Kokarda narodowa

Towarzysz 1 Wielkopolskiej Brygady Kawalerii Narodowej w mundurze według ordynansu z 1790 z biało-czerwoną kokardą
Uchwała Sejmu Polskiego z 1831 dotycząca kokard narodowych
Dama przypina biało-czerwoną kokardę na rogatywce powstańca styczniowego – fragm. obrazu Artura Grottgera
Rogatywka 1 Pułku Ułanów Legionów Polskich z biało-czerwoną kokardą
Para prezydencka z kokardami narodowymi (2010)

Kokarda narodowarozetka w barwach biało-czerwonych będąca patriotycznym, narodowym symbolem Polaków.

Wygląd

Kokarda jest kolistą rozetką (wcześniej również stosowano kokardy w owalnym kształcie) złożoną z dwóch kolorowych wstążek. Według zaleceń średnica kokardy narodowej powinna wynosić od 4 do 6 cm i powinna składać się z dwóch okręgów białego centralnego oraz okalającego go czerwonego. Zgodnie z heraldycznym znaczeniem barw kokarda odwzorowuje godło Królestwa Polskiego: białego orła na czerwonym polu.

„Kokardki państwowe (narodowe) polskie okrągłe mają mieć:

1) środek (serce) biały objęty kołem czerwonem poza którem na zewnątrz jest jeszcze biały otok albo
2) kokardka narodowa polska ma mieć tylko środek (serce) biały otoczony na zewnątrz barwą czerwoną (cynober).
Kolor bowiem biały jako zastępujący godło Orła białego musi być zawsze na pierwszem miejscu drugie miejsce przypada barwie tarczy t. j. barwie czerwonej”. – hasło Kokarda Narodowa – Encyklopedia „Gutenberga” – 1931 r.

Pomimo takich ustaleń heraldycznych, powszechnym stało się noszenie kokard o odwróconej kolejności barw (czerwone serce z białym otokiem) – ukazał to m.in. Artur Grottger na obrazie Pożegnanie powstańca.

Historia

Barwy biała i czerwona zostały uznane za narodowe po raz pierwszy 3 maja 1792. Podczas obchodów pierwszej rocznicy uchwalenia Ustawy Rządowej damy wystąpiły w białych sukniach przepasanych czerwoną wstęgą, a panowie nałożyli na siebie szarfy biało-czerwone. Nawiązano tą manifestacją do heraldyki Królestwa Polskiegobiałego orła na czerwonej tarczy herbowej[2].

Początkowo w wieku XVIII i XIX (do roku 1830) Wojsko Polskie nosiło na czapkach kokardy w kolorze białym[3][4] i symbolizowały one orła białego. Noszono również masowo kokardy w barwach czerwonych i niebieskich przez kilka miesięcy w roku 1812 po proklamowaniu przez sejm przywrócenia Królestwa Polskiego[5].

Po raz pierwszy polskie barwy zostały skodyfikowane uchwałą Sejmu Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831[5], gdzie wspomniano również o narodowych kokardach nawiązujących do barw Królestwa Polskiego oraz Litwy:

Izba Senatorska i Izba Poselska po wysłuchaniu Wniosków Komisji Sejmowych, zważywszy potrzebę nadania jednostajnej oznaki, pod którą winni się łączyć Polacy, postanowiły i stanowią:
Artykuł 1.
Kokardę Narodową stanowić będą kolory herbu Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego, to jest kolor biały z czerwonym.
Artykuł 2.
Wszyscy Polacy, a mianowicie Wojsko Polskie te kolory nosić mają w miejscu gdzie takowe oznaki dotąd noszonymi były.
Przyjęto na posiedzeniu Izby Poselskiej dnia 7 lutego 1831 roku.

Zastosowanie biało-czerwonych kokard

Kokardy narodowe przypinane były na manifestacjach patriotycznych oraz w czasie powstań narodowych:

Kokarda obecnie

Kokarda narodowa bywa błędnie nazywana „kotylionem”.

9 kwietnia 2014 r. Minister Obrony Narodowej zarządził do użycia w jednostkach Sił Zbrojnych RP kokardy heraldyczne (białe serce, czerwony otok), wpinane z lewej strony w klapę munduru lub ubioru cywilnego podczas uroczystości państwowych[7].

Przypisy

  1. Adam Chmiel, Barwa i chorągiew polska, Kraków 1919
  2. Alfred Znamierowski, Insygnia, symbole i herby polskie, Świat Książki, Warszawa 2003, ​ISBN 837311601
  3. Kokarda Encyklopedia „Gutenberga”
  4. Zygmunt Gloger, Encyklopedja Staro-polska, Warszawa 1900–1903, hasło kokarda
  5. a b Alfred Znamierowski, Insygnia, symbole i herby polskie, Świat Książki, Warszawa 2003, ​ISBN 837311601​, s. 159
  6. Zdzisław Żygulski, Henryk Wielecki, Polski mundur wojskowy, Kraków: KAW, 1988, ISBN 83-03-01483-8, OCLC 834557354.
  7. Zarządzenie Nr 5/MON z dnia 9 kwietnia 2014 r. w sprawie sposobu i okoliczności stosowania symboli Rzeczypospolitej Polskiej w jednostkach Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej (Dz. Urz. MON 2014 Poz. 125.)

Bibliografia

  • F. Kamocki, O proporcach, banderach, sztandarach i kokardach, Warszawa 1917
  • Adam Chmiel, Barwa i chorągiew polska, Kraków 1919
  • Zygmunt Gloger, Encyklopedja Staro-polska, Warszawa 1900–1903
  • Alfred Znamierowski, Insygnia, symbole i herby polskie, Świat Książki, Warszawa 2003, ​ISBN 83-7311-601-X
  • Zdzisław Żygulski, Henryk Wielecki, Polski mundur wojskowy, Kraków: KAW, 1988, ISBN 83-03-01483-8, OCLC 834557354.

Linki zewnętrzne


Media użyte na tej stronie

Uchwała Sejmu Polskiego 7 02 1831-kokarda narodowa.jpg
Uchwała Sejmu Królestwa Polskiego z 7 lutego 1831 o ustanowieniu Kokardy Narodowej
Grottger-pozegnanie fragm.jpg
Pożegnanie powstańca (fragment)
Polska Kokarda Narodowa typ I.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Polska Kokarda Narodowa – typ I – czerwone serce z białym otokiem – w użyciu m. in. w Powstaniu Styczniowym.
Polska Kokarda Narodowa typ IVa.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Polska Kokarda Narodowa – typ IVa – wariant z orzełkiem III RP.
Wreczenie Orderu Orla Białego 2010-11-10 im1.jpg
Autor: http://www.prezydent.pl, Licencja: GFDL 1.2
10 listopada 2010, w przeddzień obchodów Święta Niepodległości, prezydent Polski Bronisław Komorowski odznaczył Orderami Orła Białego: Jana Krzysztofa Bieleckiego, Aleksandra Halla, Adama Michnika i biskupa Alojzego Orszulika.
Na zdjęciu prezydent Komorowski wraz z małżonką.
Herb Polski.svg
Uproszczony obraz godła Polski; oficjalne godło: Coat of arms of Poland-official.png
Polska Kokarda Narodowa typ III.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Polska Kokarda Narodowa – typ III – najbardziej rozbudowana (zgodna z zasadami heraldyki).
Polska Kokarda Narodowa typ IVb.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Polska Kokarda Narodowa – typ IVb – wariant z orzełkiem wzoru 1919.
Polska Kokarda Narodowa typ II.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Polska Kokarda Narodowa – typ II – białe serce z czerwonym otokiem (zgodna z zasadami heraldyki) – w użyciu m. in. w Powstaniu Wielkopolskim.
Czapka of an Wachtmeister of 1st Uhlan Regiment of Polish Legions 1914-1918.png
Autor: Maciej Szczepańczyk, Licencja: CC BY 3.0
Shako of wachtmeister of 1st Uhlan Regiment of Polish Legions 1914-1918