Kolczakówka kasztanowata
 | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek | kolczakówka kasztanowata |
| Nazwa systematyczna | |
| Hydnellum ferrugineum (Fr.) P. Karst. Meddn. Soc. Fauna Flora fenn. 5: 41 (1879) | |
Kolczakówka kasztanowata (Hydnellum ferrugineum (Fr.) P. Karst.) – gatunek grzybów należący do rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)[1].
Systematyka i nazewnictwo
Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnellum, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].
Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1815 r. Elias Fries nadając mu nazwę Hydnum ferrugineum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1879 r. Petter Adolf Karsten, przenosząc go do rodzaju Hydnellum[1]. Niektóre synonimy naukowe[2]:
- Calodon ferrugineus (Fr.) P. Karst. 1881
- Calodon hybridus (Bull.) Lindau 1911
- Hydnellum hybridum (Bull.) Banker 1913
- Hydnellum pineticola K.A. Harrison 1964
- Hydnum ferrugineum Fr. 1815
- Hydnum ferrugineum Fr. 1815, var. ferrugineum
- Hydnum hybridum Bull. 1791
- Phaeodon ferrugineus (Fr.) J. Schröt. 1888
Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1983 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kolczak rdzawy i kolczak kasztanowaty[3].
Morfologia
5–11 cm średnicy, początkowo płasko-wypukły, później w centrum nieznacznie wgłębiony. Nieregularny, z niewysokimi wypukłościami, z wiekiem promieniście pomarszczony. Barwa biała, białoróżowa do brązowawej. Powierzchnia za młodu zamszowato-filcowata, na której to często występują czerwone krople. Kolce początkowo białawe, białoszare, z wiekiem ciemniejące do purpurowobrunatnych.
Do 7 cm długi i do 3 cm gruby, cylindryczny lub wrzecionowaty, aksamitny, filcowaty, barwy kapelusza. Niekiedy zwężający się ku dołowi.
Początkowo brudnoróżowy, później ciemniejszy, purpurowobrunatny, koncentrycznie strefowany, o mącznym smaku i zapachu.
Brązowawe, nieregularne, pokryte grubymi guzkami.
Występowanie
Podano stanowiska tego gatunku w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie, Azji i Australii[4]. W Polsce gatunek rzadki. Do 2020 r. podano 10 jego stanowisk historycznych i 6 współczesnych[5]. Aktualne stanowiska podaje także internetowy atlas grzybów[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – krytycznie zagrożony[7]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Szwajcarii, Niemczech, Danii, Estonii, Anglii, Holandii[3]. W Polsce w latach 1995–2004 był pod ochroną częściową, od roku 2004 objęty ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej[5].
Naziemny grzyb saprotroficzny. Rośnie pojedynczo lub w grupach od lipca do października w lasach iglastych, rzadko w liściastych[3].
Gatunki podobne
Kolczakówka piekąca (Hydnellum peckii), która wyróżnia się ostrym, pieprzowym smakiem.
Przypisy
- ↑ a b c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12].
- ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12].
- ↑ a b c Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
- ↑ Index Fungorum [dostęp 2021-11-17].
- ↑ a b Anna Kujawa, Małgorzata Ruszkiewicz-Michalska, Izabela L. Kałucka (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4.
- ↑ Aktualne stanowiska kolczakówki kasztanowatej w Polsce [dostęp 2021-11-17].
- ↑ Zbigniew Mirek i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5.
Media użyte na tej stronie
(c) Photo: Myrabella / Wikimedia Commons, CC BY-SA 4.0
Hydnellum ferrugineum, Glières Plateau, Haute-Savoie, France.
Identified on image by L. Chavant, Association mycologique de Toulouse.
Autor: Alan Rockefeller, Licencja: CC BY-SA 3.0
A fruit body of the stipitate hydnoid fungus Hydnellum ferrugineum. Specimen photographed in Perote, Veracruz, Mexico.