Kolegiata św. Pawła Apostoła w Kaliszu

Kolegiata św. Pawła Apostoła
w Kaliszu
kolegiata
Ilustracja
Model kolegiaty (2010)
Państwo

 Polska

Miejscowość

Kalisz

Wyznanie

katolickie

Kościół

rzymskokatolicki

Wezwanie

św. Paweł Apostoł

Położenie na mapie Kalisza
Mapa konturowa Kalisza, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Kolegiata św. Pawła Apostoław Kaliszu”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole nieco na prawo znajduje się punkt z opisem „Kolegiata św. Pawła Apostoław Kaliszu”
Ziemia51°44′48″N 18°06′14″E/51,746667 18,103889
Zrekonstruowane przyziemie kolegiaty św. Pawła Apostoła

Kolegiata św. Pawła Apostoła w Kaliszu – kolegiata w Kaliszu, na Zawodziu, romańska, wzniesiona po 1145 z fundacji Mieszka III Starego, spalona w 1233, odbudowana; zniszczona w 1331 w czasie najazdu krzyżackiego, popadła w ruinę; miejsce pochówku władców Polski.

Pozostałości kolegiaty odnalazł w 1903 Włodzimierz Demetrykiewicz, odsłonił w 1958 Krzysztof Dąbrowski[1], w 1964 wpisano je do rejestru zabytków, w 2007 zrekonstruowano przyziemie[2].

W kolegiacie św. Pawła Apostoła zostali pochowani:

Historia

Kolegiata została wzniesiona po 1145[3] w miejscu wcześniejszego jednonawowego kościoła drewnianego[4], częściowo posadowiona na fundamentach wcześniejszej kamiennej budowli przedromańskiej, wzniesionej w technice płytkowej przed I poł. XI w.[5], która prawdopodobnie była katedrą dawnej diecezji kaliskiej, wzmiankowanej w Dialogu o życiu św. Ottona biskupa bamberskiego, erygowanej w 1075 przez Grzegorza VII, zniesionej w 1124 i włączonej do archidiecezji gnieźnieńskiej[6][7].

W czasie wykopalisk archeologicznych prowadzonych w latach 1983–1992, wewnątrz ławy fundamentowej kolegiaty romańskiej odsłonięto fundamenty jeszcze wcześniejszego kościoła drewnianego, o konstrukcji wieńcowej, datowanego na przełom X i XI w. Kościół ten, nazwany kościołem św. Wojciecha, był jednym z dwóch (obok najwcześniejszej fazy kościoła św. Wojciecha w Krakowie) najstarszych kościołów drewnianych na ziemiach polskich[8].

W kolegiacie zostali pochowani w 1202 zwierzchni książę Polski Mieszko III Stary oraz jego zmarły 9 lat wcześniej syn Mieszko Młodszy[9]. Nagrobki obu władców odnaleziono podczas badań archeologicznych prowadzonych w latach 1958–1963[10]. W kolegiacie konsekrowano biskupów wrocławskich i płockich[11][12].

Kościół zburzono zapewne podczas najazdu księcia śląskiego Henryka Brodatego w 1233. W następnych stuleciach odzyskiwano z niego materiał budowlany. W czasie przeprowadzonych w latach 1958–1963 wykopalisk pod kierownictwem dra Krzysztofa Dąbrowskiego odkryto nagrobki książąt oraz drewniany pozłacany krzyż procesyjny. Jednonawowa kolegiata posiadała wieżę, emporę, nawę i prezbiterium z absydą, w oknach wprawione były witraże[13]. W 2008 otwarto rezerwat archeologiczny Kalisz-Zawodzie (Kaliski Gród Piastów)[14], na którego terenie znajdują się pozostałości kolegiaty. Wcześniej zrekonstruowano przyziemie świątyni (w skali 1:1).

25 stycznia 2007 w miejscu książęcej krypty grobowej zebrano ziemię i złożono w urnach w kościele św. Wojciecha w Kaliszu i opactwie cystersów w Lądzie[15].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Iwona Dąbrowska, Grodzisko na Zawodziu w Kaliszu. Pierwsze sprawozdanie z prac wykopaliskowych (1958), [w:] Osiemnaście wieków Kalisza, red. Aleksander Gieysztor, t. 1, Kalisz 1960, s. 29–67.
  2. ↑ Tadeusz Baranowski, Leszek Ziąbka. Gród kaliski na Zawodziu. „Kalisia Nowa”. 5–6, s. 5–7, 2008. Kalisz: Miasto Kalisz. ISSN 1426-7667. 
  3. ↑ Krzysztof Dąbrowski, Kalisz od zarania dziejów do wczesnego średniowiecza, [w:] Dzieje Kalisza, red. Władysław Rusiński, Poznań 1977, s. 41.
  4. ↑ T. Baranowski, Najstarszy kościół kaliski, [w:] Z Otchłani Wieków, 2002, z. 1–2, s. 20–24.
  5. ↑ Rodzińska-Chorąży T., Węcławowicz T., Kolegiata pod wezwaniem św. Pawła w grodzie kaliskim na Zawodziu, [w:] Kalisz wczesnośredniowieczny, red. Baranowski T., Kalisz–Warszawa 1998, s. 73–74. ISBN 83-85463-72-0.
  6. ↑ Andrzej Wędzki: Kalisz w państwie wczesnopiastowskim i w okresie rozbicia dzielnicowego. W: Władysław Rusiński (red.): Dzieje Kalisza. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1977, s. 46.
  7. ↑ Władysław Kościelniak, Kalisz. Przewodnik, Kalisz: Wydawnictwo Sztuka i Rynek, 2002, s. 133, ISBN 83-913102-3-X, OCLC 749303202.
  8. ↑ Tadeusz Baranowski, Najstarszy kościół kaliski, [w:] Z Otchłani Wieków, nr 1–2/2002, s. 20. ISSN 0044-1481.
  9. ↑ Jerzy Aleksander Splitt: Tego już nie ma: Kościół pw. św. Pawła. www.kalisz.info. [dostęp 2018-07-02].
  10. ↑ Tadeusz Baranowski. Grobowce książąt. „Kalisia Nowa”. 5–6, s. 10–11, 2008. Kalisz: Miasto Kalisz. ISSN 1426-7667. 
  11. ↑ Gród na Zawodziu. www.info.kalisz.pl. [dostęp 2018-07-02].
  12. ↑ Miasto lokacyjne. www.info.kalisz.pl. [dostęp 2018-07-02].
  13. ↑ Iwona Dąbrowska. Les vestiges d’une enceinte fortifiée de Kalisz a la lumière des recherches archéologiques 1958-1960. „Archeologia Polona”. VI, s. 246–260, 1964. Wrocław: Instytut Archeologii i Etnologii PAN. ISSN 0066-5924. 
  14. ↑ Rezerwat Archeologiczny w Kaliszu-Zawodziu. www.muzeumwkaliszu.pl. [dostęp 2018-07-02].
  15. ↑ Tag, Dotknąć serca Kalisza. Zawodzie: urny z piastowską ziemią, Życie Kalisza, nr 18/2007, s. 21. ISSN 1231-6350.
Kościoły w Kaliszu
Miejsca pochówku władców Polski

Media użyte na tej stronie