Kobierzyn (Kraków)

Aleja prowadząca do szpitala psychiatrycznego

Kaplica Rektoralna Matki Bożej Częstochowskiej na terenie Szpitala Specjalistycznego w Kobierzynie

Kościół Matki Bożej Królowej Polski w Kobierzynie

Pomnik upamiętniający obóz jeniecki Stalag 369

Kobierzyn – część Krakowa, wchodząca w skład Dzielnicy VIII Dębniki, dawna wieś o rodowodzie średniowiecznym, włączona w granice administracyjne miasta w 1941 r. Nazwa o charakterze dzierżawczym wywodzi się prawdopodobnie od nazwy osobowej Kobier(z)a^[1].

Historia

Wieś szlachecka, po raz pierwszy wzmiankowana w poł. XIV w. Podlegała wówczas pod parafię św. Stanisława na Skałce. Rozwinęła się przy trakcie wiodącym z Krakowa do Oświęcimia, który przebiegał w miejscu dzisiejszych ulic Kobierzyńskiej i J. Babińskiego. Historyczna granica wsi biegła na północy u podnóża Pychowickiej Górki, dzisiejszą ul. Gronostajową, na wschodzie ulicami Pszczelną, Obozową i Kiemliczów, na południu doliną potoku przy obwodnicy, a na zachodzie w okolicy współczesnych ulic Spacerowej i Czerwone Maki. W XV wieku na terenie wsi istniał folwark, położony w okolicach dzisiejszej ul. Zawiłej^[1].

W 2. połowie XIX wieku wieś Kobierzyn zamieszkiwało 395 mieszkańców^[2]. Należała wówczas do parafii św. Józefa w Podgórzu^[2][1]. W tym okresie powstały w Kobierzynie, zachowane do dziś (na północ od ul. Zawiłej), koszary wojskowe – element Twierdzy Kraków^[1].

W 1907 r. Sejm Krajowy uchwalił budowę szpitala psychiatrycznego w Kobierzynie. Budowę kompleksu budynków rozpoczęto w 1910 r., a oddano do użytku w 1917 r. pod nazwą Krajowy Zakład dla Umysłowo Chorych. Była to wówczas jedna z najnowocześniejszych placówek w skali Europy o charakterze samowystarczalnego miasta ogrodu. W pobliżu szpital powstał cmentarz szpitalny – obecnie cmentarz komunalny Kobierzyn-Maki Czerwone. Pierwszym dyrektorem szpitala został profesor Jan Mazurkiewicz. W czasie okupacji hitlerowskiej pacjenci szpitala zostali wymordowani na miejscu lub wywiezieni do KL Auschwitz, a w budynkach po kobierzyńskim zakładzie Niemcy ulokowali ośrodek dla Hitlerjugend. W części budynków obiektu ulokowano SS-Stützpunkt, a także SS Lazarett Kobierzyn – szpital dla jednostek SS.

Obecnie mieści się tutaj placówka lecznictwa psychiatrycznego, odwykowego i neurologicznego – Szpital Specjalistyczny im. dr Józefa Babińskiego, popularnie zwany „Kobierzynem”. Zespół szpitala psychiatrycznego został w 1991 r. wpisany na listę zabytków^[3].

W latach 1909–1911 w centrum wsi powstał kościół Matki Bożej Królowej Polski, który w 1934 r. stał się siedzibą nowo erygowanej parafii. W tym samym roku założono cmentarz parafialny – obecnie cmentarz komunalny Kobierzyn-Lubostroń^[1].

W czasie II wojny światowej Niemcy na terenie wsi stworzyli obóz jeniecki (Stalag 369), głównie dla francuskich i belgijskich podoficerów. W 1941 wieś została włączona do Krakowa jako XXVII dzielnica katastralna^[1].

W 1986 r. w północnej części Kobierzyna, na dawnej granicy z Zakrzówkiem, rozpoczęto budowę osiedla mieszkaniowego Ruczaj-Zaborze^[1]. W późniejszym okresie na południe od niego powstają kolejne osiedla, określane mianem Ruczaju. W południowo-wschodniej części powstaje kolejny zespół nowych osiedli mieszkaniowych Kliny Zacisze.

W Kobierzynie urodził się o. prof. Józef Ścibor^[4].

Współczesny zasięg

Współcześnie za zabudowania wchodzące w skład Kobierzyna uznaje się tereny położone w okolicach ulic: Kobierzyńskiej, Lubostroń, Skośnej, Konopczyńskiego, Czerwone Maki, Zamiejskiej, Zawiłej, Komuny Paryskiej, Babińskiego, Piltza, Spacerowej, Kwiecistej, Sidzińskiej i innych przylegających. Od strony osiedla Ruczaj-Zaborze, za granicę Kobierzyna można uznać skrzyżowanie ulic: Kobierzyńskiej z Szuwarową i Torfową. Od strony Skotnik, granica pokrywała się w przybliżeniu z obecną ulicą Bunscha, aż do jej skrzyżowania z ul. Babińskiego. Od strony północnej, ostatnie zabudowania Kobierzyna znajdowały się na ul. Lubostroń, Szwai, aż po obecną ul. Bobrzyńskiego. Od strony południowej naturalną granicę z Klinami stanowi ul. Zawiła, oraz ul. Drozdowskich w okolicy ul. Komuny Paryskiej. Do Kobierzyna w sposób naturalny zalicza się domy przylegające bezpośrednio do Szpitala im. dr Józefa Babińskiego i sam szpital.

Przypisy