Kolendra siewna

Kolendra siewna

Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	kolendra
Gatunek	kolendra siewna
Nazwa systematyczna
Coriandrum sativum L. Sp.Pl.2, 1753

Kolendra siewna (Coriandrum sativum L.) – gatunek rośliny jednorocznej należący do rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Pochodzi znad Morza Śródziemnego, lecz zaaklimatyzował się też w krajach chłodniejszych. W Polsce jest uprawiany, rzadko zdziczały lub zawleczony^[3].

Morfologia

Łodyga

Wzniesiona, rozgałęziona, żebrowana, naga, do 70 cm wysokości. Cała roślina wydziela zapach pluskiew.

Liście

Dolne pojedyncze, długoogonkowe, klapowe, o szerokich działkach; górne – podwójnie pierzastodzielne, o działkach równowąskich, podobnych do kopru.

Kwiaty

Jasnoróżowe lub białe, drobne, zebrane w baldachy złożone wyrastające na końcach rozgałęzień. Roślina miododajna. Kwiaty 5-krotne z 1 słupkiem i 5 pręcikami. Kwitnie od czerwca do lipca.

Owoce

Brunatny lub jasnobrunatny, bardziej lub mniej kulisty, o średnicy około 1,5–5 mm lub owalny, o długości 2–6 mm. Składa się z rozłupni, złożonej z rozłupek zwykle ściśle połączonych. Owoc jest nieowłosiony i posiada 10 falistych, lekko wzniesionych żeberek pierwotnych i 8 prostych, bardziej wyraźnych żeberek wtórnych. Rozłupki są na powierzchni wewnętrznej wklęsłe. Szczyt wieńczy podszyjcze (stylopodium)^[4]. Młode owoce – zielone, przed dojrzewaniem różowieją, a dojrzałe przybierają barwę żółtawą.

Korzeń

Cienki, palowy, słabo rozgałęziony

• 

  Kwiatostan (widok z góry)

• 

  Owoce

• 

  Korzeń

Zastosowanie

Roślina lecznicza

Surowiec zielarski

Owoc kolendry (Coriandri fructus) – wysuszone rozłupnie zawierające powyżej 3 ml/kg olejku eterycznego^[4]. Olejek eteryczny (Oleum Coriandri), zawiera przede wszystkim fitoncyd linalol.

Działanie i zastosowanie

Rozkurczowe, wiatropędne, moczopędne, pobudzające wydzielanie soku żołądkowego i apetyt. W Farmakopei Brytyjskiej znaleźć można również wzmianki o wodzie kolendrowej, która używana była często do zwalczania kolki. Zewnętrznie używano jej jako maść na reumatyzm^[5].

Roślina uprawna

Nasiona kolendry znaleziono w grobowcu faraona Tutenchamona (zm. 1323 r. p.n.e.). Wzmiankowana jest dwa razy w Starym Testamencie: Wj 16,31 i Lb 11,7^[6]. Znana i stosowana już w starożytnym Rzymie i Grecji, stamtąd rozpowszechniła się w całej Europie, gdzie uprawiana jest powszechnie (Niemcy, Holandia, Anglia), w Polsce uprawiana od czasu Piastów, obecnie na niewielką skalę^[7]. Zielone części rośliny mają w czasie wegetacji silny aromat, dzięki któremu są bardzo cenione jako przyprawa w niektórych kuchniach. Dojrzałe owoce również mają mocny aromat, ale zupełnie inny od pędów.

Roślina przyprawowa

Stanowi pospolitą przyprawę kuchenną, jest podstawowym składnikiem indyjskiej mieszanki przyprawowej curry. W kuchni owoce używane są jako dodatek do ciast (szarlotki), pierników i kruchych ciasteczek, a także do przyprawiania sosu pomidorowego, sałatek oraz ryżu. Stosuje się je w masarstwie, likiernictwie i browarnictwie. Świeże listki kolendry są popularną przyprawą w wielu kuchniach azjatyckich oraz w kuchni portugalskiej, gruzińskiej i marokańskiej.

Niemieckie firmy używają kolendry do przyprawiania frankfurterek. Korzenie oraz świeże liście są częstym składnikiem dań egipskich i peruwiańskich. Z kolei w Grecji kolendra używana jest często do dań z wieprzowiny^[5].

Kolendry używa się do przyprawiania chleba, ciast, owoców, słodyczy, czekolady, likierów i innych alkoholi^[5].

W średniowieczu uważana była za afrodyzjak. Chińczycy wierzyli z kolei, że owoce kolendry dawały nieśmiertelność temu kto je spożył^[5].

Przypisy