Kolejka górska

Kolejka górska (także: roller coaster, coaster) – urządzenie rozrywkowe instalowane w parkach rozrywki.

Klasyczna kolejka górska to konstrukcja z wysokimi wzniesieniami, stromymi spadkami i gwałtownymi zakrętami, po której poruszają się pociągi z pasażerami. Doznają oni silnych wrażeń powodowanych szybko następującymi po sobie zmianami prędkości i wysokości, a także poddawani są działaniu przeciążeń, nieważkości i niedociążeń oraz związanych z nimi zaburzeniami pracy błędnika i doświadczają poczucia zagrożenia.

Historia

Gravity Switchback Railway

Batman The Ride (Six Flags Great America) – pierwsza kolejka odwrócona (B&M).

Kingda Ka (Six Flags Great Adventure) – najwyższa kolejka górska świata (139 m, Intamin).

Hyperion (Energylandia, Polska) – druga najwyższa i najszybsza kolejka górska Europy (Intamin).

Za pierwsze kolejki górskie uznaje się lodowe rynny budowane w Rosji już w XVI wieku. Zjeżdżano po nich na specjalnych sankach, przypominały więc tory bobslejowe. Sięgały one wysokości ok. 20 metrów. Ponieważ zjazdy te mogły być budowane tylko podczas mroźnej zimy, wprowadzono rynny drewniane^[1]. Ślad historii pochodzenia pozostał w nazwach, ponieważ w wielu językach kolejkę górską nazywa się rosyjskimi górkami: franc. montagnes russes, hiszp. montaña rusa, port. montanha-russa, wł. montagne russe. Z kolei w języku rosyjskim i innych językach wschodnioeuropejskich kolejkę nazywa się amerykańskimi górkami: ros. американские горки, ukr. американські гірки, białorus. амерыканскія горкі, est. Ameerika mäed, gdyż współcześnie popularność tych urządzeń trafiła do Europy Wschodniej właśnie z USA.

Pierwsze urządzenie przypominające dzisiejsze kolejki górskie z inwersją powstało w 1848 roku w Paryżu – kolejka posiadała pierwszy spadek o wysokości 13 m oraz jedną pionową pętlę o średnicy 4 m^[2][3].

W sierpniu 1883 roku Alanson Wood opatentował swój projekt urządzenia pod nazwą Gravity Circular Railway. Urządzenie wybudowane w Toledo w stanie Ohio składało się z kolistego toru o wysokości 6,1 m (20 ft) oraz obwodzie 121,9 m (400 ft). A. Wood podjął następnie współpracę z Philo M. Stevensem oraz Josephem A. Cahoonem. W wyniku tej współpracy podobne urządzenia otwarte zostały we wrześniu 1883 roku w Chicago (The Roller Coaster, 6,7 m wysokości oraz 131,1 m obwodu) oraz w Nowym Orleanie (kolejka uległa zniszczeniu w dniu 26 listopada 1883 w wyniku przejścia huraganu). Również we wrześniu kolejka z Toledo została przeniesiona do Saint Louis. W grudniu 1883 roku kolejną kolejkę wybudowano w San Antonio. P. M. Stevens ulepszył następnie projekt A. Wooda i opatentował go w maju 1884 roku^[4].

W 1884 roku LaMarcus A. Thompson zbudował na Coney Island w Nowym Jorku kolejkę Gravity Switchback Railway^[1].

Pierwszą kolejkę z łańcuchem wyciągowym zaprojektował w 1885 roku Phillip Hinkle^[5]. Kolejki te były budowane z drewna. Do dziś istnieją nieliczne funkcjonujące stare drewniane kolejki^[6].

W 1959 roku park Disneyland w Stanach Zjednoczonych zapoczątkował erę kolejek stalowych budując we współpracy z firmą Arrow Dynamics kolejkę Matterhorn Bobsleds^[7][8]. Wprowadzenie stali, jako głównego materiału konstrukcyjnego, umożliwiło tworzenie znacznie bardziej zaawansowanych kolejek górskich.

W sierpniu 1966 roku w parku Six Flags over Texas (USA) otwarto pierwszą kolejkę „kopalnianą” (ang. mine train coaster) – Runaway Mine Train. Zadaniem tego typu kolejki było symulowanie przejazdu wózkiem kopalnianym, który wymknął się spod kontroli^[9]. Kolejka ta działa do dziś^[10], a sam model stał się popularny i powstał łącznie w 21 odsłonach^[11].

21 maja 1978 roku w parku Knott's Berry Farm (USA) otwarto Montezooma’s Revenge – pierwszą kolejkę typu launched coaster, pozbawioną tradycyjnego wyciągu na rzecz napędu opartego o koło zamachowe^[12].

26 kwietnia 1981 roku w parku Kings Island (USA) otwarto kolejkę Bat – pierwszą kolejkę odwróconą, której pociągi poruszają się podwieszone pod torem^[13]. Kolejka ta nie posiadała żadnych inwersji. Została zamknięta w 1983 roku^[14].

W 1982 roku dokonano modyfikacji pociągów znajdującej się w parku Yomiuriland (Japonia) kolejki Momonga Standing and Loop Coaster tworząc pierwszą kolejkę górską do jazdy na stojąco^[15]. Pierwszą kolejką górską zbudowaną od razu z przeznaczeniem do jazdy w pozycji stojącej była wybudowana w 1984 roku w parku Kings Island kolejka King Cobra^[16]. Obydwie kolejki zbudowała japońska firma TOGO.

9 maja 1992 roku w parku Six Flags Great America otwarto kolejkę Batman The Ride (B&M) – pierwszą kolejkę odwróconą z inwersjami^[17][18].

W październiku 1997 roku w parku Granada Studios otwarto kolejkę Skytrak – pierwszą kolejkę „latającą” (ang. flying coaster), której pasażerowie znajdują się w pozycji leżącej^[19].

26 maja 2000 roku w parku Kings Island (USA) otwarto kolejkę Son of Beast (RCCA) – pierwszą nowoczesną drewnianą kolejkę z inwersją^[20].

12 stycznia 2002 roku w parku Six Flags Magic Mountain (USA) otwarto kolejkę X – prototypowy model 4th Dimension Rollercoaster firmy Arrow Dynamics – pierwszą kolejkę, która posiada siedzenia mające możliwość obrotu o 360° w osi poziomej. Oznacza to, że siedzenie może odwrócić pasażera „do góry nogami”. Kolejkę tę ulepszono w 2008 roku dodając efekty specjalne (mgła i ogień) oraz zmieniono nazwę na X2^[21][22].

4 maja 2003 roku w parku rozrywki Cedar Point (USA) oddano do użytku kolejkę Top Thrill Dragster (Intamin), która pobiła dotychczasowy rekord prędkości (198 km/h) oraz wysokości (128 m)^[23].

21 maja 2005 roku w parku Six Flags Great Adventure (Jackson, New Jersey, USA) otwarto jeszcze szybszą i wyższą kolejkę Kingda Ka (Intamin), która osiąga prędkość 206 km/h w ciągu 3,5 s (napęd hydrauliczny, przyspieszenie 1,7 g) oraz wysokość 139 m^[24][25].

5 czerwca 2007 roku w parku PortAventura (Hiszpania) otwarto kolejkę Furius Baco – prototypowy model Wing Rider Coaster firmy Intamin – pierwszą kolejkę z siedzeniami umieszczonymi po bokach toru, zamiast bezpośrednio ponad lub pod nim, dzięki czemu przejazd sprawia wrażenie lotu na skrzydle. W czasie otwarcia Furius Baco była najszybszą kolejką górską w Europie^[26][27].

9 lipca 2009 roku w niemieckim Nürburgring została otwarta kolejka Ring Racer (S&S Worldwide), odbierając kolejce Kingda Ka tytuł najszybszej kolejki górskiej świata, a kolejce Furius Baco (135 km/h) tytuł najszybszej kolejki Europy. Pociąg kolejki wybudowanej przez S&S Power rozpędzany był sprężonym powietrzem. Po przyspieszeniu do 217 km/h w ciągu 2,5 sekundy (przyspieszenie 2,46 g) pokonywał on tor składający się z pojedynczego zakrętu w kształcie ósemki o wysokości 35 m, zwalniając tuż przed nim do 110 km/h. Ze względu na problemy techniczne kolejka pozostawała zamknięta aż do października 2013 roku. W tym samym czasie zdecydowano się zmniejszyć prędkość maksymalną do 160 km/h^[28]. Od 2014 roku roller coaster pozostaje nieczynny^[29] – tytuł najszybszej działającej kolejki Europy powrócił do Furius Baco, a Kingda Ka odzyskała tytuł najszybszej kolejki świata.

28 października 2010 roku w parku Ferrari World Abu Dhabi w Zjednoczonych Emiratach Arabskich została otwarta kolejka Formula Rossa (Intamin). Pociąg kolejki za pomocą napędu hydraulicznego osiąga prędkość 240 km/h w ciągu 4 s (przyspieszenie 1,7 g). Tor kolejki ma 2000 metrów długości i w najwyższym punkcie 52 metry wysokości. Formula Rossa została najszybszą kolejką górską na świecie^[30]. Ze względu na często występujące duże zapylenie atmosfery w miejscu, w którym jeździ kolejka, pasażerowie obowiązkowo muszą używać okularów ochronnych podczas jazdy^[31].

22 kwietnia 2011 roku w parku Six Flags Over Texas otwarto kolejkę New Texas Giant – pierwszą kolejkę o hybrydowej konstrukcji łączącej elementy drewniane i stalowe^[32]. Kolejkę zbudowała firma Rocky Mountain Construction na podstawie technologii opracowanej w 2008 roku przez Alana Schilkego i Freda Grubba^[33].

16 czerwca 2012 roku w parku Mirabilandia (Włochy) otwarto kolejkę Divertical – najwyższy roller coaster wodny na świecie^[34][35].

W parku Ferrari Land, zbudowanym w pobliżu parku PortAventura w Hiszpanii, w 2017 roku otwarto roller coaster Red Force – najwyższą i najszybszą kolejkę górską w Europie w kategorii giga coaster o wysokości 112 metrów i przyspieszeniu od 0 do 180 km/h w 5 sekund. Kolejkę zbudowała firma Intamin^[36][37].

2 kwietnia 2018 roku w parku Energylandia otwarto kopię najwyższej i najszybszej wodnej kolejki górskiej świata Divertical – Speed^[38][39].

5 maja 2018 roku w parku Cedar Point otwarto najwyższą, najdłuższą i najszybszą hybrydową kolejkę górską świata Steel Vengeance firmy Rocky Mountain Construction. Roller coaster ten posiadał też najbardziej stromy spadek na kolejce hybrydowej o kącie równym 90°^[40][41].

12 maja 2018 roku w parku Six Flags Fiesta Texas otwarto pierwszą jednoszynową kolejkę górską pod nazwą Wonder Woman Golden Lasso Coaster firmy Rocky Mountain Construction^[42].

14 lipca 2018 roku park Energylandia otworzył stalową kolejkę górską typu hyper coaster Hyperion wybudowaną przez firmę Intamin – ówcześnie dziesiątą najszybszą kolejkę górską świata o prędkości 142 km/h i ósmą pod względem wysokości pierwszego spadku, która wynosi 82 m (ówcześnie druga co do wysokości i najszybsza kolejka górska w Europie po Red Force)^[43][44][45].

24 czerwca 2019 roku park Bobbejaanland w Belgii otworzył kolejkę górską Fury firmy Gerstlauer – pierwszy roller coaster pozwalający pasażerom wybrać kierunek jazdy (przodem lub tyłem) drogą głosowania^[46][47]. W zależności od wyboru pasażerów, obrotowy element toru ustawia pociąg kolejki we właściwym kierunku na segmencie startowym (jest to kolejka typu launched coaster)^[48].

22 sierpnia 2019 roku park Energylandia otworzył hybrydowy roller coaster Zadra, który odebrał rekord wysokości i szybkości dla roller coasterów tego typu kolejce Steel Vengeance w parku Cedar Point w USA oraz wyrównał rekord kąta pierwszego na kolejce hybrydowej równy 90°. Obie kolejki zbudowało amerykańskie przedsiębiorstwo Rocky Mountain Construction^[49].

25 października 2019 roku otwarto roller coaster TMNT Shellraiser w amerykańskim parku Nickelodeon Universe Theme Park. Kolejka posiada rekordowy kąt pierwszego spadku wynoszący 121,5° i tym samym odebrała rekord najbardziej stromego spadku kolejce Takabisha w japońskim parku Fuji-Q Highland^[50].

17 września 2020 roku park Phantasialand w Niemczech otworzył kolejkę górską F.L.Y – pierwszy roller coaster typu launched coaster do jazdy w pozycji leżącej (flying coaster)^[51][52].

W sezonie 2022 park Busch Gardens Tampa w Stanach Zjednoczonych zakończył przebudowę drewnianego roller coastera Gwazi, prowadzoną przez Rocky Mountain Construction. Po przebudowie kolejka została otwarta pod nazwą Iron Gwazi, ma wysokość 62,8 m, prędkość maksymalną 122,3 km/h oraz pierwszy spadek pod kątem 91° i tym samym pobiła obecny rekord świata prędkości (Zadra, 121 km/h) oraz kąta pierwszego spadku (Zadra i Steel Vengeance, po 90°) dla kolejek hybrydowych^[53][54][55].

Przyszłość

Francuski park Parc Astérix planuje na rok 2023 otwarcie pierwszego na świecie roller coastera typu launched coaster o czterech segmentach przyspieszających pociąg w trakcie przejazdu, pod nazwą Toutatis. Kolejkę zbuduje firma Intamin^[56][57].

Na rok 2023 planowane jest otwarcie w Arabii Saudyjskiej parku Six Flags Qiddiya, a wraz z nim najwyższej, najszybszej i najdłuższej kolejki górskiej świata – Falcon's Flight – o wysokości 160 m, długości ok. 4 000 m i prędkości przekraczającej 255 km/h. Kolejkę zaprojektuje firma Intamin^[58].

Zasada działania

Napęd

Pojedynczy zestaw kół pociągu kolejki górskiej

Napęd hydrauliczny – Kingda Ka

Wyciąg linowy – Expedition GeForce

(c) WillMcC z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

Hamulce cierne

Hamulce magnetyczne

Klasyczna kolejka górska napędzana jest wyłącznie siłą grawitacji^[59]. Pociąg za pomocą wyciągu łańcuchowego, linowego lub kół ciernych wciągany jest na szczyt pierwszego wzniesienia – najwyższego ze wszystkich. Następnie pociąg zjeżdża i nabiera prędkości, po czym pokonuje różne elementy swojej trasy, jak wzniesienia czy inwersje, bez dodatkowego napędu. Każdy następny element musi być niższy od poprzedniego, ponieważ pociąg traci część energii kinetycznej wskutek tarcia i oporu powietrza^[60].

Launched coaster

Launched coaster stanowi rodzaj kolejki górskiej, w której pierwsze wzniesienie z wyciągiem zastąpiono torem startowym, na którym pociąg jest przyspieszany za pomocą innego napędu w krótkim czasie do dużej prędkości. Pozostałą część trasy pociąg pokonuje bez własnego napędu, choć kolejka może posiadać kilka odcinków przyspieszających na swojej trasie (multi launched coaster). Stosuje się następujące napędy^[61][62]:

• napęd elektromagnetyczny (LIM, LSM),
• napęd hydrauliczny,
• napęd na sprężone powietrze,
• koła cierne.

Zjawiskiem charakterystycznym dla tego typu kolejek jest tzw. roll back, polegający na tym, że pociąg po starcie nie posiada wystarczającej prędkości, by pokonać najwyższe wzniesienie. Układ sterujący pracą kolejki jest zaprojektowany z myślą o bezpiecznym wyhamowaniu pociągu na sekcji startowej i przeprowadzeniu ponownej próby startu^[63].

Hamulce

Hamulce służące wyhamowaniu rozpędzonego pociągu kolejki projektowane są zgodnie z zasadą uszkodzenia w kierunku bezpiecznym^[64][65][66]. W przypadku hamulców wymagających zasilania oznacza to, że dopływ prądu konieczny jest do zwolnienia hamulców, natomiast ustanie zasilania powoduje ich automatyczne włączenie. Stosuje się następujące rodzaje hamulców^[67]:

• hamulce cierne – ruchome elementy z okładzinami umieszczone w torze kolejki zaciskane są, najczęściej za pomocą sprężonego powietrza, na pasującym elemencie ciernym umieszczonym w podwoziu pociągu^[62];
• hamulce magnetyczne – ruch metalowych płyt w podwoziu względem magnesów stałych lub elektromagnesów umieszczonych w torze (lub na odwrót) indukuje w metalu prądy wirowe wytwarzające pole magnetyczne przeciwdziałające ruchowi pociągu (prawo Lenza). Hamulce na bazie magnesów stałych nie wymagają zasilania i są niezawodne pod warunkiem dobrego stanu technicznego elementów. Ponieważ ze spadkiem prędkości pociągu prądy wirowe słabną, hamulce tego rodzaju nie mogą zostać użyte do całkowitego unieruchomienia pociągu – w tym celu konwencjonalne hamulce cierne wciąż są konieczne^[68][69].
• hamulce wodne – pociąg hamowany jest w wyniku kontaktu umieszczonych po obu stronach pociągu dysz ze zbiornikiem wodnym, czemu towarzyszy wyrzut strumieni wody, stanowiący dodatkowy efekt specjalny. Opatentowane przez B&M^[70].

Hamulce mogą spełniać dwie funkcje:

• hamulce sekcyjne (ang. block brakes) – dzielą tor na odcinki, w których może przebywać tylko jeden pociąg naraz (patrz niżej)^[66][71];
• hamulce kontrolne (ang. trim brakes) – umieszczane w różnych miejscach toru; zwalniają pociąg do prędkości projektowej, jeśli porusza się za szybko^[66][72].

Sterowanie pracą i zabezpieczenia

Sterowanie

Nad bezpieczną pracą nowoczesnych kolejek górskich czuwają układy sterujące oparte o sterowniki PLC. Ich zadaniem jest m.in. kontrola położenia pociągów na trasie kolejki, sterowanie hamulcami, wyciągiem lub innym napędem przyspieszającym pociąg, przetaczanie pociągów między sekcjami hamulców, torami odstawczymi i stacją oraz kontrola blokady urządzeń zabezpieczających pasażerów w ich fotelach. Do zadań pracowników stacji kolejki należy jedynie sprawne rozładowywanie i załadowywanie pociągów, kontrola zabezpieczeń oraz podawanie do sterownika sygnału odjazdu pociągu ze stacji lub awaryjnego zatrzymania^[73]. Do zadań obsługi technicznej należy natomiast m.in. kontrola stanu technicznego wszystkich podzespołów kolejki oraz przeprowadzanie jazd próbnych bez pasażerów. W przypadku dużych kolejek kontrola może być przeprowadzana kilkukrotnie w ciągu dnia^[74].

Podział toru na sekcje

W celu osiągnięcia jak największej przepustowości i obsłużenia dużej liczby osób, kolejki górskie często posiadają kilka pociągów poruszających się jednocześnie po torze. By zapobiec kolizjom, tor kolejki górskiej podzielony jest na odcinki, w których może przebywać tylko jeden pociąg naraz. Układ sterujący pracą kolejki za pomocą sensorów bada położenie każdego z nich. Jeśli pociąg zbliża się do początku sekcji, w której wciąż przebywa inny pociąg, zostanie on zatrzymany za pomocą hamulców sekcyjnych (ang. Mid-Course Brake Run, MCBR), czy też na szczycie wyciągu. Kolejka górska musi posiadać przynajmniej jedną sekcję więcej, niż obsługuje pociągów^[71]. Uruchomienie hamulców sekcyjnych w wyniku błędu zgłaszanego przez sterownik (często mało poważnego) jest jedną z najczęstszych przyczyn przestojów w pracy roller coasterów^[63].

Zabezpieczenia

Pociąg nie ulega wykolejeniu, ponieważ jego wagony połączone są z torem za pomocą kół toczących się zarówno z góry, jak i dołu oraz boku szyn^[75]. Koła pokryte są warstwą tworzywa sztucznego dla amortyzacji drgań i zwiększenia komfortu jazdy^[76]. Przed zsunięciem się pociągu z wyciągu zapobiega system zezwalający na ruch tylko w jednym kierunku – w górę (ang. anti-rollback device)^[77].

Pasażer kolejki górskiej jest odpowiednio zabezpieczony przed wypadnięciem z pociągu^[78]. Obecnie stosuje się najczęściej zabezpieczenia należące do jednego z następujących rodzajów^[75][79]:

• zabezpieczenie zamykane z góry nad ramionami (ang. over the shoulder restraints, OTSR) – przytrzymuje tylko górną połowę ciała;
• poprzeczny drążek na dwóch bocznych wspornikach opuszczany z góry ponad nogami (ang. lap bar) – przytrzymuje tylko dolną połowę ciała:
  • wariant z jednym centralnym wspornikiem (ang. T-bar);
  • wariant z jednym wspornikiem położonym z boku (ang. L-bar);

• zabezpieczenie hybrydowe, którego głównym elementem jest lap bar z dodatkową miękką kamizelką stabilizującą górną połowę ciała (ang. vest restraints).

Zabezpieczenia posiadają mechanizm, najczęściej zapadkowy lub hydrauliczny, utrzymujący je automatycznie w pozycji zamkniętej po opuszczeniu. Może on zostać zwolniony tylko za pomocą łączącego się z nim mechanizmu umieszczonego na stacji i sterowanego przez operatora kolejki lub przy pomocy urządzenia zwalniającego blokadę umieszczonego w pociągu, w miejscu niedostępnym dla pasażerów. Zabezpieczenia mogą też posiadać dodatkowy pas bezpieczeństwa na wypadek uszkodzenia oraz uchwyty, których pasażer może się przytrzymywać w trakcie jazdy^[78].

Dla zwiększenia intensywności doznań, producenci kolejek coraz częściej minimalizują stopień ograniczenia swobody ruchów pasażerów, rezygnując z zabezpieczeń typu OTSR na rzecz zabezpieczeń typu lap bar, z zachowaniem bezpieczeństwa^[80].

Celem ochrony osób znajdujących się w pobliżu działającej kolejki górskiej stosuje się wygrodzenia terenu, na którym istnieje zagrożenie ze strony poruszających się pociągów. Stosuje się także osłony w pobliżu alejek przebiegających pod torami, których zadaniem jest zatrzymywanie wszelkich przedmiotów, które mogą wypaść z pociągu podczas jazdy.

• 

  Zabezpieczenia typu lap bar, El Toro, Six Flags Great Adventure, USA

• 

  Zabezpieczenie typu T-bar, fotel testowy kolejki Nitro, Six Flags Great Adventure, USA

• 

  Sztywne zabezpieczenia typu OTSR, Kraken, SeaWorld Orlando, USA

• 

  Miękkie zabezpieczenia typu OTSR, Maverick, Cedar Point, USA.

• 

  (c) McDoobAU93 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 4.0

  Zabezpieczenia typu vest restraints, Blue Hawk, Six Flags Over Georgia, USA.

Wpływ na organizm człowieka i bezpieczeństwo

Reakcja organizmu

Przeciążenia

Obrót wokół osi toru (z lewej) oraz wokół tzw. heartline (po prawej)

Pasażerowie pociągu nieruchomego lub poruszającego się ruchem jednostajnym prostoliniowym odczuwają wypadkowe przyspieszenie równe 1 g ≈ 9,81 m/s², pochodzące wyłącznie od przyciągania grawitacyjnego Ziemi^[81].

Na pociąg kolejki poruszający się po zakrzywionych odcinkach toru oraz jego pasażerów działają dodatkowe siły odśrodkowe generujące przeciążenia, które wyrażane są wielokrotnością przyspieszenia grawitacyjnego na Ziemi^[81].

Najczęściej siły te działają pionowo w dół lub w górę (w układzie odniesienia związanym z pasażerem). Zbyt długotrwałe i silne pionowe przeciążenie dodatnie (w dół, +G_z) powoduje odpływanie krwi z mózgu i może prowadzić do chwilowej utraty przytomności poprzedzonej pociemnieniem i zwężeniem pola widzenia (blackout)^[82]. Nadmierne i długotrwałe przeciążenie ujemne (w górę, −G_z) powoduje napływ krwi do mózgu oraz oczu i również może prowadzić do utraty przytomności, poprzedzonej poczerwienieniem pola widzenia (redout)^[83][84].

Stan przeciążeń ujemnych i nieważkości (tj. przeciążenia równe lub mniejsze 0 g) na kolejce górskiej występuje pod nazwą airtime i wiąże się z uczuciem swobodnego szybowania lub wypadania z fotela pociągu^[85].

Przeciążenia boczne (G_y) pojawiają się gdy pociąg porusza się po łukach o zbyt małym lub dużym bocznym pochyleniu toru, a także podczas szybkich zmian pochylenia bocznego. Celem minimalizacji przeciążeń bocznych stosuje się w nowoczesnych kolejkach zmianę przechyłu toru z obrotem wokół tzw. osi serca (ang. heartline) położonej ponad torem, w przybliżeniu na wysokości serc pasażerów, zamiast wokół osi toru. W ten sposób przeciążenia boczne zmieniane są na przeciążenia pionowe^[86].

Przeciążenia podłużne (G_x) pojawiają się, gdy pociąg jest wyhamowywany lub rozpędzany (launched coaster).

Intensywność kolejki zależna jest nie tylko od wielkości przeciążeń, ale także od ich czasu ich trwania. Każdy człowiek posiada indywidualny próg wytrzymałości na pionowe przeciążenia^[87]. U jednych ludzi podane wyżej objawy mogą pojawić się przy mniejszych przeciążeniach, niż u innych.

Przeciwwskazania do jazdy

• czynniki zmniejszające tolerancję organizmu na duże przeciążenia^[87]:
  • stan po spożyciu alkoholu i innych używek;
  • zmęczenie;
  • przegrzanie i odwodnienie organizmu;
  • hipoglikemia;
  • tendencja do hiperwentylacji i ataków paniki w stresującej sytuacji;
  • wiek – małe dzieci oraz osoby w podeszłym wieku są mniej odporne na działanie przeciążeń;
• wady i choroby serca – podwyższone tętno może doprowadzić do zaburzeń rytmu serca^[88];
• tętniaki – w wyniku działania dużych przeciążeń i podwyższonego ciśnienia krwi może dojść do pęknięcia tętniaka^[89];
• choroby kręgosłupa – zwiększają ryzyko urazów, np. przy szybkich zmianach kierunku ruchu^[90];
• ciąża^[91][92];
• niestandardowe gabaryty ciała – zbyt mały lub duży wzrost, nadmierna lub zbyt mała masa i wymiary ciała, czy brak niektórych kończyn, mogą utrudnić prawidłową pracę mechanizmów zabezpieczających przed wypadnięciem pasażera^[78][93].

Bezpieczeństwo

W latach 1994–2004 w Stanach Zjednoczonych, w wypadkach związanych z kolejkami górskimi, zginęło łącznie 40 osób, z czego 11 przypadków dotyczyło pracowników obsługi, natomiast 29 gości parku, w tym: 11 w związku z obrażeniami doznanymi w wyniku upadku lub kolizji i 18 w związku z problemami zdrowotnymi, które mogły być wywołane lub zaostrzone przez przejazd kolejką^[94]. Przy łącznej liczbie odwiedzin amerykańskich parków rozrywki wynoszącej w tych latach ok. 3,36 miliarda^[95], prawdopodobieństwo poniesienia śmierci przez odwiedzającego park rozrywki jest niewielkie i wynosi ok. 1 do 116 milionów.

Do wypadku związanego z kolejką górską może dojść m.in. z powodu^{[94][96][97][98]}:

• awarii kolejki,
• zaniedbań ze strony pracowników obsługi:
  • brak należytej kontroli stanu technicznego kolejki,
  • wejście na teren zamknięty kolejki i zderzenie z pociągiem^[99],
• zaniedbań ze strony pasażera (niedostosowanie się do zasad bezpieczeństwa):
  • próba poluzowania lub otwarcia zabezpieczeń,
  • próba wstawania podczas jazdy,
  • wejście na teren zamknięty kolejki i zderzenie z pociągiem^[99],
  • wnoszenie przedmiotów mogących wypaść podczas jazdy^[100],
• problemów zdrowotnych utajonych lub nieznanych pasażerowi.

W celu zmniejszenia ryzyka wypadków, wiele parków rozrywki stosuje restrykcyjne zasady ograniczające możliwość wnoszenia przez pasażerów na pokład kolejki przedmiotów, jak torby, plecaki, okulary czy telefony komórkowe, oddając do ich dyspozycji bezpieczne szafki, w których można je zostawić na czas przejazdu.

Niektóre wypadki

#	Data	Kolejka	Park		Opis i przyczyna	Źródło
1	24 lipca 1930	Big Dipper		Krug Park	4 osoby giną w wyniku wykolejenia się pociągu.	[101]
2	30 maja 1972	Big Dipper		Battersea Fun Fair	5 dzieci ginie w wyniku zderzenia dwóch pociągów. Pociąg wciągany na szczyt wzniesienia odłączył się przedwcześnie od łańcucha wyciągowego i zjechał tyłem, uderzając w drugi pociąg stojący na stacji.	[102]
3	29 marca 1980	Willard’s Whizzer		California's Great America	1 osoba ginie, a 8 zostaje rannych w zderzeniu dwóch pociągów. Do wypadku doszło w wyniku awarii hamulców sekcyjnych.	[103]
4	16 sierpnia 1981	Rolling Thunder		Six Flags Great Adventure	Pracownik obsługi technicznej ginie w wyniku upadku z dużej wysokości podczas przejazdu testowego. Ofiara prawdopodobnie nie zajmowała prawidłowej pozycji w trakcie jazdy. Mechanizmy zabezpieczeń działały prawidłowo.	[104]
5	14 czerwca 1986	Mindbender		Galaxyland	W wyniku wykolejenia pociągu i zderzenia z podporą zginęły 3 osoby. Do wypadku doszło w wyniku awarii, do której doprowadziło zaniedbanie ze strony obsługi technicznej.	[105]
6	17 czerwca 1987	Lighnin’ Loops		Six Flags Great Adventure	19-letnia kobieta ginie wyrzucona z pociągu na jednej z pętli. Pracownik obsługi zezwolił na przejazd, nie upewniwszy się wcześniej, że zabezpieczenia typu OTSR są prawidłowo zamknięte.	[106][107]
7	30 czerwca 1995	Timber Wolf		Worlds of Fun	14-latka ginie w wyniku upadku z wysokości.	[108]
8	30 maja 1996	Revolution		Six Flags Magic Mountain	25-letnia pracownica obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem podczas próby przejścia przez torowisko.	[109][107]
9	7 września 1998	Flight Deck		California's Great America	25-letni mężczyzna ginie w zderzeniu z pociągiem po wejściu na teren zamknięty, podczas próby odzyskania zgubionej podczas przejazdu czapki. Ofiara nie znała angielskiego i nie potrafiła przeczytać napisów ostrzegawczych zakazujących wejścia na ogrodzony teren.	[110]
10	23 sierpnia 1999	Shockwave		Kings Dominion	20-letni mężczyzna ginie wyrzucony z pociągu. Przeprowadzone śledztwo nie wykazało awarii zabezpieczeń. Za przyczynę wypadku podano niedostosowanie się pasażera do zasad bezpieczeństwa.	[111]
11	21 lipca 2000	Space Invader		Blackpool Pleasure Beach	11-latek ginie w wyniku upadku z wysokości na torowisko i zderzenia z pociągiem.	[112]
12	21 czerwca 2001	Treetop Twister		Lightwater Valley	20-letnia kobieta ginie w wyniku zderzenia dwóch wagonów. Do wypadku doszło częściowo z winy pracownika obsługi, a częściowo w wyniku błędnego montażu kolejki, uniemożliwiającego prawidłową pracę hamulców sekcyjnych w przypadku błędów w obsłudze panelu sterowania.	[113]
13	22 października 2001	The Gauntlet		Camelot	59-letni pracownik obsługi technicznej wykonujący prace konserwacyjne ginie w zderzeniu z pociągiem.	[114][115]
14	16 kwietnia 2004	Hydro		Oakwood	16-letnia dziewczyna ginie w wyniku upadku z wysokości około 30 metrów.	[116]
15	1 maja 2004	Superman: Ride of Steel		Six Flags New England	55-letni mężczyzna ginie wyrzucony z pociągu na ostatnim łuku prowadzącym do sekcji hamulców. Do wypadku doszło w wyniku zaniedbania ze strony obsługi, która dopuściła do przejazdu kolejką osobę o znacznej otyłości utrudniającej pracę zabezpieczeń.	[117][118]
16	14 lipca 2004	Top Thrill Dragster		Cedar Point	4 osoby zostały niegroźnie ranne w wyniku zderzenia z metalowymi odłamkami powstałymi w wyniku zerwania się stalowej liny będącej częścią napędu hydraulicznego kolejki.	[119][120]
17	20 lipca 2006	Runaway Mine Train		Alton Towers	29 osób zostaje rannych w wyniku częściowego wykolejenia pociągu. Wykolejeniu uległa tylna część pociągu. Część przednia wytraciła prędkość, nie pokonała następnego wzniesienia i zjechała tyłem, zderzając się z resztą wagonów.	[121]
18	29 kwietnia 2007	Xtreme Racer		Legoland Billund	21-letnia pracownica parku ginie w zderzeniu z pociągiem podczas próby odnalezienia portfela zgubionego w trakcie przejazdu kolejką przez jednego z gości parku.	[122]
19	5 maja 2007	Fujin Raijin II		Expoland	W wyniku wykolejenia pociągu zginęła 1 osoba.	[123]
20	16 lipca 2007	The Rat		Loudoun Castle	18-letni pracownik obsługi ginie w wyniku upadku z dużej wysokości podczas próby uwolnienia wagonu, który utknął na szczycie wzniesienia.	[124]
21	18 sierpnia 2007	Katun		Mirabilandia	Mężczyzna ginie w zderzeniu z pociągiem po wejściu na teren zamknięty kolejki. Ranna zostaje też pasażerka przedniego wagonu.	[125]
22	28 czerwca 2008	Batman The Ride		Six Flags Over Georgia	Nastolatek ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty w poszukiwaniu zgubionej podczas przejazdu czapki.	[126]
23	4 lipca 2008	Cobra		Tivoli Friheden	4 osoby zostają ranne w wyniku częściowego wykolejenia pociągu.	[127]
24	18 maja 2009	Tomahawk		PortAventura	55-letni pracownik obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem podczas wykonywania prac konserwacyjnych.	[128]
25	7 sierpnia 2009	Firehawk		Kings Island	38-letni mężczyzna wrócił z przejazdu na stację z poważnymi problemami z oddychaniem. Został przewieziony do szpitala, gdzie zmarł.	[129]
26	22 sierpnia 2009	Formule 1		Parc Saint Paul	35-letnia kobieta zginęła w wyniku upadku z wysokości.	[130]
27	28 kwietnia 2010	Expedition GeForce		Holiday Park	Jeden z pociągów ulega częściowemu wykolejeniu i zatrzymuje się na wysokości około 20 metrów. Nikt nie został ranny – wszyscy pasażerowie (26) zostali ewakuowani.	[131]
28	14 maja 2011	Black Mamba		Phantasialand	48-letni mężczyzna umiera na zawał serca w czasie przejazdu kolejką.	[132]
29	8 lipca 2011	Superman: Ride of Steel		Darien Lake	29-letni mężczyzna ginie wyrzucony z pociągu. Do wypadku doszło w wyniku zaniedbania ze strony obsługi, która dopuściła do przejazdu kolejką osobę o amputowanych kończynach dolnych – kolejka posiadała zabezpieczenia typu lap bar, przytrzymujące nogi pasażerów.	[93][133]
30	13 sierpnia 2011	Roller Coaster		Naudières	24-letni pracownik obsługi ginie zmiażdżony pomiędzy dwoma wagonami. Pracownik opuścił stanowisko operatora, podczas gdy kolejka wciąż była w ruchu.	[134]
31	20 lipca 2012	Dominator		Kings Dominion	48-letnia kobieta po przejeździe wróciła na stację z objawami napadu drgawek. Została przewieziona do szpitala, gdzie zmarła. Sekcja zwłok wykazała obecność tętniaka mózgu.	[135]
32	18 lipca 2013	New Texas Giant		Six Flags Over Texas	52-letnia kobieta ginie wyrzucona z pociągu. Do wypadku doszło w wyniku zaniedbania ze strony obsługi stacji, która zignorowała jej wątpliwości dotyczące prawidłowego zamknięcia się zabezpieczeń.	[136]
33	7 kwietnia 2014	Inferno		Terra Mítica	18-letni pasażer ginie wyrzucony z pociągu w wyniku awarii zabezpieczeń.	[137]
34	27 maja 2015	Dragon		Energylandia	35-letni pracownik wykonujący prace ogrodowe na terenie kolejki zostaje ciężko ranny w wyniku zderzenia z pociągiem podczas przeprowadzania przejazdu testowego.	[138]
35	2 czerwca 2015	The Smiler		Alton Towers	16 osób zostaje rannych, w tym 5 poważnie, w wyniku zderzenia dwóch pociągów. Operator kolejki zwolnił ręcznie hamulec sekcyjny pozwalając na obecność dwóch pociągów na jednej sekcji toru.	[139]
36	13 czerwca 2015	Flight Deck		California's Great America	Pracownik obsługi zostaje ciężko ranny w wyniku zderzenia z pociągiem na stacji kolejki, podczas próby podniesienia upuszczonego telefonu komórkowego. Lekko ranny zostaje też pasażer pierwszego wagonu.	[140]
37	13 sierpnia 2015	Raptor		Cedar Point	45-letni mężczyzna ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty w poszukiwaniu zgubionego podczas przejazdu telefonu komórkowego.	[141]
38	26 czerwca 2016	Tsunami		M&D’s	7 osób zostaje rannych w wyniku wykolejenia pociągu. Pociąg spadł na położoną niżej inną atrakcję.	[142]
39	7 sierpnia 2016	Top Thrill Dragster		Cedar Point	2 pasażerów zostało ewakuowanych po awarii napędu hydraulicznego kolejki.	[143]
40	16 lipca 2017	TNT Tren de la Mina		Parque de Atracciones	26 osób zostaje lekko rannych w wyniku zderzenia pociągu kończącego przejazd z drugim pociągiem, czekającym na odjazd ze stacji.	[144]
41	9 sierpnia 2017	Volare		Wiener Prater	26-letni pracownik obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty.	[145]
42	12 sierpnia 2017	Jupiter		Kijima Kogen	44-letni pracownik obsługi ginie, a drugi zostaje poważnie ranny w zderzeniu z pociągiem podczas przeglądu technicznego toru kolejki. Do wypadku doszło w wyniku błędu obsługi stacji kolejki, która rozpoczęła przejazd testowy przed opuszczeniem terenu kolejki przez pracowników przeglądających tor.	[146]
43	19 sierpnia 2017	Scary Toys Factory		Legendia	4 osoby zostają lekko ranne w wyniku zderzenia wagonu kończącego przejazd z wagonami stojącymi na stacji.	[147]
44	28 października 2017	Rock & Roller Coaster		Basler Herbstmesse	5 osób zostaje lekko rannych w wyniku zderzenia wagonu kończącego przejazd z wagonami stojącymi na stacji.	[148]
45	5 maja 2018	Steel Vengeance		Cedar Point	W wyniku zbyt słabego hamowania doszło do zderzenia z niewielką prędkością pociągu kończącego przejazd z pociągiem stojącym na stacji. Nikt nie został ranny.	[149]
46	12 maja 2018	Slingshot		Camden Park	Pracownik obsługi zostaje ranny po zderzeniu z pociągiem niewielkiej kolejki. W wyniku zdarzenia został on uwięziony na ok. 20–25 minut pod konstrukcją kolejki.	[150]
47	23 maja 2018	?		Majidi Land	3 osoby zginęły, a 2 zostały ciężko ranne w wyniku zderzenia pociągu kolejki z ramieniem dźwigu ustawionego zbyt blisko torowiska tuż przed zamknięciem parku w celu przeprowadzenia prac konserwacyjnych.	[151]
48	14 czerwca 2018	Sand Blaster		Boardwalk Amusements	W wyniku wykolejenia pojedynczego wagonu 2 osoby zostały uwięzione w wagonie, a 2 doznały upadku z wysokości ok. 10 metrów.	[152]
49	16 sierpnia 2018	Hyperion		Energylandia	37-letni pracownik obsługi ginie w zderzeniu z pociągiem kolejki po wejściu na teren zamknięty w celu odzyskania telefonu komórkowego upuszczonego przez jednego z gości parku.	[153][154]
50	8 listopada 2018	Alpen Coaster		Winterdom	44-letni pracownik wykonujący prace techniczne przy torze kolejki ginie w zderzeniu z pociągiem wykonującym przejazd testowy.	[155]
51	28 marca 2019	El Loco		Adventuredome	Kobieta zostaje ciężko ranna w wyniku upadku z wysokości. Przeprowadzone dochodzenie ujawniło, że miała ona amputowane dwie kończyny, co mogło negatywnie wpłynąć na działanie zabezpieczeń utrzymujących ją w fotelu kolejki.	[156][157]
52	30 maja 2019	Twister		Lightwater Valley	6-letni chłopiec zostaje ranny w wyniku upadku z wysokości ok. 6–9 m.	[158]
53	27 czerwca 2019	Valravn		Cedar Point	W wyniku awarii systemu napędowego doszło do kolizji z niewielką prędkością pociągu kończącego przejazd z pociągiem stojącym na stacji. Nikt nie został ranny.	[159]
54	28 czerwca 2019	Scary Toys Factory		Legendia	2 z 3 osób znajdujących się w wagonie zostają lekko ranne w wyniku zbyt gwałtownego hamowania. Z uwagi na miejsce zatrzymania konieczna była ewakuacja pasażerów z wysokości.	[160]
55	7 sierpnia 2019	Minhocão		Cianorte	3 osoby zostały lekko ranne w wyniku wykolejenia się pociągu niewielkiej dziecięcej kolejki górskiej.	[161]
56	28 września 2019	Quimera		La Feria	2 osoby zginęły, a 5 zostało ciężko rannych w wyniku wykolejenia ostatniego wagonu pociągu kolejki. Wypadek jest bliźniaczo podobny do wypadku na kolejce Mindbender tego samego producenta w parku Galaxyland w Kanadzie w 1986 roku.	[162][163]
57	4 lipca 2020	Formule 1		Parc Saint Paul	32-letnia kobieta zginęła w wyniku upadku z wysokości po tym, jak z nieznanego powodu wyśliznęła się ponad zabezpieczeniem typu lap bar. Podobny wypadek na tej samej kolejce górskiej miał miejsce w 2009 roku.	[164]
58	4 czerwca 2021	Voyage		Holiday World	47-letnia kobieta straciła przytomność podczas jazdy. Po przewiezieniu do szpitala zmarła. W wyniku sekcji zwłok ustalono, że do śmierci doszło w wyniku krwawienia wewnętrznego, do którego przyczyniła się prawdopodobnie nieprawidłowa budowa tętnicy oraz przeciążenia występujące podczas jazdy, normalnie nieszkodliwe dla zdrowej osoby. Kolejka została poddana inspekcji technicznej, która nie wykryła żadnych nieprawidłowości.	[165][166]
59	15 sierpnia 2021	Top Thrill Dragster		Cedar Point	Kobieta stojąca w kolejce do wejścia na atrakcję została ugodzona w głowę metalowym odłamkiem napędu hydraulicznego kolejki, wskutek czego doznała poważnych obrażeń. Kolejka została zamknięta do odwołania.	[167]
60	29 marca 2022	Olympia Looping		Wiener Prater	31-letnia kobieta, pracownik obsługi kolejki, zginęła w wyniku zderzenia z pociągiem, gdy znalazła się zbyt blisko toru pracującego urządzenia. Nie stwierdzono żadnych nieprawidłowości technicznych na kolejce górskiej.	[168]
61	14 lipca 2022	Cobra		Tivoli Friheden	14-letnia dziewczynka i 13-letni chłopiec zostali ranni w wyniku wykolejenia się ostatniego wagonu pociągu kolejki. Dziewczynka zmarła później w szpitalu w wyniku doznanych obrażeń.	[169]
62	6 sierpnia 2022	Heiße Fahrt		Freizeitpark Klotten	57-letnia kobieta ginie na miejscu po wypadnięciu z wagonu małej rodzinnej kolejki górskiej. Przyczyna wypadku pozostaje nieznana.	[170]
63	11 sierpnia 2022	Feuerdrache		Legoland Deutschland	2 osoby zostały poważnie ranne, a kolejne 32 doznały łagodnych obrażeń (głównie potłuczeń i otarć) w wyniku zderzenia się dwóch pociągów na stacji rodzinnej kolejki górskiej. Spośród ponad trzydziestu łagodnie rannych osób 15 wymagało przetransportowania do szpitala celem obserwacji stanu ich zdrowia.	[171]
64	26 sierpnia 2022	El Toro		Six Flags Great Adventure	14 osób zostało łagodnie rannych w wyniku przejazdu pociągu przez uszkodzony fragment drewnianego toru kolejki. 5 osób trafiło na obserwację do szpitala.	[172]
65	24 października 2022	Treetops Rollercoaster		Oakwood Theme Park	Mężczyzna został ranny w wyniku upadku z niewielkiej wysokości w wyniku poluzowania zabezpieczenia typu lap-bar niewielkiej rodzinnej kolejki górskiej.	[173]

Klasyfikacja

Ze względu na materiał

Współczesne kolejki górskie, ze względu na materiał, który stanowi podstawę ich konstrukcji, mogą należeć do jednej z kategorii^[174]:

• kolejki drewniane – o drewnianych podporach i drewnianym torze pokrytym cienką warstwą stali (tzw. running steel),
• kolejki stalowe – o stalowych podporach i torze,
• kolejki hybrydowe – stanowią połączenie elementów drewnianych ze stalowymi (drewniane podpory i stalowy tor lub na odwrót).

• 

  Kolejka drewniana Thunderbird w parku PowerLand, Finlandia.

• 

  Kolejka stalowa Intimidator w parku Carowinds, USA.

• 

  Kolejka hybrydowa (stalowy tor, drewniane podpory) Twisted Colossus w parku Six Flags Magic Mountain, USA.

• 

  Kolejka hybrydowa (stalowy tor, stalowe i drewniane podpory) Zadra w parku Energylandia, Polska.

• 

  Kolejka hybrydowa (drewniany tor, stalowe podpory) Voyage w parku Holiday World, USA.

Ze względu na układ toru

• kolejka z obiegiem zamkniętym (ang. full circuit coaster) – pociąg porusza się po zamkniętym torze tylko w jednym kierunku;
• kolejka z obiegiem otwartym (ang. shuttle coaster) – pociąg porusza się przodem i tyłem po otwartym z obu końców torze^[175].

• 

  Colossus w Thorpe Park, Wielka Brytania – kolejka o obiegu zamkniętym

• 

  Boomerang w parku Wild Adventures, USA – kolejka z obiegiem otwartym

Ze względu na wysokość

Bardzo wysokie kolejki klasyfikuje się następująco^{[176][177][178][179]}:

• hyper coaster – o wysokości lub spadku między 200 a 299 ft (61 – 91,5 m)
• giga coaster – o wysokości lub spadku między 300 a 399 ft (91,5 – 122 m)
• strata coaster – o wysokości lub spadku równej lub większej niż 400 ft (122 m).

• 

  Hyper coaster Hyperion w parku Energylandia, Polska – wysokość 77 m.

• 

  Giga coaster Intimidator 305 w parku Kings Dominion, USA. Wysokość 93 m

• 

  Strata coaster Top Thrill Dragster w parku Cedar Point, USA. Wysokość 128 m

Ze względu na pozycję pasażerów

• kolejka do jazdy na siedząco
• kolejka do jazdy na stojąco^[180][181]
• kolejka do jazdy na leżąco („latająca”, ang. flying coaster)^[182]

• 

  Kolejka do jazdy na siedząco Kumba w parku Busch Gardens Tampa, USA

• 

  Kolejka do jazdy na stojąco Riddler's Revenge w parku Six Flags Magic Mountain, USA

• 

  Flying coaster Galactica (dawniej Air) w parku Alton Towers, Wielka Brytania

Ze względu na rozwiązania techniczne i efekty specjalne

• kolejka tradycyjna z pociągiem poruszającym się ponad torem
• inverted coaster – kolejka odwrócona z pociągiem podwieszonym pod torem^[183]
• wing coaster – z fotelami położonymi po bokach toru, symulująca lot na skrzydle^[184][185]
• 4th dimension coaster – z wagonami posiadającymi możliwość niezależnego obrotu w osi poziomej. Obrót może być kontrolowany^[186] lub nie^[187]
• spinning coaster – z wagonami posiadającymi możliwość niezależnego obrotu w osi pionowej^[188]
• dive coaster – „kolejka nurkująca” o bardzo szerokich pociągach i pionowym pierwszym spadku^[189][190]
• floorless coaster – kolejka o pociągach pozbawionych podłogi^[191][192]
• indoor coaster – kolejka wybudowana w części lub w całości wewnątrz zamkniętego pomieszczenia^[193]
• wild mouse coaster – „dzika mysz”, kolejka o pojedynczych wagonach poruszających się po torze o dużej liczbie bardzo ostrych zakrętów^[194]
• side friction coaster – rodzaj starej kolejki drewnianej, której wagony utrzymywane są na torze za pomocą bocznych prowadnic^[195]
• bobsled coaster – kolejka, której wagony nie są połączone z szynami, lecz toczą się wewnątrz rynny przypominającej tor bobslejowy^[196]
• water coaster – kolejka górska będąca połączeniem atrakcji wodnych z klasyczną stalową kolejką^[197][198]

• 

  (c) Roar888, CC BY-SA 3.0

  Kolejka odwrócona Raptor w parku Cedar Point, USA

• 

  Wing coaster Flug der Dämonen w parku Heide-Park, Niemcy

• 

  4th dimension coaster Eejanaika w parku Fuji-Q Highland, Japonia

• 

  Spinning coaster Spinball Whizzer w parku Alton Towers, Wielka Brytania

• 

  (c) Coasterman1234 z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0

  Floorless coaster Hydra the Revenge w parku Dorney Park, USA

• 

  Dive coaster SheiKra w parku Busch Gardens Tampa, USA

• 

  Kolejka w pomieszczeniu Canyon Blaster w Adventuredome, USA

• 

  Kolejka „dzika mysz” Sand Serpent w parku Busch Gardens Tampa, USA

• 

  Bobsled coaster Alpine Bobsled w parku Great Escape, USA

• 

  Water coaster Divertical w parku Mirabilandia, Włochy

Elementy toru kolejek górskich

Tor kolejki górskiej może zawierać liczne elementy urozmaicające przejazd i mające na celu wywoływanie poczucia zagrożenia.

Elementy nieodwracające

• wzniesienia – najczęściej o kształcie paraboli w celu wywołania efektu nieważkości lub przeciążeń ujemnych (airtime):
  • bunny hop (także: speed bump, camelback) – niskie wzniesienie pokonywane z dużą prędkością dające krótki, lecz silny airtime; często występuje po kilka, jeden po drugim, pod koniec przejazdu^[199][200];
  • top hat – bardzo strome wzniesienie o pionowym wjeździe i spadku; występuje także w wersji z inwersją na szczycie^[200];
• łuki – zmieniające kierunek pociągu:
  • slalomy,
  • spirale,
  • overbanked turn – łuk z jednoczesnym silnym pochyleniem pociągu w bok do wewnątrz^[200],
  • outward banked turn, wave turn – łuk z jednoczesnym silnym pochyleniem pociągu w bok na zewnątrz, dający krótki i silny airtime;
  • Stengel dive – rodzaj stromo pochylonego łuku połączonego z nurkowaniem w bok, pokonywany z dużą prędkością i nazwany od nazwiska projektanta, Wernera Stengela. Pierwszy element tego typu powstał na kolejce Goliath w Walibi World w Belgii^[200].

• 

  Wzniesienia na kolejce Millennium Force, Cedar Point, USA

• 

  Bunny hop na kolejce Superman Ride of Steel, Darien Lake, USA

• 

  (c) Hywel Williams, CC BY-SA 2.0

  Top hat na kolejce Stealth, Thorpe Park, Wielka Brytania

• 

  Spirala na kolejce Behemoth, Canada's Wonderland, Kanada

• 

  Overbanked turn na kolejce Millennium Force

• 

  Stengel dive na kolejce Skyrush, Hersheypark, USA

Inwersje

Inwersje stanowią elementy odwracające chwilowo pasażerów „do góry nogami”. Granica przechyłu toru, przy której dany element uznany zostanie za inwersję jest płynna i często zależna od decyzji parku, w którym znajduje się kolejka lub od jej producenta^[3].

Do inwersji należą m.in.^{[199][200][201]}:

• pionowa pętla i pochylona pętla (ang. loop, inclined loop) – na wzór pętli w akrobacji lotniczej, obecnie o kształcie przypominającym fragment klotoidy, dawniej fragment okręgu^[202];
• korkociąg (ang. corkscrew);
• immelmann – na wzór figury lotniczej o tej samej nazwie;
• sidewinder – rodzaj immelmanna, w którym pociąg opuszcza element pod kątem zbliżonym do prostego względem kierunku wjazdu;
• pętla nurkująca (ang. dive loop) – immelmann pokonywany w odwrotnym kierunku;
• spadek nurkujący (ang. dive drop) – spadek przez obrót o 180° w postaci połowy beczki i zjazd połową pionowej pętli;
• reverse sidewinder – sidewinder pokonywany w odwrotnym kierunku;
• kobra (ang. cobra roll) – sidewinder i reverse sidewinder następujące bezpośrednio po sobie – pociąg wraca w kierunku przeciwnym do kierunku wjazdu; inwersja podwójna;
• butterfly (roll over, sea serpent) – podobnie do kobry, lecz pociąg opuszcza element w tym samym kierunku, w którym wjechał; inwersja podwójna;
• batwing – podobnie do kobry, lecz elementy występując w odwrotnej kolejności, tj. najpierw reverse sidewinder, następnie sidewinder – pociąg wraca w kierunku przeciwnym do kierunku wjazdu; inwersja podwójna.
• beczka (ang. barrel roll, heartline roll, in-line twist) – na wzór lotniczej beczki;
• precel (ang. pretzel loop) – na kolejkach typu flying coaster rodzaj szerokiej pionowej pętli, w której pociąg traci wysokość zamiast się wznosić; na kolejkach innego typu jak batwing, lecz tor wjazdowy i wyjazdowy krzyżują się, zamiast biec równolegle.
• zero-g-roll – paraboliczne wzniesienie z beczką; łączy efekt nieważkości z obrotem o 360° w jednym kierunku;
• zero-g-stall – paraboliczne wzniesienie pokonywane przez pociąg w pozycji odwróconej; łączy nieważkość z obrotem o 180°, przetrzymaniem w tej pozycji i obrotem do pozycji normalnej przez obrót o 180°, zazwyczaj w przeciwnym kierunku.

• 

  Podwójna pionowa pętla, Diabelska pętla, Legendia.

• 

  Przeplecione dwa korkociągi (interlocking corkscrews), Superman Krypton Coaster, Six Flags Fiesta Texas, USA

• 

  Immelmann, Alpengeist, Busch Gardens Williamsburg, USA

• 

  Sidewinder, Limit, Heide-Park, Niemcy

• 

  Pętla nurkująca, Chang, Six Flags Kentucky, USA

• 

  Spadek nurkujący, Fēnix, Toverland, Holandia.

• 

  Kobra, Dragon Khan, PortAventura, Hiszpania

• 

  Roll over, Mind Eraser, Six Flags New England, USA

• 

  Beczka, Hydra the Revenge, Dorney Park, USA

• 

  (c) Imashun3r z angielskojęzycznej Wikipedii, CC-BY-SA-3.0

  Precel, Tatsu, Six Flags Magic Mountain, USA

• 

  Zero-g-roll, Alpengeist, Busch Gardens Williamsburg, USA

• 

  Zero-g-stall, Zadra, Energylandia, Polska.

Efekty specjalne

• scenografia – liczne kolejki górskie posiadają temat przewodni, do którego nawiązuje nazwa kolejki i rozbudowane dekoracje („tematyzacja”, ang. theming)^[203];
• iluzja zderzenia – tor poprowadzony blisko elementów wystroju, podpór kolejki i terenu stwarza iluzję nadchodzącego zderzenia:
  • headchopper (footchopper) – tor położony tuż pod lub ponad innymi elementami sprawia wrażenie nadchodzącego zderzenia z głowami (kolejka do jazdy na siedząco) lub stopami (kolejka odwrócona) pasażerów^[204];
  • dziurka od klucza (ang. keyhole) – element w postaci niewiele większego od skrajni pociągu otworu w scenografii^[205];
  • dueling coaster – kolejka, której dwa pociągi poruszające się po różnych torach zbliżają się do siebie na niewielką odległość^[206][207];
  • terrain coaster – kolejka o torze ściśle wpasowanym w rzeźbę otaczającego ją terenu^[208];
• ogień, dym i mgła;
• efekty wodne:
  • hamulce wodne;
  • fontanny;
• efekty dźwiękowe – z głośników zainstalowanych w pobliżu toru lub w pociągu^[209];
• wirtualna rzeczywistość – pasażerowie za pomocą gogli VR oglądają stworzony specjalnie dla danej kolejki i zsynchronizowany z ruchem pociągu film^[210].

• 

  Liczne dekoracje wokół kolejki Taron, Phantasialand, Niemcy

• 

  „Dziurka od klucza” na kolejce Gate Keeper, Cedar Point, USA

• 

  Dueling coaster Dragon Challenge, Universal Studios Islands of Adventure, USA

• 

  Hamulce wodne na kolejce SheiKra, Busch Gardens Tampa, USA

• 

  Fontanny przy torze kolejki Shambhala, PortAventura, Hiszpania

Kolejki górskie w Polsce

Historia

W 1911 roku, z okazji Wystawy Wschodnioniemieckiej w Poznaniu, powstała pierwsza kolejka górska na terenach dzisiejszej Polski – drewniana kolejka Tip of the Tips^{[211][212][213]}.

W 1929 roku, z okazji Powszechnej Wystawy Krajowej w Poznaniu, powstał lunapark z drewnianą kolejką górską^{[214][215][216]}.

W 1933 roku, w parku Praskim w Warszawie, otwarto lunapark „Sto Pociech”. Jedną z atrakcji była drewniana kolejka górska^{[217][218][219][220]}.

24 czerwca 2007 roku w Śląskim Wesołym Miasteczku otwarto kolejkę Tornado – pierwszą kolejkę w Polsce z inwersjami^[221].

14 lipca 2014 roku, wraz z otwarciem parku Energylandia, otwarta została kolejka Viking – kolejka z obrotowymi wagonami (spinning coaster)^[222][223].

4 czerwca 2015 roku, również w Energylandii, otwarto kolejkę Dragon – pierwszą w Polsce kolejkę odwróconą^[224].

12 września 2015 roku w parku Energylandia otwarto kolejkę Mayan – model SLC 689m Standard przedsiębiorstwa Vekoma^[225].

25 czerwca 2016 roku w parku Energylandia otwarta została kolejka Formula 1 – pierwsza w Polsce kolejka typu launched coaster. Kolejka w sezonie 2017 zmieniła nazwę na Formuła. Pociągi kolejki osiągają prędkość 78 km/h w 2 s (przyspieszenie 1,1 g)^[226][227].

2 października 2016 roku park Energylandia ogłosił budowę rekordowego roller coastera wodnego Speed^[228].

W listopadzie 2016 roku park Energylandia ogłosił na sezon 2018 budowę kolejki górskiej firmy Intamin typu hyper coaster o wysokości 77 m i spadku 82 m^{[229][230][231]}.

Na początku kwietnia 2017 roku w parku Energylandia otwarte zostały: dziecięca kolejka Circus Coaster^[232] oraz Happy Loops^[233].

29 kwietnia 2017 roku w parku Energylandia otwarty został roller coaster Boomerang – rodzinna kolejka typu shuttle coaster^[232].

28 czerwca 2017 roku Rodzinny Park Rozrywki „Rabkoland” uruchomił niewielką dziecięcą kolejkę Vikingcoaster, będącą egzemplarzem modelu Kiddy Racer firmy Gerstlauer^[234][235].

1 lipca 2017 roku w parku Legendia otwarto ówcześnie najwyższą, najdłuższą i najszybszą kolejkę górską w Polsce – Lech (Vekoma). Dzień wcześniej roller coaster został otwarty dla przedstawicieli mediów^[236].

19 sierpnia 2017 roku – w związku z wypadkiem, w którym lekko ranne zostały 4 osoby – zamknięta została na czas nieokreślony mała rodzinna kolejka Scary Toys Factory w parku Legendia^[147].

W październiku 2017 roku park Energylandia ogłosił przetargi na budowę do sezonu 2020 trzech kolejnych kolejek górskich: kolejki typu double launched coaster z inwersjami i kolejki kopalnianej (mine train) firmy Vekoma, a także drewniano-stalowej kolejki hybrydowej^[237]. Wybór producentów park potwierdził na konferencji prasowej w dniu 6 kwietnia 2018 roku^[238].

W lutym 2018 roku park Holiday Park Kownaty potwierdził rozpoczęcie budowy roller coastera drewnianego Wilkołak^[239][240]. Kolejka będzie kopią roller coastera Heidi the Ride z belgijskiego parku Plopsaland De Panne^[241].

2 kwietnia 2018 roku otwarty został wodny roller coaster Speed w parku Energylandia^[38].

Od końca czerwca 2018 roku ponownie działa kolejka Scary Toys Factory w parku Legendia^[242].

14 lipca 2018 roku park Energylandia otworzył drugą najwyższą i drugą najszybszą kolejkę Europy (po Red Force) – Hyperion^[44][45].

W październiku 2018 roku park Energylandia potwierdził budowę nowej strefy tematycznej Smoczy Gród, którego główną atrakcję będzie stanowić najwyższa i najszybsza hybrydowa kolejka górska na świecie Zadra firmy RMC o trzech inwersjach^[243][244], wysokości 62,8 m i długości 1 300 m^[245].

W przerwie między sezonami 2018 i 2019 remont przeszła pierwsza kolejka górska w Polsce z inwersjami – Tornado. Kolejka zmieniła także nazwę na Diabelska pętla^[246].

29 czerwca 2019 roku park Majaland Kownaty otworzył rodzinną drewnianą kolejkę Wilkołak firmy Great Coasters International^[240].

21 lipca 2019 roku w parku Energylandia została otwarta strefa Smoczy Gród wraz z dwiema nowymi kolejkami rodzinnymi: Frida (Vekoma) oraz Draken (Preston & Barbieri)^[247][248].

22 sierpnia 2019 w parku Energylandia otwarto najwyższy i najszybszy na świecie roller coaster hybrydowy – Zadra^[49].

W dniach 17–19 września 2019 roku, w ramach targów IAAPA w Paryżu, zaprezentowana została przez twórcę tematyzacji, firmę Jora Vision, koncepcja nowej strefy parku Energylandia, Aqualantis, której otwarcie planowano ówcześnie na sezon 2020^[249].

W dniu 26 października 2019 roku park Energylandia ogłosił, że główną atrakcją strefy Aqualantis będzie roller coaster Abyssus – stalowy multi-launched coaster firmy Vekoma^[250].

W dniu 8 lipca 2021 otwarty został park rozrywki Mandoria, a wraz z nim dwie nowe rodzinne kolejki górskie: Merkant oraz Mroczny Dwór^{[251][252][253]}.

W dniu 14 lipca 2021 roku park Energylandia otworzył dwie nowe kolejki górskie – Abyssus oraz Light Explorers – w nowej strefie Aqualantis^[254].

W dniu 2 lipca 2022 park Mandoria otworzył kolejkę typu Powered Coaster pod nazwą Carrara, będącą pierwszym egzemplarzem roller coastera firmy Mack Rides w kraju^[255].

Przyszłość

W sezonie 2023 park Energylandia planuje otwarcie kolejki górskiej typu mine train Choco Chip Creek oraz rodzinnej kolejki Honey Harbour produkcji firmy Vekoma w nowej strefie parku Sweet Valley^[256][257].

W sezonie 2023 park Energylandia planuje także otwarcie kolejki typu Tilt Coaster nowej generacji firmy Vekoma^[258].

Zestawienie

Kolejki czynne, planowane oraz w budowie

Poniższa tabela prezentuje kolejki górskie, które działają, są budowane lub planowane na terenie Polski. W tabeli znajdują się jedynie kolejki wybudowane na stałe – nie uwzględniono kolejek podróżujących wraz z przenośnymi lunaparkami.

Kolejki nieczynne i usunięte

Poniższa tabela prezentuje polskie kolejki górskie, które zostały zdemontowane lub pozostają nieczynne na czas nieokreślony (SBNO^[a]).

• 

  Tajfun w Lunaparku Sowińskim we Władysławowie.

• 

  Jet Star w Łódzkim lunaparku.

• 

  Dream Hunters Society w Legendii.

• 

  Blizzard w Śląskim Wesołym Miasteczku (obecnie zlikwidowana).

• 

  Diabelska Pętla w Legendii.

• 

  Lech Coaster w Legendii

• 

  Hyperion w Energylandii

• 

  Zadra w Energylandii

• 

  Frida w Energylandii

• 

  Draken w Energylandii

Rekordy

Rekordowe kolejki górskie

Poniższa tabela prezentuje rekordowe kolejki górskie świata, Europy i Polski. Uwzględniono tylko czynne kolejki, natomiast nie przedstawiono kolejek usuniętych, nieczynnych, w budowie i planowanych.

Rekord	Świat				Europa				Polska
Najwyższa		Kingda Ka	139 m	[303]		Red Force	112 m	[304]	Hyperion	77 m	[305]
Najszybsza		Formula Rossa	240 km/h	[306]			180 km/h	[307]		142 km/h	[308]
Najdłuższa		Steel Dragon 2000	2 479 m	[309]		Ultimate	2 268 m	[310]		1 450 m	[311]
Najwyższy spadek		Kingda Ka	127,4 m	[312]		Red Force	112 m	[313]		82 m	[43][305]
Największy kąt spadku[b]		TMNT Shellraiser	121,5°	[314]		Timber Drop	113°	[315]	Lech Coaster	105°	[316][317]
Najwięcej inwersji		The Smiler					14	[318]	Mayan	5	[319]
Największe przeciążenie dodatnie		Tower of Terror	6,3 g	[320]		Olympia Looping	5,2 g	[321]		ok. 5 g	[265]
Największe przyspieszenie[c]		Maxx Force	1,97 g	[322]		Stealth	1,92 g	[323][324]	Formuła	1,12 g	[227]

Najwyższe kolejki górskie

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych kolejek górskich o największej wysokości konstrukcji mierzonej od poziomu gruntu^[303]:

Miejsce	Nazwa	Park		Producent	Wysokość [m]
1	Kingda Ka		Six Flags Great Adventure	Intamin	139,0
2	Superman: Escape From Krypton		Six Flags Magic Mountain	Intamin	126,5
3	Red Force		Ferrari Land	Intamin	112,0
4	Fury 325		Carowinds	B&M	97,5
5	Steel Dragon 2000		Nagashima Spa Land	Morgan	97,0
6	Millennium Force		Cedar Point	Intamin	94,5
7	Leviathan		Canada's Wonderland	B&M	93,3
8	Intimidator 305		Kings Dominion	Intamin	93,0
9	Orion		Kings Island	B&M	87,5
10	Thunder Dolphin		Tokyo Dome City	Intamin	80,0

Kolejki górskie o największym pierwszym spadku

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych kolejek górskich o największej różnicy wysokości między szczytem a dołem pierwszego spadku (tj. rzeczywista wysokość, z której zjeżdża pociąg kolejki). Tabela nie uwzględnia kolejek, dla których wartość ta nie jest znana^[312]:

Miejsce	Nazwa	Park		Producent	Spadek [m]
1	Kingda Ka		Six Flags Great Adventure	Intamin	127,4
2	Superman: Escape From Krypton		Six Flags Magic Mountain	Intamin	100,0
3	Fury 325		Carowinds	B&M	97,5
4	Steel Dragon 2000		Nagashima Spa Land	Morgan	93,5
5	Leviathan		Canada's Wonderland	B&M	93,3
6	Millennium Force		Cedar Point	Intamin	91,4
	Intimidator 305		Kings Dominion	Intamin
	Orion		Kings Island	B&M
7	Hyperion		Energylandia	Intamin	82,0
8	Shambhala		PortAventura	B&M	78,0
	Coaster Through the Clouds		Nanchang Wanda Park	Intamin
9	Goliath		Six Flags Magic Mountain	Giovanola	77,7
	Titan		Six Flags Over Texas	Giovanola
10	Yukon Striker		Canada's Wonderland	B&M	74,7

Najszybsze kolejki górskie

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych najszybszych kolejek górskich świata^[306]:

Miejsce	Nazwa	Park		Producent	Prędkość [km/h]
1	Formula Rossa		Ferrari World Abu Dhabi	Intamin	240,0
2	Kingda Ka		Six Flags Great Adventure	Intamin	206,0
3	Red Force		Ferrari Land	Intamin	180,0
4	Superman: Escape From Krypton		Six Flags Magic Mountain	Intamin	160,9
5	Fury 325		Carowinds	B&M	152,9
	Steel Dragon 2000		Nagashima Spa Land	Morgan
6	Millennium Force		Cedar Point	Intamin	149,7
7	Leviathan		Canada's Wonderland	B&M	148,1
8	Orion		Kings Island	B&M	146,5
9	Intimidator 305		Kings Dominion	Intamin	144,8
10	Hyperion		Energylandia	Intamin	142,0

Najdłuższe kolejki górskie

Poniższa tabela przedstawia 10 czynnych kolejek górskich o największej całkowitej długości toru^[309]:

Miejsce	Nazwa	Park		Producent	Długość [m]
1	Steel Dragon 2000		Nagashima Spa Land	Morgan	2 479,0
2	Beast		Kings Island	PTC	2 243,0
3	Fujiyama		Fuji-Q Highland	Togo	2 044,8
4	Fury 325		Carowinds	B&M	2 012,3
5	Millennium Force		Cedar Point	Intamin	2 010,2
6	Formula Rossa		Ferrari World Abu Dhabi	Intamin	2 000,0
7	Voyage		Holiday World	PTC	1 963,5
8	Incredicoaster		Disney California Adventure Park	Intamin	1 850,7
9	Steel Vengeance		Cedar Point	RMC	1 749,6
10	Steel Force		Dorney Park	Morgan	1 706,9
	Mamba		Worlds of Fun	Morgan

Najbardziej strome kolejki górskie

Poniższa tabela prezentuje czynne kolejki górskie o największym kącie pierwszego spadku (tabela nie uwzględnia tych, dla których kąt pierwszego spadku nie jest znany)^[314]:

Miejsce	Nazwa	Park		Producent	Kąt [°]
1	TMNT Shellraiser		Nickelodeon Universe	Gerstlauer	121,5
2	Takabisha		Fuji-Q Highland	Gerstlauer	121,0
3	Green Lantern Coaster		Warner Bros. Movie World	S&S	120,5
4	Crazy Bird		Happy Valley Dongli	S&S	120,0
5	Cannibal		Lagoon	ART Engineering	116,0
6	Timber Drop		Fraispertuis City	S&S	113,0
7	Mumbo Jumbo		Flamingo Land	S&S	112,0
8	Steel Hawg		Indiana Beach	S&S	111,0
9	Defiance		Glenwood Caverns Adventure Park	Gerstlauer	102,3
10	Monster		Adventureland	Gerstlauer	101,0

Kolejki górskie o największej liczbie inwersji

Poniższa tabela przedstawia czynne kolejki górskie o największej liczbie inwersji^[318]:

Miejsce	Nazwa	Park		Producent	Liczba
1	The Smiler		Alton Towers	Gerstlauer	14
2	Colossus		Thorpe Park	Intamin	10
	Sik		Flamingo Land	Intamin
	10 Inversion Roller Coaster		Chimelong Paradise	Intamin
	Crazy Coaster		Loca Joy Holiday Theme Park	Intamin
	Altair		Cinecittà World	Intamin
	Великолукский Мясокомбинат-2		Диво Остров	Intamin
3	Steel Curtain		Kennywood	S&S	8
	Dragon Khan		PortAventura	B&M
	Avalancha		Xetulul	Intamin

Najwięcej czynnych kolejek górskich w jednym parku

Poniższe tabele prezentują parki o największej liczbie działających kolejek górskich (bez kolejek trwale lub tymczasowo zamkniętych oraz w budowie).

Świat

Miejsce	Park		Liczba	Źródło
1		Six Flags Magic Mountain	20	[325]
2		Canada's Wonderland	17	[326]
		Energylandia		[327]
3		Cedar Point	15	[328]
		Six Flags Great America		[329]
4		Wiener Prater	14	[330]
		Kings Island		[331]
		Carowinds		[332]
		Six Flags Great Adventure		[333]
5		Hersheypark	13	[334]
		Six Flags Over Texas		[335]
		Kings Dominion		[336]
		Nagashima Spa Land		[337]
		Europa-Park		[338]

Europa

Miejsce	Park		Liczba	Źródło
1		Energylandia	17	[327]
2		Wiener Prater	14	[330]
3		Europa-Park	13	[338]
4		Blackpool Pleasure Beach	10	[339]
		Alton Towers		[340]
		Flamingo Land		[341]
5		Heide Park Resort	9	[342]
		Walibi Belgium		[343]

Przedsiębiorstwa

Istniejące

• Bolliger & Mabillard (B&M) – wprowadziło kolejkę z pociągami bez podłogi (floorless coaster)
• Chance Morgan
• Chance Rides
• Fabbri Group
• Gerstlauer
• Great Coasters International (GCI)
• Intamin – wprowadziło launched coaster z napędem hydraulicznym, wybudowało pierwsze wysokie kolejki górskie typu hyper coaster, giga coaster oraz strata coaster
• Mack Rides
• Martin & Vleminckx (M&V) – buduje kolejki drewniane, także innych producentów, przedstawiciel RMC w Azji
• Maurer Söhne
• Premier Rides
• Preston & Barbieri (P&B)
• Rocky Mountain Construction (RMC) – buduje kolejki drewniane, stalowe oraz hybrydowe (drewniano-stalowe), wprowadziło kolejkę jednoszynową
• S&S – Sansei Technologies (dawniej S&S Worldwide, S&S Power)
• Soquet
• TOGO – wprowadziło kolejkę do jazdy na stojąco
• The Gravity Group (GG)
• Vekoma – wprowadziło kolejkę motocyklową (motorbike coaster) oraz tzw. tilt coaster, przedstawiciel RMC w Europie
• Zamperla
• Zierer

Zlikwidowane

• Arrow Dynamics (przejęta przez S&S Power w 2002 roku)
• Bradley and Kaye
• Custom Coasters International (CCI)
• Dynamic Structures
• Giovanola
• Pinfari
• Schwarzkopf

Zobacz też

• Roller Coaster DataBase

Uwagi

Przypisy