Koleba

Koliba beskidzka- rok 1724

Koleba, koliba, kolyba, – określenie sezonowego schroniska dla pasterzy, myśliwych i drwali^[1]; Użycie w tym znaczeniu powszechne w górzystych rejonach Karpat – w polskiej części Karpat synonim słów szałas oraz bacówka i odnosi się do drewnianej chaty będącej schronieniem dla pasterzy owiec, zwykle bez komina, z otwartym kominkiem, z którego dym wydobywa się bezpośrednio przez szczeliny między belkami z bali a spoinami w dachu^[2].

Pojęcie znane na całym Podkarpaciu w znaczeniu „szałas pasterski” lub „przenośna budka do spania przy owcach obok koszaru”; w Cieszyńskiem i na Podhalu w znaczeniu „schronienie pod skałą; szałas, szopa; bacówka, chata pasterska w górach”^[2], w niektórych regionach rozumiane jako zwykła chata^[3]. Dla odróżnienia od chatki dla formacji naturalnej stosuje się określenie koleby skalnej^[4], wcześniej koleby myśliwskiej^[5] a dla konstrukcji drewnianej nazwy: koleba pasterska^[5] – jako schronienie dla pasterzy wołów może być nazywana również kolebą wolarską^[6].

Etymologia

Słowo powszechne w nazewnictwie podhalańskim, tzw, karpatyzm^[2]; Słowo znane w wielu językach słowiańskich (polski: koliba, koleba kołbya, czeski i słowacki koliba, bułgarski i macedoński: kolyba, serbski: koleba / koleba, słoweński: koliba). Słowo pochodzenia wołoskiego (por. rum. colíbă "chata"), zapożyczone przez pasterzy ukraińskich i zachodniosłowiańskich za pośrednictwem rumuńskiego z południowosłowiańskiego, gdzie słowo to trafiło z greki. καλύβη („mazanka”, „chata”, „przykrycie”, „zasłona”). Wątpliwa trasa mediacyjna z tureckiego słowa kulübe^[7].

Przypisy