 1920. Należy do jednego z czterech kościelnych okręgów - do Okręgu Centralnego z siedzibą w Warszawie. Obok stałej pracy religijno-duszpasterskiej prowadzi świetlicę środowiskową dla dzieci. Angażuje się ponadto w prace Oddziału Regionu Łódzkiego Polskiej Rady Ekumenicznej. Najbliższą sąsiednią parafią jest parafia w Pabianicach.

Nabożeństwa w niedziele i święta odbywają się o godzinie 12.00.

Proboszczem parafii przy ul. Organizacji WiN 2A jest obecnie pastor Dawid Carbonare (od 2019 r.)^[3].

Kościoły ewangelikalne

Kościół Chrześcijan Baptystów

(c) I, HuBar, CC-BY-SA-3.0

Dom modlitwy Kościoła Chrześcijan Baptystów

Baptyści pojawili się w Łodzi w połowie lat 60. XIX wieku. W 1876 został zakupiony przez nich plac przy ul. Nawrot 27, na którym powstała świątynia, zaprojektowana przez Edwarda Kreutzburga. 25 czerwca 1882 została poświęcona. Rozbudowana została na początku lat 20. XX wieku. Budynek zboru był we władaniu baptystów aż do ukończenia II wojny światowej. Po zakończeniu wojny nieruchomości przejęło wojsko, a później władze administracyjne urządziły w nim Dom Kultury Milicjanta. W 1994 władze państwa przekazały go z powrotem w ręce wspólnoty baptystycznej. Pod koniec 2000 został zakończony projekt przebudowy całego kompleksu^[4][5].

Grupa łódzkich baptystów rozrastała się w sposób niebywale szybki. W 1869 liczyła ona 71, a w roku następnym już ponad 100 osób. Na początku XX wieku pracę duszpasterską prowadzono już w czterech zborach. We wrześniu 1939 w Łodzi zamieszkiwało kilkuset baptystów. Dzisiejszy Kościół Chrześcijan Baptystów w Łodzi grupuje ponad 100 osób dorosłych^[6].

• I zbór

Zbór w Łodzi przy ul. Nawrot 27 należy do okręgu centralnego, jednego z dziewięciu okręgów Kościoła Chrześcijan Baptystów w Polsce.

Nabożeństwa odbywają się niedziele o godzinie 10.00 oraz w czwartki o 18.00. Zborowi przewodzą pastorzy Leszek Wakuła i Roman Baranowski.

W budynku kościelnym znajduje się także księgarnia Kompas.

• Placówka misyjna Łódź Bałuty

Placówka misyjna w dzielnicy Bałuty, którą opiekuje się misjonarz Marcin Buska^[7][8].

Kościół Ewangelicznych Chrześcijan

W Łodzi istnieją 3 zbory, należące do okręgu centralnego, jednego z pięciu okręgów Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan w Polsce^[9][10].

• I Zbór

I Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan ma swoją siedzibę przy ul. Grunwaldzkiej 1.

Nabożeństwa odbywają się w niedzielę o godzinie 10.00.

Pastorem Zboru jest Jan Puchacz.

• Zbór Woda Życia

Zbór Kościoła Ewangelicznych Chrześcijan „Woda Życia” ma swoją siedzibę przy ul. Organizacji WiN 2a.

Nabożeństwa odbywają się w niedzielę o godzinie 12.00, a studium Biblii w czwartki o godz. 18.00

Pastorem Zboru jest Eugeniusz Buza.

• Zbór Soli Deo Gloria

Zbór Soli Deo Gloria powstał 8 czerwca 2003. Przez dwa lata nabożeństwa odbywały się w wynajętym pomieszczeniu Kościoła Ewangelicko-Reformowanego. Od 29 maja 2005 w prywatnym budynku przy ul. Celnej 8.

Nabożeństwa odbywają się w niedzielę o godzinie 10.00 oraz w środę o 18.00.

Pastorem Zboru jest Zbigniew Modnicki.

Kościół Chrystusowy w RP

Społeczność Ewangeliczna stanowi część Kościoła Chrystusowego w RP (do lipca 2004 Kościół Zborów Chrystusowych), istnieje od roku 1993.

Nabożeństwa odbywają się w niedziele o godzinie 10.00, w kaplicy na tyłach Kościoła Chrześcijan Baptystów przy ul. Nawrot 27^[11].

Kościół Zielonoświątkowy

Kościół Zielonoświątkowy przy ul. Jaracza

W Łodzi istnieją 2 zbory, należące do okręgu centralnego, jednego z siedmiu okręgów Kościoła Zielonoświątkowego w Polsce, obejmującego województwa: mazowieckie i łódzkie.

• I Zbór

I Zbór Kościoła Zielonoświątkowego w Łodzi powstał w 1923. Początkowo zgromadzał się w domu przekazanym do dyspozycji wierzącym przez jednego z braci. Później w Gimnazjum Dziewcząt. W okresie II wojny światowej został rozwiązany przez niemieckie władze okupacyjne. Wznowił działalność w lipcu 1947, po wielu staraniach br. Franciszka Januszewicza – pierwszego po wojnie pastora zboru. Nabożeństwa odbywały się w domu braterstwa Januszewiczów, przy ul. Żwirki 4, a następnie w wynajmowanym lokalu przy ul. Szarej 1. Od 1993 w obecnym miejscu przy ul. Jaracza 95/97^[12].

Nabożeństwa odbywają się w niedziele o godzinie 10.00 oraz w środy o 18.00.

Pastorem Zboru jest Piotr Karaś.

• Zbór Immanuel

Zbór Immanuel ma swoją siedzibę przy ul. Jana Kilińskiego 24.

Nabożeństwa odbywają się niedziele o godzinie 10.00 oraz w środy o 18.00.

Pastorem zboru jest Ryszard Januszewicz.

Kościół Boży w Chrystusie

Zbory Kościoła Bożego w Chrystusie w Łodzi, jako lokalne zgromadzenia członków Kościoła, są autonomiczne i każdy z nich posiada osobowość prawną. Na czele każdego z nich stoi pastor. W roku 2013 Kościół Boży w Chrystusie liczy 61 zborów na terenie całego kraju i prowadzi 5 misji^[13]. Zbory Kościoła Bożego w Chrystusie mają charakter zielonoświątkowy.

• Centrum Chrześcijańskie „Zwycięstwo”

Zbór Centrum Chrześcijańskiego „Zwycięstwo” ma swoją siedzibę przy ul. Perłowej 20.

Nabożeństwa odbywają się w niedziele o godzinie 11.00, przy ul. Łąkowej 3/5.

Pastorem zboru jest Karol Michalak^[14].

• Wspólnota Odkupionych Chrześcijan w Łodzi

Siedziba wspólnoty znajduje się przy ul. Rewolucji 1905 roku 44. Pastorem jest Edmund Emmanuel^[15].

• Zwycięstwo w Jezusie

Siedziba przy ul. Jaracza 40. Pastorem jest Raymond Adonai^[16].

• Centrum Chrześcijańskie BETEL

Pastorem nieistniejącego zboru był John Abraham Godson^[17], radny Rady Miejskiej w Łodzi od stycznia 2008.

Kościół Boży

• Zbór Centrum Chrześcijańskie „Życie Sozo”

Chrześcijańska Wspólnota Zielonoświątkowa

Historia zboru Chrześcijańskiej Wspólnoty Zielonoświątkowej w Łodzi^[18] sięga lat 30. XX wieku, kiedy to grupa osób czytających Pismo Święte (na czele z braćmi Skrzypczakiem i Borowiakiem) utworzyła Zbór Chrześcijański. W latach 70. funkcję przełożonego zboru pełnił Henryk Wojtasik, następnie jego brat – Władysław Wojtasik. Od 2003 roku pastorem zboru jest Leszek Bijak.

Nabożeństwa Chrześcijańskiej Wspólnoty Zielonoświątkowej odbywają się w domu modlitwy przy ul. Rogozińskiego 23 (w niedziele o godzinie 10.00 oraz w środy o 18.00)^[19].

Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej

Zbór Kościoła Chrześcijan Wiary Ewangelicznej „Zwycięstwo” ma swoją siedzibę przy ul. świętego Kazimierza 16. Jest to wspólnota o charakterze zielonoświątkowym. Zbór łódzki jest jednym z 23 zborów Kościoła w Polsce.

Z Łodzią związane są ważne postacie i wydarzenia z życia Kościoła. W dniach 22-23 maja 1929, na konferencji międzyzborowej w Starej Czołnicy koło Łucka, utworzono Związek Zborów Chrześcijan Wiary Ewangelicznej (później Kościół Chrześcijan Wiary Ewangelicznej), którego przewodniczącym został Artur Bergholc z Łodzi. Siedzibą władz naczelnych Związku została Łódź. Przed drugą wojną światową wydawano w Łodzi czasopismo kościelne Przystęp. Z kolei w 1945 na konferencji w Łodzi, wznowiono formalnie działalność Kościoła w Polsce, powołano nowy zarząd Kościoła, przyjęto również nowy statut^[20][21][22].

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego przy ul. Kopcińskiego

W Łodzi istnieją 2 zbory (Łódź-Widzew i Łódź-Górna), należące do okręgu łódzkiego, jednego z 14 okręgów Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce. Okręg łódzki przyporządkowany jest diecezji wschodniej (zjednoczeniu), jednej z trzech diecezji Kościoła w Polsce.

Łódzkie zbory Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego liczą obecnie 222 wiernych ochrzczonych (stan na 14 maja 2005), wraz z dziećmi i młodzieżą jest to grupa około 300 osób.

Zbór Łódź-Widzew

Na tereny centralnej Polski adwentyzm przenika z Wołynia w 1893. W październiku tego roku przybywają do Łodzi dwaj adwentyści – Karol Fendel i Józef Szlodziński, z zawodu stolarze. Obydwaj wraz z rodzinami oraz kilkoma poznanymi tutaj osobami, tworzą w Łodzi pierwszą małą wspólnotę.

W 1895 na prośbę łódzkich adwentystów, Misja Adwentystyczna z Hamburga przysyła pierwszego pastora – Jana Labsbaka (lub Jana Låbsacka), który organizuje społeczność w zbór (pierwszy adwentystyczny w Królestwie Polskim) i ta data przyjmowana jest za początek zorganizowanej społeczności adwentystycznej w Łodzi.

W 1905 łódzki zbór liczy 24 dorosłych ochrzczonych, w chwili wybuchu I wojny światowej 60 osób, a w 1926 – 70. W dwudziestoleciu międzywojennym adwentyści bez większych przeszkód prowadzą swoją pracę apostolską. W latach 1923–1926 łódzka wspólnota adwentystyczna posiada pierwszego w Polsce zarejestrowanego duchownego adwentystycznego.

Nabożeństwa odbywają się początkowo w prywatnych mieszkaniach – przy ul. Milscha (obecnie ul. Kopernika) oraz Andrzeja Struga. W 1937 zbór przenosi się do lokalu przy ul. Wólczańskiej 57.

W czasie II wojny światowej licząca wówczas prawie 120 wyznawców wspólnota, zostaje na mocy rozporządzenia władz hitlerowskich podzielona na dwie części. Około 70-osobowa niemieckojęzyczna grupa adwentystów spotyka się legalnie, zaś 25-osobowa polska społeczność musi praktykować swoją wiarę potajemnie. Zbór traci swoją dotychczasową siedzibę przy ul. Wólczańskiej, która zostaje zamieniona w kwaterę SS. Nabożeństwa odbywają się przy ul. Piotrkowskiej 73, następnie 101, a od 1943 przy ul. Wólczańskiej 139.

Po wojnie w zborze pozostają jedynie polscy wyznawcy. Zbór spotyka się przy ul. Andrzeja Struga 17, Nowotki 79, a od 1962 po dziś dzień, w dawnej fabryce włókienniczej przy ul. Kopcińskiego 67. Okres powojenny to okres dynamicznego rozwoju Kościoła, choć wstrzymywanego liczną emigracją (łącznie kilkadziesiąt osób). Rekordowym był rok 1984, w którym chrzest przyjmują 34 osoby. Pod koniec lat 80. łódzka społeczność adwentystyczna przekracza 200 ochrzczonych wyznawców.

W latach 1960–1991 zbór łódzki jest także siedzibą zarządu diecezji wschodniej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w Polsce.

W latach 90. część członków zboru Łódź-Widzew daje początek nowo powstałym zborom: Łódź-Górna oraz Łódź-Bałuty.

Nabożeństwa w zborze Łódź-Widzew odbywają się w soboty o godzinie 9.30.

Pastorem zboru jest Konrad Pasikowski^[23].

Zbór Łódź-Górna

Zbór Łódź-Górna został założony w 1991, w wyniku ewangelizacji prowadzonej przez małżeństwo Phil i Joanna Jones w hali Anilany. Utworzyli go nowi wyznawcy adwentyzmu oraz część członków macierzystego zboru Łódź-Widzew.

Obecnie społeczność tego zboru przekracza 50 osób.

Nabożeństwa odbywają się w soboty o godzinie 10.30 przy ul. Płockiej 28.

Pastorem zboru jest Konrad Pasikowski^[23].

Nieistniejące już zbory

Zbór Łódź-Bałuty

Zbór Łódź-Bałuty (od 2004 Zbór Łódź-Pielgrzym) został założony w 1993 roku, w wyniku ewangelizacji prowadzonej przez przybyłego z Australii pastora Janusza Skrzypaszka (w sali przy ul. Więckowskiego 18) w 1992 roku.

Charakterystyczną cechą zboru były częste zmiany siedzib, co wpłynęło na jego nazwę. Po dwuletnim okresie pobytu przy ul. Więckowskiego, zbór musiał opuścić ten lokal, przez krótki czas korzystając z gościny Kościoła Metodystów przy ul. Organizacji WiN 2A, a następnie przez półtora roku wynajmując na nabożeństwa pomieszczenia Stronnictwa Demokratycznego przy ul. Gdańskiej. Kolejne miejsca to czteropiętrowy budynek dawnego akademika Szkoły Filmowej przy ul. Ciesielskiej 6a oraz Ośrodek Kultury Rondo przy ul. Limanowskiego. Od 2006 roku siedzibą zboru była kamienica przy ul. Sterlinga 17/3.

Zbór rozwiązano w 2011 roku. Oficjalne zatwierdzenie tej decyzji nastąpiło 19 maja 2011 roku, podczas XXV Zjazdu Diecezji wschodniej Kościoła Adwentystów Dnia Siódmego w RP^[24].

Opiekę nad zborem sprawował pastor Andrzej Siciński, następnie Mirosław Karauda i Remigiusz Krok^[25][26][27].

Rodzimowierstwo słowiańskie

Na terenie Łodzi działa kilka wspólnot rodzimowierstwa słowiańskiego; wśród nich można wyróżnić Krąg Radogost, Gromadę „Swarga”^[28] oraz Łódzką Wspólnotę Rodzimowierczą Wilczy Krąg^[29].

Judaizm

Gmina Wyznaniowa Żydowska w Łodzi

Synagoga gminy żydowskiej

Synagoga Reicherów – jedyna zachowana przedwojenna w Łodzi

Według przybliżonych danych statystycznych tuż przed wybuchem II wojny światowej, Łódź (wraz z osadami podmiejskimi, włączonymi w późniejszym czasie przez okupanta niemieckiego w granice miasta) zamieszkiwało 660 tys. osób. W tej liczbie znajdowało się 200 tys. Żydów.

Łódzka społeczność żydowska korzystała w tym czasie z ponad 250 synagog i domów modlitwy. W większości były to małe bożnice, znajdujące się w prywatnych mieszkaniach, przybudówkach i oficynach kamienic. Głównymi synagogami (zniszczonymi przez nazistów w listopadzie 1939) były: Synagoga Alte Szil przy ulicy Wolborskiej 20 – główna synagoga łódzkiej gminy żydowskiej, jedna z najbardziej okazałych synagog Łodzi, jak i samej Polski, Wielka Synagoga przy ul. Spacerowej 2, obecnie al. Kościuszki 2 (zbudowana z funduszy łódzkich fabrykantów m.in.: Izraela Poznańskiego, Joachima Silbersteina i Karola Scheiblera) – przeznaczona dla żydowskiej burżuazji, zasymilowanej z polską kulturą oraz Synagoga Ezras Izrael (zwana Litwaków lub Wołyńską) przy ul. Wólczańskiej 6.

Obecnie czynne są dwie synagogi:

• Synagoga Reicherów
• Synagoga przy ul. Pomorskiej 18

Przewodniczącym łódzkiej gminy jest Symcha Keller, który jest jednocześnie wiceprzewodniczącym i członkiem Rady Religijnej Związku Gmin Wyznaniowych Żydowskich w Polsce^[30].

Islam

W końcu XIX w. w statystykach wyznaniowych w Łodzi pojawili się muzułmanie. Byli to niekiedy przybyli ze wschodnich obszarów przedrozbiorowej Rzeczypospolitej potomkowie spolonizowanych Tatarów, lecz także żołnierze zaborczej armii rosyjskiej. W 1896 r. na cmentarzu wojskowym na Dołach wydzielono specjalną kwaterę mahometańską.

Po powstaniu Łodzi akademickiej muzułmanami są dość liczni studenci z krajów arabskich, także niekiedy pozostający w mieście na stałe. Gdy w latach 70. w Wojskowej Akademii Medycznej studiował pluton żołnierzy libijskich, urządzono w tamtejszych koszarach salę modlitwy dla wyznawców islamu.

Z mahometańskich rodzin polskich Tatarów wywodzili się wybitny chemik i rektor Politechniki Łódzkiej prof. Osman Achmatowicz oraz znany historyk z Uniwersytetu Łódzkiego prof. Bohdan Baranowski^[31].

Gmina Muzułmańska

Gmina łódzka zaczęła funkcjonować na przełomie 2004 i 2005. Gmina ta stanowi jeden z ośmiu oddziałów Ligi Muzułmańskiej w Polsce.

W obecnej chwili wspólnota muzułmańska nie posiada budynku, w którym byłyby odprawiane modlitwy. Mężczyźni spotykają się w Domu Studenta przy ulicy Matejki.

Czynione są starania przez gminę, by w Łodzi utworzyć Centrum Kultury Muzułmańskiej. Ma być to miejsce modlitwy dla ponad 100 łódzkich wyznawców tej religii. W budynku będzie część kulturalna i duchowa. Teren pod budowę przy ul. Pomorskiej wykupiła Liga Muzułmańska w Polsce^[32][33][34].

Inne

Buddyjski Związek Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu

Buddyjski Ośrodek Medytacyjny w Łodzi jest jednym z ponad 40 ośrodków i grup medytacyjnych Buddyjskiego Związku Diamentowej Drogi Linii Karma Kagyu, działających w całej Polsce. Związek stanowi część ogólnoświatowej sieci ośrodków Buddyzmu Diamentowej Drogi należących do linii Karma Kagyu – jednej z czterech głównych tradycji buddyzmu tybetańskiego.

Łódzka wspólnota buddystów, praktykująca według tybetańskiej tradycji Karma Kagyu, zawiązała się w październiku 1983. Po kilku latach i zmianach adresu, uczniowie lamy Olego Nydahla znaleźli swoje miejsce w kamienicy przy ul. Narutowicza, gdzie funkcjonowali do lipca 2001. Następnie przenieśli się pod adres ul. Rewolucji 1905 roku nr 21. Od 27 września 2009 Buddyjski Ośrodek Medytacyjny mieści się przy ul. Zgodnej 9 (Górna)^[35].

Członkowie łódzkiego ośrodka organizują lub współorganizują buddyjskie wydarzenia w Polsce i w Łodzi, m.in. cykliczne noce buddyjskie w kinie Cytryna i wystawy Przestrzeń Umysłu w Poleskim Ośrodku Sztuki^[36].

Kościół Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich

Gmina łódzka jest jedną z jedenastu gmin Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w Polsce. Powstała w 1992 i liczy około stu wiernych (dane z lutego 2002).

Członkowie Kościoła spotykają się w wynajmowanym lokalu przy ul. Gdańskiej. Są plany by w najbliższym czasie wybudować w Łodzi kaplicę na działce przy ul. Kopcińskiego 33. W październiku 2005 teren został wstępnie uporządkowany, m.in. rozebrano stare garaże. Łódzka kaplica ma być budynkiem piętrowym z 26-metrową wieżą, o tradycyjnej bryle budynku kościelnego. Byłby to drugi, po warszawskim, wolno stojący dom spotkań Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich w Polsce.

Nabożeństwa odbywają się w niedziele o godzinie 10.00 przy ul. Gdańskiej 40.

Przywódcą łódzkiej gminy jest Piotr Bogusz^[37][38][39]

Świecki Ruch Misyjny „Epifania”

Zbór w Łodzi przy ul. Radwańskiej 63 jest jednym z ponad osiemdziesięciu zborów ŚRM Epifania w Polsce^[40].

Nabożeństwa odbywają się niedziele i święta o godzinie 9.00.

Świadkowie Jehowy

Jedna z Sal Królestwa Świadków Jehowy w Łodzi (ul. Górnicza 6)

Około roku 1905 istniały w Łodzi małe grupy wyznawców, w roku 1912 w Chojnach. Łódź w okresie międzywojennym stanowiła centrum Świadków Jehowy w Polsce (do 1931 roku noszących nazwę Badacze Pisma Świętego). W 1922 roku na pogrzeb wyznawczyni Emilii Mandowej przybyło około tysiąca osób, chcących się dowiedzieć więcej o tym wyznaniu. Mandowa była właścicielką składów obuwia, a w jej domu przy ul. Piotrkowskiej 108 odbywały się zebrania. Odczyty biblijne odbywały się w Teatrze Skała i w Filharmonii Łódzkiej^[41], a później także przy ul. Piotrkowskiej 243. Łódzką grupę wyznawców umacniali współwyznawcy z Gdańska, którzy wygłaszali wykłady biblijne. W 1924 roku na dorocznej uroczystości Wieczerzy Pańskiej (Pamiątce) zebrały się 92 osoby. Byłą halę fabryczną w centrum miasta przystosowano na potrzeby sali, w której zorganizowano pierwszą konwencję z udziałem ok. 200 obecnych^[42]. W roku 1925 zebrania odbywały się m.in. w kinie przy ul. Zachodniej oraz w lokalu przy ul. Orlej 3. W latach 1925–1929 w różnych salach (m.in. przy ul. Piotrkowskiej 108 i ul. Wólczańskiej 5) odbyły się kolejne konwencje. W czerwcu 1927 roku w Filharmonii Łódzkiej zorganizowano pokazy filmu Fotodrama stworzenia. Oprócz polskojęzycznych wyznawców, działały również osoby niemieckojęzyczne. 6 kwietnia 1931 roku w hotelu Manteuffel odbył się zjazd delegatów z 71 zborów w kraju. W 1930 roku do Łodzi przeniesiono Biuro Oddziału (Betel) – siedzibę zarządu głównego i ośrodek koordynujący działalność Towarzystwa Strażnica w Polsce. W tym celu zakupiono budynek przy ulicy Rzgowskiej 24. Przez 2 lata (1930-1932) Betel mieściło się w budynku sali zborowej przy ul. Piotrkowskiej 108. Ośrodkiem kierował Wilhelm Scheider^[43].

W czasie II wojny światowej wielu łódzkich Świadków Jehowy zginęło w hitlerowskich obozach koncentracyjnych m.in. w Auschwitz-Birkenau; ich duży transport dotarł do tego obozu w listopadzie 1942 roku^[44]. Heinrich Himmler osobiście nakłaniał Świadków Jehowy w 1941 roku do podpisania oświadczenia o wyrzeczeniu się wiary, jednak nikt tego nie uczynił^[45][46][47]. 15 lipca 1943 roku 10 dzieci Świadków Jehowy z okolic Wisły, których rodzice odmówili podpisania Volkslisty (niemieckiej listy narodowościowej), odebrano rodzicom i umieszczono w obozie dla nieletnich w Łodzi^[48][49].

W tym okresie zebrania odbywały się w mieszkaniach prywatnych. Pod koniec lat 40. XX wieku funkcjonowały w Łodzi 4 Sale Królestwa dla 4 łódzkich zborów^[50][51]. Wieczorem 21 czerwca 1950 roku aresztowano wolontariuszy z Biura Oddziału, a budynek przy ul. Rzgowskiej został skonfiskowany^[52]. W następnych dziesięcioleciach – już w czasie zakazu działalności – powstawały kolejne zbory. Świadkowie Jehowy za działalność religijną i za odmowę służby wojskowej byli skazywani na kary więzienia. Działalność wydawnicza ich publikacji była prowadzona konspiracyjnie w kilku ukrytych ośrodkach drukarskich. Od początku lat 80 XX wieku w mieście ponownie organizowane są oficjalne kongresy, obecnie w Atlas Arenie. Pod koniec lat 90. XX wieku działało na terenie Łodzi 40 zborów oraz kilkanaście Sal Królestwa^[53]. Obecnie w Łodzi znajduje się także Sala Zgromadzeń przy ul. Chocimskiej 4, miejsce zgromadzeń obwodowych, a także kongresów w języku angielskim. Stoi na parceli o powierzchni ponad 12 tys. m² gdzie zaadaptowano byłą halę naprawy samochodów oraz stojący obok budynek socjalny. Obiekt został oddany do użytku 19 czerwca 1999 roku. W skład kompleksu wchodzą: sala główna, dwie Sale Królestwa oraz pokoje gościnne. W 1999 roku na XIII Międzynarodowym Zjeździe Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii w Łodzi Świadkowie Jehowy przedstawili ekspozycje na temat bezkrwawej chirurgii^[54]. W 2012 roku nastąpiła reorganizacja zborów, których w Łodzi jest 30 (w tym zbór języka migowego^[55][56], angielsko-, rosyjsko- i ukraińskojęzyczny oraz grupa chińskojęzyczna, hiszpańskojęzyczna i ormiańskojęzyczna)^[57][58].

Zobacz też

• Ekumeniczna Droga Krzyżowa
• Religia w województwie łódzkim
• Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce

Przypisy