Koźminek

Koźminek
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Rynek w Koźminku
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

kaliski

Gmina

Koźminek

Aglomeracja

kalisko-ostrowska

Prawa miejskie

1369–1870, 2021

Burmistrz

Iwona Michniewicz

Powierzchnia

6,04[1] km²

Populacja (2022)
• liczba ludności
• gęstość


1851[1]
306[1] os./km²

Strefa numeracyjna

62

Kod pocztowy

62-840[2]

Tablice rejestracyjne

PKA

Położenie na mapie gminy Koźminek
Mapa konturowa gminy Koźminek, w centrum znajduje się punkt z opisem „Koźminek”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole po prawej znajduje się punkt z opisem „Koźminek”
Położenie na mapie powiatu kaliskiego
Mapa konturowa powiatu kaliskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Koźminek”
Ziemia51°47′55″N 18°20′00″E/51,798611 18,333333
TERC (TERYT)

3007054

SIMC

0201141

Strona internetowa

Koźminekmiasto w Polsce w województwie wielkopolskim, w powiecie kaliskim, siedziba miejsko-wiejskiej gminy Koźminek.

Prawa miejskie od 1369[3]. W 1555 został zwołany różnowierczy synod w Koźminku, na którym polscy bracia czescy i kalwiniści zawarli krótkotrwałą unię. Koźminek utracił prawa miejskie (miasto zostało przemianowane na osadę) 31 maja 1870[4]; prawa miejskie Koźminek uzyskał ponownie 1 stycznia 2021[5].

1867–1954 siedziba zbiorowej gminy Koźminek[6], 1954–1972 gromady Koźminek[7], a od 1973 ponownie gminy Koźminek[8]. W latach 1975–1998 miejscowość leżała w województwie kaliskim.

Integralne części miasta Koźminek[9][10]
SIMCNazwaRodzaj
0999340Przydziałkiczęść miasta
0201158Słowikiczęść miasta
0999222Warwarówkaczęść miasta

Położenie

Koźminek leży na Nizinie Południowowielkopolskiej, na Wysoczyźnie Tureckiej, na lewym brzegu Swędrni[11], około 3 km na południowy wschód od zaporowego Zbiornika Murowaniec, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, około 18 km na północny wschód od Kalisza; przez miasto przebiega droga wojewódzka nr 471 (Opatówek–Dąbrowa). Koźminek położony jest we wschodniej części historycznej Wielkopolski, w Kaliskiem; do II rozbioru Polski (1793) leżał w województwie kaliskim[12], po utworzeniu Królestwa Polskiego (1815) leżał w województwie kaliskim, w powiecie kaliskim i był siedzibą gminy Koźminek[13]; w dobie Królestwa Polskiego był niewielkim ośrodkiem przemysłowym w kalisko-mazowieckim okręgu przemysłowym.

Kalendarium

  • 1369 – miejscowość pojawiła się w źródłach historycznych jako miasto na prawie niemieckim, własność Bartosza z Wezenborga
  • 1441 – miasteczko przeszło na własność Wojciecha z Pakości, później do książąt raciborskich
  • 1450 – Kazimierz IV Jagiellończyk ustanowił w Koźminku dwa jarmarki
  • 1458 – miasto wystawiło 6 pieszych na wojnę z zakonem krzyżackim
  • 1543 – Koźminek otrzymał prawo urządzania trzeciego jarmarku
  • 1505 – miasto przeszło w ręce rodu Ostrorogów
  • 1550 – pod opieką starosty Jakuba z Ostroroga Koźminek stał się jednym z ważniejszych ośrodków dysydenckich w Polsce, kościół miejski przeszedł w ręce braci czeskich, którzy otwarli w mieście szkołę dla współwyznawców i drukarnię
  • 1555 – na synodzie w Koźminku doszło do zjednoczenia kalwinistów i braci czeskich. Był to doniosły moment w dziejach polskiego protestantyzmu, ale unia okazała się krótkotrwała.
  • 1570 – w mieście działało 50 rzemieślników, Koźminek posiadał gorzelnię i browar
  • 1607 – fara wróciła do katolików
  • 1614 – parafia dysydencka została rozwiązana
  • 1618 – zaczął się powolny upadek miasta, działało tam już tylko 34 rzemieślników
  • 1770 – powstał przemysł tkacki, prowadzony głównie przez niemieckich osadników z Dolnego Śląska
  • 1793 – w wyniku II rozbioru Polski Koźminek przeszedł pod władzę pruską. Miał wówczas 342 mieszkańców i 111 domów, działało tam 85 rzemieślników, w czym 30 szewców i 19 krawców
  • 1810 – miasto posiadało 737 mieszkańców
  • 1860 – 1422 mieszkańców, w tym 980 katolików, 182 ewangelików i 260 Żydów
  • 1870 – władze rosyjskie odebrały Koźminkowi prawa miejskie
  • 1902 – 2000 mieszkańców

Zabytki

  • zespół pałacowo-parkowy, klasycystyczny dwór z XVIII wieku, przebudowany w latach 1906–1907. W parku ciekawy drzewostan, w nim 41 drzew w wieku ponad 120 lat
  • kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty z XIV/XV wieku, przebudowywany na początku XVIII i w XIX wieku, wystrój barokowy
  • kantorat ewangelicki przy ul. Konopnickiej

Zobacz też

  • Synagoga w Koźminku
  • Cmentarz żydowski w Koźminku

Przypisy

  1. a b c Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2022 roku, Główny Urząd Statystyczny, 7 grudnia 2022 [dostęp 2022-12-08].
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 527 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. Dymitrow M., 2015, Pojęcie miejskości w świetle reformy gminnej w Polsce międzywojennej, [in] Krzysztofik R., Dymitrow M. (Eds), Degraded and restituted towns in Poland: Origins, development, problems / Miasta zdegradowane i restytuowane w Polsce. Geneza, rozwój, problemy, University of Gothenburg, Gothenburg, s. 61–63 / 65–115.
  4. Postanowienie z 30 grudnia (11 stycznia) 1869/70, ogłoszone 19 (31) maja 1870 (Dziennik Praw, rok 1870, tom 70, nr 241, str. 67–76).
  5. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 31 lipca 2020 r. w sprawie ustalenia granic niektórych gmin i miast, nadania niektórym miejscowościom statusu miasta, zmiany nazwy gminy oraz siedziby władz gminy (Dz.U. z 2020 r. poz. 1332).
  6. Skorowidz Królestwa Polskiego
  7. Uchwała Nr 22/54 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. w sprawie podziału na nowe gromady powiatu kaliskiego; w ramach Zarządzenia Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 26 listopada 1954 r. w sprawie ogłoszenia uchwał Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 października 1954 r. dotyczących reformy podziału administracyjnego wsi (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z 4 grudnia 1954 r., Nr. 20, Poz. 100).
  8. Uchwała Nr XVIII/98/72 Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 5 grudnia 1972 w sprawie utworzenia gmin w województwie poznańskim (Dziennik Urzędowy Wojewódzkiej Rady Narodowej w Poznaniu z dnia 29 grudnia 1972, Nr 32, Poz. 391).
  9. Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
  10. GUS. Rejestr TERYT
  11. Słownik krajoznawczy Wielkopolski. Włodzimierz Łęcki (przew. kom. red.). Warszawa–Poznań: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1992, s. 121. ISBN 83-01-10630-1.
  12. Zygmunt Gloger: Geografia historyczna ziem dawnej Polski. Kraków: Spółka Wydawnicza Polska, 1903, s. 94–98.
  13. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Bronisław Chlebowski (red.), Filip Sulimierski (red.), Władysław Walewski (red.). T. 4. Warszawa: Władysław Walewski, 1883, s. 571–572.

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
Kozminek, Market Square (2).jpg
Autor: MOs810, Licencja: CC BY-SA 4.0
Rynek w Koźminku.
POL Koźminek flag.svg
Flaga miasta i gminy Koźminek
Koźminek (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Koźminek, Polska
Dwór-Kożminek Polska.jpg
Autor: Anwar2, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Koźminek, dwór, 2 poł. XVIII, 1906-7
Koźminek, Kalisz County.jpg
Autor: Eder~plwiki, Licencja: CC BY-SA 4.0
Koźminek, Kalisz County. Parish church of Saint John.Built about 1400, later rebuilt many times.
POL Koźminek COA.svg
Herb miasta i gminy Koźminek
Powiat kaliski location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu kaliskiego, Polska