Koendu

Koendu
	Coendou
	Lacépède, 1799
	; Przedstawiciel rodzaju – koendu brazylijski (C. prehensilis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	gryzonie
Podrząd	jeżozwierzowce
Infrarząd	jeżozwierzokształtne
Nadrodzina	Erethizontoidea
Rodzina	ursonowate
Podrodzina	ursony
Rodzaj	koendu
	Typ nomenklatoryczny
	Hystrix prehensilis Linnaeus, 1758
Synonimy
	Coendus É. Geoffroy Saint-Hilaire, 1803; Coandus Fischer, 1808; Coandu Fischer, 1814; Sinetheres F. Cuvier, 1822; Sinotherus F. Cuvier, 1825; Sphiggurus F. Cuvier, 1825; Coendu Lesson, 1827; Synetheres G. Cuvier, 1829; Cercolabes Brandt, 1835; Echinoprocta J.E. Gray, 1865; Cuandu Liais, 1872;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście

Koendu^[13], igłozwierz^[13], jeżownica^[13] (Coendou) – rodzaj ssaka z podrodziny ursonów (Erethizontinae) w rodzinie ursonowatych (Erethizontidae).

Nazwa zwyczajowa

We wcześniejszej polskiej literaturze zoologicznej nazwa „koendu” była używana do oznaczania gatunku Coendou prehensilis^[14]. W wydanej w 2015 roku przez Muzeum i Instytut Zoologii Polskiej Akademii Nauk publikacji „Polskie nazewnictwo ssaków świata” gatunkowi nadano nazwę koendu brazylijski, rezerwując nazwę koendu dla rodzaju tych ursonowatych^[13].

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Ameryce (Meksyk, Belize, Gwatemala, Salwador, Honduras, Nikaragua, Kostaryka, Panama, Kolumbia, Trynidad i Tobago, Wenezuela, Gujana, Surinam, Gujana Francuska, Brazylia, Ekwador, Peru, Boliwia, Paragwaj, Urugwaj i Argentyna)^[13]^[15]^[16].

Charakterystyka

Długość ciała (bez ogona) 239–560 mm, długość ogona 105–578 mm, długość ucha 7–29 mm, długość tylnej stopy 46–95 mm; masa ciała 0,6–5,3 kg^[16]. Cechą wyróżniającą koendu są ich chwytne ogony. Modyfikacja przednich i tylnych stóp umożliwiła im chwytanie, dzięki czemu zwierzę to stało się znakomitym wspinaczem zaadaptowanym do życia na drzewach^[17]. Koendu żywią się liśćmi, pędami, owocami, korą, korzeniami i pąkami, bywają również szkodnikami upraw plantacji^[17]. Koendu wydają odgłosy przypominające dziecko, by komunikować się w obrębie swojego gatunku. Młode rodzą się pokryte miękkimi włosami, które twardnieją z wiekiem. Dorosłe poruszają się powoli, a w momencie zagrożenia zwijają się w kulkę. Zwierzęta te dożywają maksymalnie 27 roku życia^[18].

Systematyka

Etymologia

Coendou (Coendus, Coandus, Coandu, Coendu, Coendou): nazwa Coendu oznaczająca w tupi długoogoniaste, żyjące na drzewach pokryte kolcami gryzonie^[19].
Sinetheres (Sinotherus, Synetheres): gr. συνηθης sunēthēs „żyjący razem”^[20]. Gatunek typowy: Hystrix prehensilis Linnaeus, 1758.
Sphiggurus: gr. σφιγγω sphiggō „związać ciasno, skrępować”; ουρα oura „ogon”^[21]. Gatunek typowy: Hystrix spinosa F. Cuvier, 1823.
Cercolabes: gr. κερκος kerkos „ogon”; λαμβανω lambanō „chwycić”^[22]. Nowa nazwa dla Coendou Lacépède, 1799 ze względu na puryzm.
Echinoprocta: gr. εχινος ekhinos „jeż”; πρωκτος prōktos „zad”^[23]. Gatunek typowy: Erithizon (Echinoprocta) rufescens J.E. Gray, 1865.

Podział systematyczny

Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Vossa, Hubbard i Jansę (2013) wykazała, że gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju Coendou nie tworzą kladu, do którego nie należałyby także gatunki z rodzajów Echinoprocta i Sphiggurus; według tej analizy także gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju Sphiggurus nie tworzą kladu, do którego nie należałyby też gatunki z rodzajów Coendou i Echinoprocta. Na tej podstawie autorzy zsynonimizowali rodzaje Echinoprocta i Sphiggurus z rodzajem Coendou, przenosząc zaliczane do nich gatunki do tego ostatniego rodzaju^[24]. W takim ujęciu do rodzaju należą następujące gatunki^[16]:

Coendou prehensilis (Linnaeus, 1758) – koendu brazylijski
Coendou mexicanus (Kerr, 1792) – igłozwierz meksykański
Coendou rufescens (J.E. Gray, 1865) – jeżownica górska
Coendou quichua O. Thomas, 1899 – koendu włochaty – takson wyodrębniony z C. bicolor^[25]
Coendou bicolor (Tschudi, 1844) – koendu dwubarwny
Coendou nycthemera (Olfers, 1818) – konedu czarny
Coendou speratus Mendes Pontes, Gadelha, Melo, Sá, Loss, Caldara, L.P. Costa & Leite, 2013 – koendu kolczasty
Coendou spinosus (F. Cuvier, 1823) – igłozwierz długokolcy
Coendou insidiosus (Olfers, 1818) – igłozwierz pónocnobrazylijski
Coendou vestitus O. Thomas, 1899 – igłozwierz kolumbijski
Coendou pruinosus O. Thomas, 1905 – igłozwierz oszroniony
Coendou ichillus Voss & M.N.F. Silva, 2001 – igłozwierz paskowany
Coendou roosmalenorum Voss & M.N.F. Silva, 2001 – igłozwierz nadrzeczny
Coendou melanurus (Wagner, 1842) – igłozwierz czarnoogonowy

Uwagi

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Niepoprawna późniejsza pisownia Coendou Lacépède, 1799.
↑ ^a ^b Niepoprawna późniejsza pisownia Sinetheres F. Cuvier, 1822.

Przypisy

↑ Coendou, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
↑ B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. Paris: Chez Plassan, Imprimeur-Librairie, 1799, s. 11. (fr.).
↑ É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Museum National d’histoire naturelle. Paris: 1803, s. 157. (fr.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Tableaux synoptiques de zoognosie: publiés à l’usage de ses élèves à l’Université Impériale de Moscou. Mosquae: de l’Imprimerie de l’Université Impériale, 1808, s. kol. 4. (fr.).
↑ J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. 103. (łac.).
↑ F. Cuvier. Examen des espèces du genre porc-épic, et formation des genres ou sous-genres Acanthion, Eréthizon, Sinéthère et Sphiggure. „Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle”. 9, s. 427, 1822. (fr.).
↑ ^a ^b F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 256. (fr.).
↑ R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 291. (fr.).
↑ G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. 2. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 216. (fr.).
↑ J.F. von Brandt. Mammalium rodcnlium exoticorum novorum vcl minus rite cognitorum Musei Academicl Zoologici descriptiones et icônes. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St. Pétersbourg”. Sixieme Série. 3, s. 391, 1835. (łac.).
↑ J.E. Gray. Notice of an apparently Undkscribed Species of American Porcupine. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 321, 1865. (ang.).
↑ E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 532. (fr.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 287–288. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 548–550. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Emmons 2016 ↓, s. 393–397.
↑ ^a ^b V.V. Gorbunova V.V., M.J. Bozzella & A.M.J.B.& A. Seluanov M.J. Bozzella & A.M.J.B.& A., Rodents for comparative aging studies: from mice to beavers, „AGE”, 2-3, 2008, s. 111–119, DOI: 10.1007/s11357-008-9053-4, ISSN 0161-9152, PMID: 19424861, PMCID: PMC2527635 [dostęp 2016-03-21] (ang.).
↑ M.R.M.R. Nowak M.R.M.R., Walker’s Mammals of the World, „The Johns Hopkins University Press”, 1999, ISBN 0-8018-5789-9 .
↑ Palmer 1904 ↓, s. 194.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 633.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 641.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 171.
↑ Palmer 1904 ↓, s. 249.
↑ R.S. Voss, C. Hubbard & S.A. Jansa. Phylogenetic relationships of New World porcupines (Rodentia, Erethizontidae): implications for taxonomy, morphological evolution, and biogeography. „American Museum Novitates”. 3769, s. 1-36, 2013. (ang.).
↑ Emmons 2016 ↓, s. 394.

Bibliografia

T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).
L. Emmons: Family Abrocomidae (Inca Rats and Chinchilla Rats). W: D.E. Wilson, T.E. Lacher, Jr & R.A. Mittermeier: Handbook of the Mammals of the World. Cz. 6: Lagomorphs and Rodents I. Barcelona: Lynx Edicions, 2016, s. 372–397. ISBN 978-84-941892-3-4. (ang.).

[uwaga1-3] Niepoprawna późniejsza pisownia Coendou Lacépède, 1799.

[uwaga2-8] Niepoprawna późniejsza pisownia Sinetheres F. Cuvier, 1822.

[itis-1] Coendou, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).

[Lacépède-2] B.G. de Lacépède: Tableau des divisions, sous-divisions, ordres et genres des mammifères. Paris: Chez Plassan, Imprimeur-Librairie, 1799, s. 11. (fr.).

[Geoffroy-4] É. Geoffroy Saint-Hilaire: Catalogue des Mammifères du Museum National d’histoire naturelle. Paris: 1803, s. 157. (fr.).

[Fischer1808-5] J.G. Fischer von Waldheim: Tableaux synoptiques de zoognosie: publiés à l’usage de ses élèves à l’Université Impériale de Moscou. Mosquae: de l’Imprimerie de l’Université Impériale, 1808, s. kol. 4. (fr.).

[Fischer1814-6] J.G. Fischer von Waldheim: Zoognosia tabulis synopticis illustrata, in usum praelectionum Academiae imperialis medico-chirugicae mosquensis edita. Cz. 3. Mosquae: Nicolai S. Vsevolozsky, 1814, s. 103. (łac.).

[Cuvier1822-7] F. Cuvier. Examen des espèces du genre porc-épic, et formation des genres ou sous-genres Acanthion, Eréthizon, Sinéthère et Sphiggure. „Mémoires du Muséum d’Histoire Naturelle”. 9, s. 427, 1822. (fr.).

[Cuvier1825-9] F. Cuvier: Des dents des mammifères considérées comme caractères zoologiques. Paris: F.-G. Levrault, 1825, s. 256. (fr.).

[Lesson-10] R.-P. Lesson: Manuel de mammalogie, ou histoire naturelle des mammiferes. Paris: J. B. Bailliere, 1827, s. 291. (fr.).

[Cuvier1829-11] G. Cuvier: Le règne animal distribué d’après son organisation: pour servir de base a l’histoire naturelle des animaux et d’introduction a l’anatomie comparée. Wyd. 2. T. 1. Paris: Chez Déterville, 1829, s. 216. (fr.).

[Brandt-12] J.F. von Brandt. Mammalium rodcnlium exoticorum novorum vcl minus rite cognitorum Musei Academicl Zoologici descriptiones et icônes. „Mémoires de l’Académie impériale des sciences de St. Pétersbourg”. Sixieme Série. 3, s. 391, 1835. (łac.).

[Gray-13] J.E. Gray. Notice of an apparently Undkscribed Species of American Porcupine. „Proceedings of the Zoological Society of London”. 1865, s. 321, 1865. (ang.).

[Liais-14] E. Liais: Climats, géologie, faune et géographie botanique du Brésil. Paris: Garnier Frères, 1872, s. 532. (fr.).

[Cichocki&inni-15] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 287–288. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kracz-16] Z. Kraczkiewicz: Ssaki. Wrocław: Polskie Towarzystwo Zoologiczne – Komisja Nazewnictwa Zwierząt Kręgowych, 1968, s. 81, seria: Polskie nazewnictwo zoologiczne.

[Burgin&inni-17] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 548–550. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[CITEREFEmmons2016393–397-18] Emmons 2016 ↓, s. 393–397.

[:0-19] V.V. Gorbunova V.V., M.J. Bozzella & A.M.J.B.& A. Seluanov M.J. Bozzella & A.M.J.B.& A., Rodents for comparative aging studies: from mice to beavers, „AGE”, 2-3, 2008, s. 111–119, DOI: 10.1007/s11357-008-9053-4, ISSN 0161-9152, PMID: 19424861, PMCID: PMC2527635 [dostęp 2016-03-21] (ang.).

[20] M.R.M.R. Nowak M.R.M.R., Walker’s Mammals of the World, „The Johns Hopkins University Press”, 1999, ISBN 0-8018-5789-9 .

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791941_194]-21] Palmer 1904 ↓, s. 194.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792380_633]-22] Palmer 1904 ↓, s. 633.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27792388_641]-23] Palmer 1904 ↓, s. 641.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791918_171]-24] Palmer 1904 ↓, s. 171.

[CITEREFPalmer1904[https://biodiversitylibrary.org/page/27791996_249]-25] Palmer 1904 ↓, s. 249.

[Voss&inni-26] R.S. Voss, C. Hubbard & S.A. Jansa. Phylogenetic relationships of New World porcupines (Rodentia, Erethizontidae): implications for taxonomy, morphological evolution, and biogeography. „American Museum Novitates”. 3769, s. 1-36, 2013. (ang.).

[CITEREFEmmons2016394-27] Emmons 2016 ↓, s. 394.

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[b]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne