Kocanki piaskowe

Kocanki piaskowe
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

astrowce

Rodzina

astrowate

Podrodzina

Asteroideae

Rodzaj

kocanki

Gatunek

kocanki piaskowe

Nazwa systematyczna
Helichrysum arenarium (L.) Moench
Methodus 575. 1794
Synonimy
  • Gnaphalium arenarium L.[3]
Morfologia
Kwiatostan

Kocanki piaskowe (Helichrysum arenarium (L.) Moench) – gatunek rośliny należący do rodziny astrowatych. Rośnie dziko w większości krajów Europy oraz na Syberii (obszary: Ałtaj, Krasnojarsk, Nowosybirsk, Omsk)[3]. W Polsce jest dość pospolity.

Morfologia

Pokrój
Roślina wyrastająca do 10–30 centymetrów, nie tyle zielona co popielatoszara, wełnistofilcowata – cała roślina jest pokryta srebrzystymi włoskami. Część podziemna – kłącze.
Łodyga
Rozgałęziona, do 30 cm wysokości, ulistniona.
Kwiaty
Zebrane w kuliste, pomarańczowo-żółto-złociste, rzadziej bladożółte czy purpurowe koszyczki, te zaś z kolei tworzą baldachokształtną wiechę. Okrywa koszyczków jest suchobłoniasta. Brzeżne kwiaty to kwiaty żeńskie, wewnętrzne, wyrastające w jednym szeregu kwiaty rurkowe są obupłciowe.
Owoc
5-kanciaste niełupki o długości 1 mm z puchem kielichowym.

Biologia i ekologia

Bylina. Kwitnie od lipca do października, zapylana jest przez owady. Siedlisko: występuje pospolicie na glebach piaszczystych i suchych, na ugorach, nieużytkach, wydmach, brzegach lasów, skarpach, przydrożach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla Cl. Koelerio-Corynephoretea[4]. Liczba chromosomów 2n = 28[5].

Jest rośliną żywicielską larw motyla rusałki osetnik[6].

Zagrożenia i ochrona

Roślina objęta jest w Polsce od 1983 częściową ochroną gatunkową, aktualnie na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[7]. Głównym zagrożeniem jest zbieranie roślin z siedlisk naturalnych w celach leczniczych[8].

Zastosowanie

Roślina ozdobna
Jest uprawiana na rabatach, szczególnie zaś nadaje się na suche bukiety, gdyż po wysuszeniu kwiaty długo zachowują naturalne kolory.
Roślina lecznicza
Surowiec zielarski
Kwiatostan Inflorescentia Helichrysi jest surowcem bogatym w chalkony, flawonoidy, żółty chalkon – izosalipurpozyd, naryngeninę, kemferol, apigeninę, luteolinę i kwercetynę; kwasy fenolowe (kawowy, syryngowy, protokatechowy, kumarowy), garbniki, fitosterole (kampesterol, beta-sitosterol), hydroksykumaryny (umbeliferon, eskuletyna, skopoletyna), olejek eteryczny (0,05%), barwniki (arenol, homoarenol), ftalidy (5,7-dwuhydroksyftalid), trójterpeny (kwas ursolowy).
Olejek H. angustifolium złożony jest z nerolu (30–50%), octanu nerylu, alfa- i beta-pinenu, geraniolu, aldehydu izowalerianowego, miocenu, limonenu, 1,8-cineolu, borneolu, linalolu, furfurolu i eugenolu[9].
Działanie
Kwiat kocanki piaskowej działa rozkurczająco na mięśnie pęcherzyka żółciowego, pobudza czynność wątroby. Surowiec stosowany jest w chorobach wątroby spowodowanych uszkodzeniem miąższu tego narządu i niedostatecznym wytwarzaniem żółci, a także w stanach skurczowych i zapalnych dróg żółciowych, kamicy żółciowej, atonii pęcherzyka żółciowego i skurczu zwieracza Oddiego[10].

Uprawa

Wymaga żwirowatego, przepuszczalnego i niezbyt żyznego podłoża oraz słonecznego stanowiska. Rozmnaża się z nasion, sadzonek pędowych lub przez podział kłączy. Roślinę na suche bukiety zbiera się od lipca do sierpnia, przed całkowitym rozwinięciem się koszyczków (koszyczki rozwierają się podczas suszenia, natomiast w pełni rozwinięte stają się po ususzeniu nieładne). Suszenie powinno odbywać się na powietrzu, w przewiewie, w temperaturze 35 °C; po wysuszeniu należy usunąć nadmiar szypułek.

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-04-15] (ang.).
  3. ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-05-27].
  4. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych. Warszawa. ISBN 83-01-14439-4.
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Marcin Sielezniew, Izabela Dziekańska, Motyle dzienne, wyd. Multico, Warszawa 2010, s. 232.
  7. ↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 0 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin.
  8. ↑ Halina Piękoś-Mirkowa, Zbigniew Mirek: Rośliny chronione. Warszawa: Multico Oficyna Wyd., 2006. ISBN 978-83-7073-444-2.
  9. ↑ Henryk Różański, Kocanki jeszcze kwitną. Helichrysum (Flos Helichrysi = Flores Stoechados) w fitoterapii[1].
  10. ↑ Bogdan Kędzia, Elżbieta Hołderna-Kędzia, Miód i surowce roślinne w leczeniu chorób wątroby i pęcherzyka żółciowego, „Postępy Fitoterapii” (1/2017), Wydawnictwo Medyczne Borgis, 2017, s. 46, ISSN 1731-2477.

Bibliografia

  • Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  • Irena Gumowska, Deptane po drodze, Warszawa 1989

Media użyte na tej stronie

Helichrysum arenarium.jpg
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Helichrysum arenarium.jpeg
Autor: Kristian Peters -- Fabelfroh 09:05, 1 November 2006 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Sand-Strohblume Helichrysum arenarium, Müritz-Gebiet