Koczkodan

Koczkodan
Cercopithecus[1]
Linneusz, 1758[2]
Ilustracja
Przedstawiciel rodzaju – koczkodan czarnosiwy (C. mitis)
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

ssaki

Infragromada

łożyskowce

Rząd

naczelne

Podrząd

wyższe naczelne

Infrarząd

małpokształtne

Parvordo

małpy wąskonose

Nadrodzina

koczkodanowce

Rodzina

koczkodanowate

Podrodzina

koczkodany

Plemię

Cercopithecini

Rodzaj

koczkodan

Typ nomenklatoryczny

Simia diana Linnaeus, 1758

Koczkodan[17] (Cercopithecus) – rodzaj ssaka naczelnego z podrodziny koczkodanów (Cercopithecinae) w rodzinie koczkodanowatych (Cercopithecidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[18][19][20].

Morfologia

Długość ciała (bez ogona) 20–71 cm, długość ogona 26–100 cm; masa ciała samic 1,3–6 kg, samców 2,5–11,1 kg[20].

Systematyka

Etymologia

  • Cercopithecus: gr. κερκοπίθηκος kerkopithēkos „małpa z długim ogonem”, od gr. κερκος kerkos „ogon”; πιθηκος pithēkos „małpa”[21].
  • Lasiopyga: gr. λασιος lasios „włochaty, kudłaty”; πυγη pugē „zad”[22]. Gatunek typowy: Simia nictitans Linnaeus, 1766.
  • Monichus: epitet gatunkowy Simia mona Schreber, 1774; port., hiszp., wł. mona „samica małpy”[23]. Gatunek typowy: Simia mona Schreber, 1774.
  • Cercocephalus: gr. κερκος kerkos „ogon”[24]; -κεφαλος -kephalos „-głowy”, od κεφαλη kephalē „głowa”[25]. Gatunek typowy: Cercopithecus erythrotis Waterhouse, 1838.
  • Mona: port., hiszp., wł. mona „samica małpy”[23]. Gatunek typowy: Simia mona Schreber, 1774.
  • Diademia: gr. διαδημα diadēma „diadem”[26]. Gatunek typowy: Simia leucampyx Fischer, 1829 (= Cercopithecus mitis Wolf, 1822).
  • Petaurista: gr. πεταυριστής petauristēs „balansista, linoskoczek”[27]. Gatunek typowy: Simia petaurista Schreber, 1774; młodszy homonim Petaurista Link, 1795 (Sciuridae).
  • Diana: w mitologii greckiej Diana (łac. Diana, gr. Ἄρτεμις Artemis) była boginią łowów, przyrody, płodności, księżyca[26]. Gatunek typowy: Simia diana Linnaeus, 1758; młodszy homonim Diana Risso, 1826 (Actinopterygii).
  • Rhinostictus: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos”; στικτος stiktos „cętkowany, plamiasty”, od στιζω stizō „tatuować”[28]. Nazwa zastępcza dla Petaurista Reichenbach, 1862.
  • Otopithecus: gr. ους ous, ωτος ōtos „ucho”; πιθηκος pithēkos „małpa”[29]. Gatunek typowy: Cercopithecus pogonias Bennett, 1833.
  • Pogonocebus: gr. πωγων pōgōn, πωγωνος pōgōnos „broda”[30]; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[31]. Gatunek typowy: Simia diana Linnaeus, 1758.
  • Insignicebus: łac. insignis „godny uwagi”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[32]. Gatunek typowy: Cercopithecus albogularis Sykes, 1831.
  • Melanocebus: gr. μελας melas, μελανος melanos „czarny”[33]; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[31]. Nazwa zastępcza dla Diademia Reichenbach, 1862.
  • Neocebus: gr. νεος neos „nowy”; κηβος kēbos „długoogoniasta małpa”[32]. Gatunek typowy: Simia cephus Linnaeus, 1758.
  • Rhinostigma: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”; στιγμα stigma, στιγματος stigmatos „plama, skaza”, od στιζω stizō „tatuować”[16]. Gatunek typowy: Cercopithecus hamlyni Pocock, 1907.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki[18][17]:

  • Cercopithecus diana (Linnaeus, 1758) – koczkodan Diany
  • Cercopithecus roloway (Schreber, 1774) – koczkodan mnisi
  • Cercopithecus neglectus Schlegel, 1876 – koczkodan nadobny
  • Cercopithecus mona (Schreber, 1775) – koczkodan rzeczny
  • Cercopithecus campbelli Waterhouse, 1838 – koczkodan liberyjski
  • Cercopithecus lowei O. Thomas, 1923 – koczkodan ghański
  • Cercopithecus pogonias E.T. Bennett, 1833 – koczkodan czubaty
  • Cercopithecus wolfi A.B. Meyer, 1891 – koczkodan barwny
  • Cercopithecus denti O. Thomas, 1907 – koczkodan białobrzuchy
  • Cercopithecus hamlyni Pocock, 1907 – koczkodan sowiogłowy
  • Cercopithecus lomamiensis J.A. Hart, Detwiler, Gilbert, Burrell, Fuller, Emetshu, T.B. Hart, Vosper, Sargis & Tosi, 2012 – koczkodan sowiolicy
  • Cercopithecus petaurista (Schreber, 1774) – koczkodan oliwkowy
  • Cercopithecus erythrogaster J.E. Gray, 1866 – koczkodan rudobrzuchy
  • Cercopithecus sclateri Pocock, 1904 – koczkodan nigeryjski
  • Cercopithecus erythrotis Waterhouse, 1838 – koczkodan czerwonouchy
  • Cercopithecus cephus (Linnaeus, 1758) – koczkodan białowargi
  • Cercopithecus ascanius (Audebert, 1799) – koczkodan rudoogonowy
  • Cercopithecus nictitans (Linnaeus, 1766) – koczkodan białonosy
  • Cercopithecus mitis Wolf, 1822 – koczkodan czarnosiwy

Przypisy

  1. ↑ Cercopithecus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ C. Linnaeus: Systema naturae per regna tria naturae: secundum classes, ordines, genera, species, cum characteribus, differentiis, synonymis, locis. Wyd. 10. T. 1. Holmiae: Impensis Direct. Laurentii Salvii, 1758, s. 26. (łac.).
  3. ↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 68. (łac.).
  4. ↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. T. 3: Zoologie. Cz. 2. Jena: August Schmid, 1816, s. 1208. (niem.).
  5. ↑ C.J. Temminck: Esquisses zoologiques sur la côte de Guiné. Ie partie, les mammifères. Leiden: E.J. Brill, 1853, s. 31. (fr.).
  6. ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 108.
  7. ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 107.
  8. ↑ Reichenbach 1862 ↓, s. 105.
  9. ↑ É.L. Trouessart. Synopsis systematicus et geographigus Mammalium tam viventium quam fossilium. „Revue et Magasin de Zoologie pure et Appliquée”. 6, s. 124, 1878. 3e Série. (fr.). 
  10. ↑ Trouessart 1897 ↓, s. 17.
  11. ↑ Trouessart 1897 ↓, s. 22.
  12. ↑ É. L. Trouessart: Catalogus mammalium tam viventium quam fossilium. Wyd. Quinquennale Supplementum. Berolini: R. Friedländer & Sohn, 1904, s. 14. (łac.).
  13. ↑ Elliot 1913 ↓, s. 359.
  14. ↑ Elliot 1913 ↓, s. 306.
  15. ↑ Elliot 1913 ↓, s. 224.
  16. ↑ a b Elliot 1913 ↓, s. 273.
  17. ↑ a b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 44–46. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
  18. ↑ a b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 234–240. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
  19. ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Cercopithecus. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-08].
  20. ↑ a b D. Zinner, G.H. Fickenscher, Ch. Roos, M.V. Anandam, E.L. Bennett, T.R.B. Davenport, N.J. Davies, K.M. Detwiler, A. Engelhardt, A.A. Eudey, E.L. Gadsby, C.P. Groves, A. Healy, K.P. Karanth, S. Molur, T. Nadler, M.C. Richardson, E.P. Riley, A.B. Rylands, L.K. Sheeran, N. Ting, J. Wallis, S.S. Waters & D.J. Whittaker: Family Cercopithecidae (Old World Monkeys). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 679–696. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
  21. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 172.
  22. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 365.
  23. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 430.
  24. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 45.
  25. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 44.
  26. ↑ a b Palmer 1904 ↓, s. 225.
  27. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 526.
  28. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 607.
  29. ↑ Palmer 1904 ↓, s. 489.
  30. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 180.
  31. ↑ a b Jaeger 1944 ↓, s. 43.
  32. ↑ a b Elliot 1913 ↓, s. 296.
  33. ↑ Jaeger 1944 ↓, s. 133.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Blue monkey (Cercopithecus mitis stuhlmanni) walking.jpg
Autor: Charles J Sharp , Licencja: CC BY-SA 4.0
Blue monkey (Cercopithecus mitis stuhlmanni), Kakamega Forest, Kenya