Kolegium Pijarów w Radomiu

Kolegium oo. Pijarów w Radomiu

nr rej. 749 z 5.05.1972 oraz 230/A/83 z 15.12.1983
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Radom
Adres	Rynek 11 / ul. Wałowa 1
Styl architektoniczny	barok, klasycyzm
Architekt	Antonio Solari
Kondygnacje	2
Rozpoczęcie budowy	1737
Ukończenie budowy	1756
Ważniejsze przebudowy	1818–1820, 1824–1825, 1892, 1976–1991
Położenie na mapie Radomia Kolegium oo. Pijarów w Radomiu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kolegium oo. Pijarów w Radomiu
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Kolegium oo. Pijarów w Radomiu
51°24′09,5″N 21°08′31,6″E/51,402639 21,142111

Kolegium Pijarów w Radomiu – klasycystyczno-barokowy budynek usytuowany przy Rynku. Obiekt jest częścią szlaku turystycznego Zabytki Radomia^[1].

Historia

Pijarzy zostali sprowadzeni do Radomia wiosną 1682. Początkowo zajmowali kilka domów usytuowanych w południowej pierzei rynku. W 1684 Marcin Dunin Wąsowicz ufundował pierwszy, wchodzący w skład zespołu pijarskiego, drewniany kościół pw. św. Marcina. Stare zabudowania zastąpiono w latach 1737–1756 nowym, nie do końca zrealizowanym gmachem, zaprojektowanym przez Antonio Solariego, nadwornego budowniczego, architekta królewskiego z okresu saskiego. W latach 1818–1820, już w okresie królestwa kongresowego, dobudowano do istniejących obiektów klasycystyczne siedmioosiowe skrzydło północne z ryzalitem, stanowiące reprezentacyjną fasadę od strony Rynku. W latach 1824–1825 w miejscu drewnianego kościoła pw. św. Marcina wzniesiono murowany kościół pw. św. Jana Kantego. Od 1830 szkoła zakonna funkcjonowała jako rządowa. W 1864, po kasacie zgromadzenia pijarskiego w ramach represji za powstanie styczniowe, placówka uległa laicyzacji (w 1873 zlikwidowano kościół pw. św. Jana Kantego, zastąpiony w 1888 cerkwią prawosławną). W 1892 do istniejących budynku dobudowano neoklasycystyczną aulę. Gimnazjum gubernialne mieściło się w budynku do ewakuacji Rosjan z obszaru królestwa kongresowego w 1915. W latach 1945–1974 budynek pełnił funkcje dydaktyczne, mieszcząc licea im. Jana Kochanowskiego oraz im. Tytusa Chałubińskiego. W 1976 budynek został przekazany Muzeum Okręgowemu, którego siedzibą pozostaje do dziś.^[2][3]

Architketura

Wnętrza

Jeden z korytarzy skrzydła zachodniego – obecnie fragment Galeria Malarstwa XIX i XX w. Muzeum im. Jacka Malczewskiego

Dolna kondygnacja dawnej kaplicy pw. św. Jana Kantego – obecnie fragment ekspozycji prac Jacka Malczewskiego

Przyziemia południowego skrzydła (z reliktami murów obronnych) – obecnie fragment ekspozycji przyrodniczej.

Widok zewnętrzny kompleksu popijarskiego

(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Ryzalit fasady z portykiem – widok w kierunku zachodnim

(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Fragment murów miejskich z reliktami bramy krakowskiej (iłżeckiej).

(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Relikty bramy krakowskiej (iłżeckiej) – w oddali fasada skrzydła zachodniego.

(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0

Mury miejskie z basztą – w oddali absyda dawnego kościoła pw. św. Jana Kantego

Fasada skrzydła zachodniego z fragmentem bramy krakowskiej (iłżeckiej).

Widoki historyczne

Widok gmachu w 1864

Widok gmachu popijarskiego przed 1915

Kolegium

Skrzydło frontowe usytuowane od strony Rynku zbudowane zostało na planie wydłużonego prostokąta, jest podpiwniczone i posiada siedemnastoosiową fasadę, z płytkim, siedmioosiowym ryzalitem, ozdobionym czterokolumnowym portykiem toskańskim w wielkim porządku oraz pilastrami w stylu toskańskim. Portyk nakryty jest attyką balustradową. Poszczególne kondygnacje rozdziela gzyms kordonowy, gzyms koronujący jest profilowany. Pierwotny układ wnętrz zachował się szczególnie w zachodniej części budynku, która jest też najbliższa pierwotnemu projektowi Solariego. Na uwagę zasługują tu szczególnie korytarz zachodni, sklepienia piwnic i pomieszczeń parteru oraz belkowane stropy w niektórych pomieszczeniach piętra. Od strony ulicy Wałowej w budynki założenia popijarskiego wkomponowane są relikty średniowiecznych murów obronnych z bramą krakowską (iłżecką)^[2].

Dawny kościół

Był świątynią jednonawową i dwukondygnacyjną, z prezbiterium zwróconym na południe. Obecnie przedzielona stropem. Zachowany gzyms koronujący^[2].

Zobacz też

• Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu

Przypisy