Koalang
Koalang – akronim terminu KOjarzeniowo-ALuzyjny język (ang. LANGuage), termin użyty przez polskiego autora science-fiction Janusza A. Zajdla w dystopijnej powieści Paradyzja[1].
Paradyzja jest zamkniętym sztucznym światem, kontrolowanym przez totalitarny reżim za pomocą obowiązkowych identyfikatorów i wszechobecnych komputerów, śledzących zachowanie, a nawet mowę wszystkich obywateli. By oszukać system, ludzie zamieszkujący Paradyzję wykształcili specyficzny żargon, oparty na aluzjach i metaforach. Jako że system nadzorujący stale się doskonalił, także koalang był językiem żywym, ewoluującym[2]. Dodatkowo Paradyzyjczycy stosowali inne tricki, mające zmylić system - np. rozmawiali spacerując na przemian do przodu i do tyłu.
Zajdel nawiązał tu w pewien sposób do nowomowy, opisanej w powieści Rok 1984 George'a Orwella. Oddał hołd Orwellowi (a także Aldousowi Huxleyowi), nazywając jednego z kluczowych bohaterów swojej powieści Nikor Orley Huxwell.
Użycie języka metaforycznego jako jedynego środka komunikowania się – przez co niezrozumiałego dla innych kultur – przedstawiono w odcinku serialu Star Trek: Następne pokolenie pt. Darmok[3].
Przykłady
Koalang | Tłumaczenie |
---|---|
Szary anioł przyśnił mi się nieostrożnie. | Funkcjonariusz służby porządkowej wlazł mi w nocy do pokoju, myśląc, że udało mu się mnie nie obudzić. |
Przestrzeni skrawek pustką się wypełnił? | Zabrał coś? |
Mimo przeszłości myszki w czasowniku rozprzestrzenionej od krańca po kraniec, kotara głosu mej dłoni nie tknięta, tęsknoty hieny pozostały przy niej. | Chociaż myszkował po całym pomieszczeniu, nie znalazł mojego tłumika do zagłuszania sygnału identyfikatora, ale pewnie drań nie zrezygnował i znów będzie szukał. |
To, co przy dzbanku też się uczy. | Komputer podłączony do ukrytych mikrofonów ma zainstalowany algorytm samouczący. |
Koalang w kulturze
W latach 80. w czasopiśmie „Na Przełaj” istniała rubryka, w której publikowano teksty piosenek muzyki młodego pokolenia. Rubryka nazywała się „Koalang”, co miało sugerować by czytając teksty doszukiwać się ukrytych przed cenzurą znaczeń, tak jak w Paradyzji[4]. Teksty były komentowane graficznie przez Krzysztofa Skain Maya[5].
Koalang w internecie
Zjawisko językowe opisane przez Zajdla, niedługo po publikacji „Paradyzji” zaistniało w rzeczywistości[6].
Rozwój koalangu ma ścisły związek z rozwojem internetu, w którym łatwo można prześledzić występowanie tzw. słów kluczowych. Takie śledzenie ułatwia pracę m.in. organom ścigania; dlatego jednymi z pierwszych, którzy zaczęli stosować zabiegi „koalangowe”, byli hakerzy komputerowi. Przykładem może być ich slang, tzw. leet speak, w którym słowo „pornografia” jest zapisywane w niekonwencjonalnej formie „pr0n”.
W ślady hakerów poszli także internauci poszukujący w sieci nielegalnych plików m.in. audio i wideo, a także informacji o nielegalnych usługach. 31 października 2001 r. na grupie usenetowej pl.rec.telewizja ukazał się wpis: „Poprosze o smietanke do salaty... Musze ja podlac czyms swiezym – ta moja sie chyba zwarzyla”. Autor zwracał się w ten sposób o podanie kodów do pirackiego dekodera telewizji cyfrowej Canal+[2].
W XXI w. internetowy koalang najszybciej rozwija się w Chińskiej Republice Ludowej, bo władze tego kraju prowadzą najszerzej zakrojony na całym świecie program cenzurowania sieci (patrz: Projekt Złota Tarcza, Zielona Tama). By oszukać cenzorskie filtry, internauci stosują takie triki jak m.in. zapis homofoniczny w piśmie chińskim, akronimy układane z użyciem transkrypcji hanyu pinyin czy układ pisma od prawej do lewej lub kolumnach[6].
Wokół tego zjawiska powstała subkultura posługująca się własnym kodem kulturowym. Obejmuje on m.in. żartobliwe przeinaczanie terminów oficjalnej propagandy (np. słowo „harmonizacja” 和谐) jest zapisywane homofonem oznaczającym „rzecznego kraba” 河蟹)[7]. Innym przykładem może być tzw. koń trawiasto-błotny (草泥马), homofon przekleństwa, kierowanego pod adresem internetowych cenzorów[8]. Powstają nawet piosenki o wojnie rzecznego kraba z koniem trawiasto-błotnym, będące aluzją do konfliktu cenzury z internautami[9].
Przypisy
- ↑ Janusz Zajdel, Paradyzja, Iskry 1984
- ↑ a b Wojciech Orliński: Paradyzja, Zajdel Janusz (pol.). wyborcza.pl, 2004-06-07. [dostęp 2011-08-02].
- ↑ Karl G. Heider: Seeing anthropology: cultural anthropology through film. Boston: Allyn and Bacon, 2004, s. 99. ISBN 978-0-205-38912-4.
- ↑ Maciej Fic, Muzyka drogą młodych do wolności, „Gazeta Wyborcza - dodatek opolski, 4 VI 2009, s. 6
- ↑ Noc Kultury 2009 (pol.). mbp.lublin.pl, 2009-06-09. [dostęp 2011-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-12)].
- ↑ a b Konrad Godlewski, Chińska Paradyzja, Nowa Fantastyka, lipiec 2009
- ↑ Xiao Qiang: Under the Internet Police’s Radar (ang.). chinadigitaltimes.net, 2007-08-28. [dostęp 2011-08-02].
- ↑ Xiao Qiang: Wen Yunchao: The ‘Grass-Mud Horses’ Battling Internet Censors (ang.). chinadigitaltimes.net, 2009-03-13. [dostęp 2011-08-02].
- ↑ Piotr Gillert: Ucieczka od solidarności (pol.). rp.pl, 2009-05-30. [dostęp 2011-08-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-08-21)].