Kolczurka klapowana
 | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | kolczurka |
| Gatunek | kolczurka klapowana |
| Nazwa systematyczna | |
| Echinocystis lobata (Michx.) Torr. &. Gray Fl. N. Amer. (Torr. & A. Gray) 1: 542. 1840 [Jun 1840][3] | |
Kolczurka klapowana (Echinocystis lobata) – gatunek jednorocznego pnącza z rodziny dyniowatych z monotypowego rodzaju Echinocystis J. Torrey et A. Gray, Fl. N. Amer. 1: 542. Jun 1840 (nom. cons.)[4]. Występuje naturalnie w Ameryce Północnej – w południowej Kanadzie oraz w północnej i środkowej części Stanów Zjednoczonych, częściej na wschodzie kontynentu, rzadziej na zachodzie[5][6]. Jako gatunek introdukowany rośnie w strefie umiarkowanej w Europie i Azji[5]. W Europie i w Polsce gatunek inwazyjny[7]. Na kontynencie amerykańskim gatunek rośnie w lasach i zaroślach w dolinach rzek i na obrzeżach mokradeł, wzdłuż rowów i brzegów zbiorników, także wzdłuż przytorzy i ogrodzeń. Bywa uprawiany jako roślina ozdobna dla efektownych białych kwiatostanów[6].
Sprowadzony został do Europy jako roślina ozdobna na przełomie XIX i XX wieku. Przez kilka dziesięcioleci obserwowany był jako dziczejący na nielicznych stanowiskach (także w I połowie XX wieku w Polsce). W drugiej połowie XX wieku gatunek zaczął się gwałtownie rozprzestrzeniać, początkowo wciąż w dużym stopniu dzięki popularności w uprawie i ucieczkom z ogrodów[7]. Na początku XXI wieku gatunek w Polsce był już pospolity niemal w całym kraju (rzadki tylko w południowej części lubuskiego, w środkowej części Pomorza i na Mazurach)[8].
Morfologia
- Pokrój
- Pnącze zielne, jednorocze. Łodyga słabo owłosiona, wspinająca się za pomocą wąsów czepnych z rozgałęzieniami do III rzędu[9]. Pędy osiągają do 6, czasem 8 m długości[7].
- Liście
- Miękkie, 5–7 klapowe, ostro zakończone, lekko piłkowane na długich ogonkach. Dojrzałe do ok. 8 cm długości.
(c) צילום: אורן פלס, Oren Peles, CC BY 2.5Pęd z wąsem czepnym
(c) Annabell Hormann, korina.info – CC-BY-SA-4.0Liście
- Kwiaty
- Roślina jednopienna, lecz rozdzielnopłciowa. Kwiaty sześciokrotne - żeńskie pojedyncze w rozgałęzieniach łodygi, męskie liczne, białe, zebrane w długie grona.
- Owoc
- Zielona owalna torebka pokryta miękkimi kolcami z 4 brązowymi lub czarnymi nasionami, przypominającymi nieco nasiona dyni. Mięsiste ścianki owocu oraz wnętrze są obficie wypełnione powietrzem i wodą. Owoc otwiera się przodem (stroną przeciwną do szypułki) i tylko na tyle, aby nasiona mogły wylecieć. Część nasion może zostać, lecz te po wyschnięciu wytrząśnie wiatr. Suche owoce są kłujące, a po zimie można obserwować ich wewnętrzny włóknisty stelaż.
Kwiaty męskie
(c) Annabell Hormann, korina.info – CC-BY-SA-4.0Kwiat żeński
(c) Katrin Schneider, korina.info – CC-BY-SA-4.0Owoc
Owoce
Nasiona
Ekologia
Roślina mało wybredna, ale idealnym siedliskiem dla niej są aluwia nadrzeczne oraz wilgotne miejsca o pH obojętnym. Płoży się i wspina po drzewach i krzewach.
Stan prawny
Kolczurka klapowana uznawana jest w Polsce za gatunek inwazyjny, groźny dla rodzimej przyrody. Jej wprowadzanie do środowiska lub przemieszczanie w środowisku przyrodniczym jest zabronione przez Ustawę o ochronie przyrody z 2004 roku. Od 2012 roku także jej import, posiadanie, prowadzenie hodowli, rozmnażanie i sprzedaż wymagają specjalnego pozwolenia Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Nieprzestrzeganie wymienionych ograniczeń według ustawy o ochronie przyrody jest wykroczeniem podlegającym karze aresztu lub grzywny pieniężnej[10][11].
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-03] (ang.).
- ↑ Echinocystis lobata (ang.). Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-01-03].
- ↑ Echinocystis (ang.). Index Nominum Genericorum (ING). [dostęp 2010-01-03].
- ↑ a b Echinocystis lobata (Michx.) Torr. & A.Gray. W: Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-07-12].
- ↑ a b Echinocystis lobata (Michaux) Torrey & A. Gray. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-12].
- ↑ a b c Zygmunt Dajdok, Zygmunt Kącki: Kolczurka klapowana. W: Zygmunt Dajdok, Paweł Pawlaczyk (red.): Inwazyjne gatunki roślin mokradłowych Polski. Świebodzin: Wydawnictwo Klubu Przyrodników, 2009, s. 38-41. ISBN 978-83-87846-69-5.
- ↑ Adam Zając, Maria Zając (red.), Atlas rozmieszczenia roślin naczyniowych w Polsce: dodatek, Kraków: Uniwersytet Jagielloński. Instytut Botaniki, 2019, s. 61, ISBN 978-83-956282-0-7, OCLC 1143739807.
- ↑ Echinocystis Torrey & A. Gray. W: Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2022-07-12].
- ↑ Tekst ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz.U. z 2022 r. poz. 916)
- ↑ Tekst rozporządzenia z dnia 9 września 2011 r. w sprawie listy roślin i zwierząt gatunków obcych, które w przypadku uwolnienia do środowiska przyrodniczego mogą zagrozić gatunkom rodzimym lub siedliskom przyrodniczym (Dz.U. z 2011 r. nr 210, poz. 1260)
Media użyte na tej stronie
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Autor: Hugo.arg, Licencja: CC0
Echinocystis lobata, invasive species in Nevėžis River shores, Lithuania
(c) Annabell Hormann, korina.info – CC-BY-SA-4.0
Stachelgurke (Echinocystis lobata)
(c) Katrin Schneider, korina.info – CC-BY-SA-4.0
Stachelgurke (Echinocystis lobata) sowie Bastardindigo (Amorpha fruticosa)
(c) Annabell Hormann, korina.info – CC-BY-SA-4.0
Stachelgurke (Echinocystis lobata)
(c) צילום: אורן פלס, Oren Peles, CC BY 2.5
Plants of Israel
Echinocystis_lobata
_-_Guelph%2c_Ontario_2020-04-12_(02).jpg)
Autor: Ryan Hodnett, Licencja: CC BY-SA 4.0
Wild Cucumber (Echinocystis lobata) in Guelph, Ontario, Canada.
Autor: Joanna Boisse, Licencja: CC BY-SA 4.0
Kolczurka klapowana