Kolej linowa „Elka” w Chorzowie

Linia kolejowa
Kolej linowa „Elka” w Chorzowie
Dane podstawowe
Zarządca

Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku im. Gen. Jerzego Ziętka S.A. w Chorzowie

Zdjęcie LK
Kolej linowa „Elka”, wrzesień 2013
Historia
Rok otwarcia

1967, 2013

Rok zawieszenia ruchu

2006

Portal Transport szynowy
Kolej „Elka” w pierwotnej postaci, 2008 (po wstrzymaniu ruchu)
Widok z perspektywy osoby jadącej koleją

Kolej linowa „Elka” w Chorzowie – całoroczna kolej linowa działająca na terenie Parku Śląskiego (dawniej WPKiW) położonego w Chorzowie. Operatorem kolei jest Wojewódzki Park Kultury i Wypoczynku im. Gen. Jerzego Ziętka S.A. w Chorzowie.

Otworzona w 1967 r., przez pewien czas była to najdłuższa, a zarazem jedyna w Europie nizinna kolejka linowa. Jej trasa, w trzech połączonych odcinkach tworzących trójkąt, okrążała cały park. Ze względu na zły stan techniczny kolejka została zamknięta w 2007 r., a w 2008 r. podjęto decyzję o jej likwidacji. Jednak po 6 latach 6 września 2013 r. ponownie kolejkę otwarto. Na razie zmodernizowano i otwarto jeden odcinek na trasie od stacji „Stadion Śląski” do stacji „Wesołe Miasteczko”.

Historia

Trasa historyczna

Kolej zaprojektowano jako widokowo-rekreacyjną, na terenie Parku Śląskiego. Autorem projektu było Biuro Projektów Budownictwa Przemysłowego z Krakowa, a wykonawcą Mostostal Zabrze[1]. Kolej została uroczyście otwarta 7 września 1967 przez Edwarda Gierka, ówczesnego I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Była to najdłuższa nizinna kolej linowa w Europie, o długości 5539 m. Nazwa Elka była skrótowcem od Elektryczne Linowe Koleje[1]. W pierwotnej postaci była to kolej krzesełkowa, z krzesełkami niewyprzęganymi[1]. W latach 70. przewoziła ponad 240 tysięcy osób rocznie, a szacuje się, że ogółem przewiozła 15,5 miliona pasażerów[1]. W takim kształcie funkcjonowała do końca sezonu (września) 2005 roku. W lecie 2006 roku uruchomiono tylko dwie linie łączące się w stacji Planetarium, po czym z uwagi na zły stan techniczny podpór podjęto decyzję o jej likwidacji[1]. Podpory i stacje rozebrano w 2012 roku[1].

Łączna długość trasy kolei w latach 1967-2007 wynosiła prawie 6 km. Trasa składała się z trzech odcinków, które połączone były w charakterystyczny trójkąt:

  • Stadion ŚląskiŚląskie Wesołe Miasteczko
    • długość trasy: 2210 m
    • normalna szybkość kolei: 1,60 m/s[1] (5,76 km/h)
    • czas przejazdu: 22,50 min.
  • Śląskie Wesołe MiasteczkoPlanetarium Śląskie
    • długość trasy: 1745 m
    • normalna szybkość kolei: 1,60 m/s (5,76 km/h)
    • czas przejazdu: 17,50 min.

Przejazd wszystkimi trzema odcinkami zajmował około godziny. Podpory miały wysokość na ogół 8-10 m, najwyższe – 15 m[1]. Z wysokości kilku-kilkunastu metrów nad ziemią można było podziwiać przyrodę parku, w tym zwierzęta zgromadzone na terenie Śląskiego Ogrodu Zoologicznego i park dinozaurów. Zdolność przewozowa jednego odcinka wynosiła około 1300 osób na godzinę.

Stacja Planetarium położona była pomiędzy Planetarium Śląskim a Międzynarodowymi Targami Katowickimi. Do tej stacji można było dojść aleją parkową od okolic ośrodka TVP3 Katowice, znajdującego się przy granicy Katowic z Siemianowicami Śląskimi. Do stacji Stadion Śląski można było dojść aleją parkową od Katowic lub Chorzowa. Do stacji Wesołe Miasteczko można było dojść od Katowic. Znajdowała się ona na drugim przystanku tramwajowym na zachód od Silesia City Center.

Planetarium50°17′29″N 18°59′47″E/50,291389 18,996389
Stadion Śląski50°17′23″N 18°58′26″E/50,289722 18,973889
Wesołe Miasteczko50°16′32″N 18°59′46″E/50,275556 18,996111

Trasa współczesna

W 2011 roku zdecydowano o budowie nowej kolei linowej, z dofinansowaniem ze środków Unii Europejskiej[1]. Budowa rozpoczęła się w lutym 2013 roku[1]. Jej ponowne otwarcie, ale tylko na odcinku Śląskie Wesołe MiasteczkoStadion Śląski (2,2 km), odbyło się 8 września 2013 o godzinie 15:00[2]. Obecnie kolej wykorzystuje wyprzęgane gondole i krzesełka, będąc koleją całoroczną[1].

Zbudowana jako pierwsza linia Wesołe Miasteczko – Stadion Śląski ma długość 2183,52 m; podpory są wyższe niż poprzednio i mają od 17 do 21 metrów[1]. Prędkość eksploatacyjna wynosi 3 do 4 m/s, przejazd trasy zajmuje poniżej 9 minut[1].

30 grudnia 2020 roku podpisano umowę na projekt budowy drugiej linii na trasie Śląskie Wesołe MiasteczkoPlanetarium Śląskie[3]. Trasa będzie miała długość 1800 metrów i będzie obsługiwana przez co najmniej 30 wyciągów krzesełkowych oraz 15 gondoli. Jednym z wymagań projektowych jest taka konstrukcja stacji końcowej, aby w przyszłości dało się poprowadzić trzecią linię, na trasie Planetarium ŚląskieStadion Śląski. przywracając tym samym dawny, trójkątny układ linii. Koszt wykonania projektu zawarty w umowie to 1 051 650,00 złotych, będzie go realizować Pracownia Projektowa ARCHEX s.c. Anna Laskowska-Łapa, Wojciech Łapa z Bielska-Białej. Czas wykonania projektu to 8 miesięcy.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m Marek Malczewski: Kolej linowa Elka, "Świat Kolei" nr 12/2013, s.36-38
  2. Martyna Dyszka: Kolejka Elka ruszyła! Pierwsza jazda w niedzielę i to za darmo. dziennikzachodni.pl, 2013-09-07. [dostęp 2016-08-04]. (pol.).
  3. Park Śląski - Kolejne, nowe inwestycje w Parku Śląskim, www.parkslaski.pl [dostęp 2020-12-31].

Bibliografia

  • Marek Baran: Koleje linowe i wyciągi narciarskie w Polsce. Historia i dzień dzisiejszy. Łódź: Księży Młyn Dom Wydawniczy Michał Koliński, 2010, s. 37. ISBN 978-83-7729-036-1.
  • Marek Malczewski. Kolej linowa Elka. „Świat Kolei”. 12/2013(221), s. 36-38, 2013. Łódź: EMI-Press. 

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

BSicon ulBHF.svg
underground train station (legend icon)
BSicon uexlBHF.svg
ex underground train station (legend icon)
BSicon ulHST.svg
underground train stop (legend icon)
BSicon uexlHST.svg
ex underground train stop (legend icon)
BSicon ulDST.svg
underground service station (legend icon)
BSicon uexlDST.svg
ex underground service station (legend icon)
BSicon lBST.svg
non-passenger stop (legend icon)
BSicon exlBST.svg
ex non-passenger stop (legend icon)
BSicon ulBST.svg
underground service stop (legend icon)
BSicon uexlBST.svg
ex underground service stop (legend icon)
BSicon expHST.svg
local-only minor station
BSicon upHST.svg
Icons for railway description
BSicon uexpHST.svg
out-of-use local-only minor metro station
BSicon uexENDEe.svg
Railroad BSicon
BSicon uSTR.svg
Underground straight track
BSicon uexSTR.svg
ex underground straight track
BSicon extSTR.svg
straight line, modified version (+ex, +t, +ext)
BSicon utSTR.svg
underground tunnel straight track
BSicon uextSTR.svg
ex underground tunnel straight track
BSicon hSTR.svg
high level track
BSicon exhSTR.svg
ex high level track
BSicon uhSTR.svg
underground high level track
BSicon uexhSTR.svg
ex underground high level track
BSicon hSTRae.svg
Bridge (big)
BSicon uhSTRae.svg
Image for BSicon diagrams
BSicon uexhSTRae.svg
BS template transport icon
BSicon hKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon exhKRZWae.svg
bridge over water straight (big)
BSicon KRZWu.svg
(c) I, Lantus, CC-BY-SA-3.0
Line crossing under water across
BSicon uexKRZWu.svg
for BS models. water tunnel, urban(blue), not in use.
BSicon KMW.svg
mileage change
BSicon exKMW.svg
ex mileage change
BSicon uKMW.svg
A mile-marker for metros/canals
BSicon uexKMW.svg
mileage change
BSicon GRENZE.svg
Autor: Bernina, axpde, Licencja: CC BY-SA 3.0 de
track with border
BSicon ÜST.svg
Track change (new design)
BSicon exÜST.svg
track change (new design)
BSicon uÜST.svg
Track switch, metro/light rail
BSicon uexÜST.svg
track change, metro/light rail (new design)
BSicon BUE.svg
level crossing straight
BSicon exSKRZ-YBUE.svg
Disused railway line level crossing on minor road.
BSicon uBUE.svg
underground level crossing straight
BSicon uexBUE.svg
Ex underground level crossing straight
BSicon ELCa.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line start sign for railways
BSicon ELCe.svg
Autor: Lekko gazowany, Licencja: CC BY-SA 3.0
electrified line end sign for railways
BSicon BHF.svg
station straight track
BSicon exBHF.svg
ex station straight track
A Silesian Zoological Garden abrah 22.JPG
Autor: Abraham, Licencja: CC BY-SA 3.0
Fragment "Elki" na terenie Śląskiego Ogrodu Zoologicznego w Chorzowie
Kolejka linowa Elka Park Śląski Chorzów Katowice 2013, Tomasz Ibrom, 2.jpg
Autor: Tomasz Ibrom, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kolejka linowa Elka w Parku Śląskim w Chorzowie 2013
Kolejka Elka.jpg
Autor: Pan weterynarz, Licencja: CC BY-SA 3.0
Kolejka linowa Elka