Kodeks drezdeński (Majowie)

Strona z Kodeksu Drezdeńskiego
Strona 9 z Kodeksu Drezdeńskiego

Kodeks drezdeński – oryginalny, majański, rękopiśmienny dokument[1], zabytek cywilizacji Majów, zawierający informacje astronomiczne.

Kodeks drezdeński powstał w latach 1200-1250 i był prawdopodobnie kopią wcześniejszego rękopisu pochodzącego z V-IX wieku. Jako jeden z czterech kodeksów przetrwał okres niszczenia majańskich ksiąg przez hiszpańskie duchowieństwo katolickie (1561). Prawdopodobnie został wysłany w 1519 przez Hernána Cortésa jako hołd dla króla Hiszpanii Karola I, który jednocześnie jako Karol V był cesarzem rzymskim, i arcyksięciem Austrii. Tą drogą kodeks pojawił się w Wiedniu, gdzie w 1739 Johann Christian Goetze, dyrektor Królewskiej Biblioteki Saksonii, nabył go od prywatnego właściciela i w 1744 przewiózł do Drezna.

Podczas II wojny światowej, w czasie nalotu bombowego na Drezno biblioteka została poważnie zniszczona, a wraz z nią ucierpiał i sam kodeks. Dwanaście stron kodeksu zostało uszkodzonych i wszystkie napisy w lewych narożnikach stron zostały zupełnie wymazane. Kodeks został umieszczony w specjalnej szklanej gablocie, gdzie znajduje się do dziś.

Opis i treść

Kodeks drezdeński jest uważany za najpiękniejszy ze wszystkich czterech i co najważniejsze – kompletny[2]. Wykonany jest na tzw. papierze amatl (w języku Nahua, we współczesnym języku Majów kopo – w klasycznym języku Majów najprawdopodobniej huun lub hun[3]), z kory drzew rodzaju Ficus, gotowanej do uzyskania włóknistego materiału, następnie spłaszczanego i pokrywanego warstwą wapna palonego, o charakterze stiuku[4]. Złożony jest w formie harmonii i pokryty pismem i malunkami na obu stronach. Forma taka daje 74 stron długości, doskonałej jakości malunków w kolorze czerwonym, czarnym i błękitnym.

Kodeks został napisany przez ośmiu różnych skrybów, czego dowodem są różne indywidualne style, charakter pisma i poruszane tematy. Napisany jest hieroglifami. Treść kodeksu zawiera bardzo dokładne obliczenia astronomiczne, almanachy i dzienne rachunki pomocne w proroctwach i obrzędach religijnych oraz dwie astronomiczne i astrologiczne tabele. Jedna z nich dotyczy zaćmień Słońca i ruchu planety Wenus oraz proroctw dotyczących każdego 20 dniowego miesiąca. W kodeksie można znaleźć również informacje na temat rolnictwa i jego powiązania z kalendarzem Majów, teksty o chorobach, medycynie, pozornie połączonych konstelacjach, planetach i księżycu a w końcu i o sezonach deszczowych.

Historia publikacji

Pierwsza wzmianka na temat Kodeksu drezdeńskiego ukazała się w 1796 W 1810 Aleksander von Humboldt opublikował sławny atlas autorstwa Josepha Friedricha pod tytułem Vues des Cordillères et monuments des peuples indigènes de l'Amerique. Na jednej z płyt umieszczono pięć stron kodeksu. Rysunki te zostały opublikowane przez wicehrabiego Kingsborough w dziele pt. Starożytny Meksyk (1830–48). Wicehrabia Edward King błędnie przypisał kodeks Aztekom. Dopiero w 1829, Constantine Samuel Rafinesque (1783-1840) zidentyfikował je jako kodeksy Majów.

Pierwsza naukowa edycja kopii kodeksu z komentarzem została wydana przez dyrektora Królewskiej Biblioteki w Dreźnie – Ernsta Förstemanna w Lipsku w 1880. Były to chromolitograficzne czarno-białe obrazy, które zostały ponownie wykorzystane we wznowionej edycji w 1892. W 1901 do edycji dodano niemieckie komentarze.

Najbardziej kompletną pracą dotyczącą Kodeksu drezdeńskiego jest komentarz Erica Thompsona z 1972 oraz praca opublikowana przez instytut Fondo de Cultura Económica z Hiszpanii pt. Commentarios Codice de Dresde.

Kompletny Kodeks drezdeński (strony 1–24, 46–74, 25–45) od lewej do prawej, wraz z pustymi stronami
Kompletny Kodeks drezdeński (strony 1–24, 46–74, 25–45) od lewej do prawej, wraz z pustymi stronami

Przypisy

  1. Nazwa związana jest z formą edytorską kodeksu, znaną hiszpańskim odkrywcom i najeźdźcom, choć dokument ten jest też zbliżony w formie do leporello.
  2. The Dresden Codex
  3. Erik Boot, A Preliminary Classic Maya-English/English-Classic Maya Vocabulary of Hieroglyphic Readings, 2002, Mesoweb Articles, Mesoweb, PDF.
  4. Mary Miller, Karl Taube, The Gods and Symbols of Ancient Mexico and the Maya, Thames and Hudson, London, 1993, isbn=0-500-05068-6

Bibliografia

  • Maria Stern: Malowane księgi Dawnych Narodów Meksyku. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, 1980.

Media użyte na tej stronie

Dresden codex, page 2.jpg
Kodeks drezdeński, strona 49.
Dresden Codex p09.jpg
image from the Dresden Codex (page 9). Adapted from the 1880 edition by Förstemann.
DresdenCodexCorrectReadingSequence.jpg
Autor: Linear77, artists of pages unknown, ca. 1200 AD, Licencja: CC BY-SA 3.0
The complete Dresden Codex in the correct reading sequence (pages 1-24, 46-74, 25-45) from left to right, including empty pages