Kolibki
| Część miasta Gdyni | |
.JPG) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| Dzielnica | |
| W granicach Gdyni | 1935 |
| Kod pocztowy | 81-xxx |
| Tablice rejestracyjne | GA |
Położenie na mapie Gdyni  | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa pomorskiego  | |
 54°28′07″N 18°33′24″E/54,468611 18,556667 | |
Portal  Polska | |
Kolibki (kaszb. Kòlibczi, niem. Koliebken[a]) – osiedle w Gdyni, w dzielnicy Orłowo położone nad potokiem Kolibkowskim. Obszar osiedla obejmuje południową część dzielnicy Orłowo i znajduje się bezpośrednio nad Morzem Bałtyckim granicząc od południa z Sopotem (granica na rzece Swelina).
Urbanistyka
Osiedle zlokalizowane jest przy alei Zwycięstwa, dzielącej, wespół z linią kolejową SKM, osiedle na część zachodnią i wschodnią) znajduje się na wysokości stacji benzynowej „Pomnik Obrońców Gdyni 1939” – umiejscowiony na tarasie widokowym, z którego rozpościera się widok na Zatokę Gdańską. Po stronie zachodniej (na zalesionych wzgórzach morenowych) znajdują się tor motocrossowy i pozostałości po niemieckich stanowiskach baterii przeciwlotniczej składającej się z umocnionych stanowisk pod 8 armat, budynku koszarowego i stanowiska wieży dalmierza.
Zabytki
Zespół dworsko-krajobrazowy
W okolicy dworu znajdowały się nieistniejące już obiekty karczmy z XV wieku, cegielni (z wyprodukowanych cegieł wybudowano wiele gmachów m.in. w Gdańsku), hamerni, młyna zbożowego i papierni. Dzisiejsze budynki przy dworskie pochodzą z pierwszej połowy XIX wieku i są otoczone Parkiem Marysieńki o założeniu barokowym z kilkusetletnim drzewostanem[1]. W lipcu 1945 majątek przejęło państwo[2]. W zabytkowym dworze zakwaterowano rodziny, a w parku powstała kotłownia, szklarnia i szkółka ogrodnicza. Dwór jest siedzibą stadniny koni podlegającej gdyńskiej Straży miejskiej[3].
Kościół pw. św. Józefa w Kolibkach
Kościół został zbudowany w 1763 przez generała Józefa Przebendowskiego, w założeniu fundacyjnym powiązany bezpośrednio z Kalwarią Wejherowską. Fundator zamierzał założyć przy nim franciszkański klasztor kapucynów. W kościele tym, zburzonym późną jesienią 1939 przez niemieckich okupantów podczas drugiej wojny światowej, znajdował się gotycki obraz „Matki Boskiej Piaseckiej” z początku XVI wieku (prawdopodobna darowizna królowej Marii Kazimiery). Jedyną pozostałością po kościele jest fragment dawnego cmentarza przykościelnego.
Historia
Dawna własność cystersów oliwskich pod nazwami Colybka, Kolebki lub Kolebka[4], w okresie późniejszym własność rycerska i szlachecka. Prywatna wieś szlachecka położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie gdańskim województwa pomorskiego[5].
Majątek kolibkowski był własnością znanych rodów szlacheckich, m.in. Wejherów, Radziwiłłów, Ostromeckich, Sobieskich i Przebendowskich. Właścicielem majątku kolibskiego po śmierci króla Sobieskiego stała się królowa Marysieńka (w parku znajduje się m.in. „Dąb Marysieńki” i „Grota Marysieńki”). W 1720 syn Jana III Sobieskiego, Jakub Ludwik Sobieski, sprzedał dobra kolibkowskie wojewodzie Piotrowi Przebendowskiemu. Przez krótki okres, około lat 1814–1831, właścicielem dworu był również konsul brytyjski w Gdańsku baron Alexander Gibson. W okresie trwania zaboru pruskiego majątek stał się własnością pruską. Ostatnim prywatnym właścicielem dworu został po I wojnie światowej Witold Kukowski (jego imię nosi nadmorska aleja spacerowa w Kolibkach).
II Rzeczpospolita
W czasach II Rzeczypospolitej w Kolibkach mieściła się polska placówka celna (pierwotnie drewniane a z czasem murowane budynki) i przejście graniczne (Kolibki/Steinfließ) na granicy polsko-gdańskiej[6]. Obecnie budynki te nie istnieją[7]. Od 1930 r. znajdował się też tu posterunek informacyjny Straży Granicznej „Kolibki” wchodzący w struktury Placówki SG I linii „Wielki Kack”[8].
Kampania wrześniowa
We wrześniu 1939 r. na pozycjach pod Kolibkami 2 Morski Pułk Strzelców prowadził ciężkie walki obronne Gdyni[9].
1 września od strony Sopotu zaczęła atakować tzw. Brygada Eberhardta, składała się ona z dwóch pułków policji WMG przekształconych w piechotę oraz z oddziału SS-Heimwehr Danzig[10][9], jednakże Polacy kontratakowali. Polskie oddziały, którymi dowodził ppłk. Ignacy Szpunar, nocą dokonały wypadu na Kolibki. Odbito stację kolejową w Wielkim Kacku i posiadłość kolibkowską. W drugim tygodniu września walka była wciąż kontynuowana na przedpolu portu w Gdyni, Orłowie i Kolibkach. 8 września duże straty wywołał ostrzał polskich pozycji przez pancernik Schleswig-Holstein[9].
12 września obrońcy Kolibek otrzymali rozkaz opuszczenia stanowisk i udania się na Oksywie[9].
Fotografia wojenna
Prawdopodobnie najbardziej znanymi zdjęciami obrazującymi początek II wojny światowej oraz inwazję niemiecką na Polskę są te wykonane przez niemieckiego fotografa Hansa Sönnke na posterunku w Kolibkach[10]. Choć podpisywane są datą 1 września (również przez samego autora) faktycznie zostały wykonane na potrzeby propagandowe 14 września 1939 już po zajęciu Gdyni przez Niemców. Sönnke jest też autorem największego zbioru ilustrującego zajęcie miasta przez hitlerowców[11][12][13][14][10].
Galeria
Zobacz też
- Scena Letnia Teatru Miejskiego w Gdyni
- Wieża widokowa w Kolibkach
- Wysoka
- Kamienny Potok
Przypisy
- ↑ Zamki Rotmanka: Gdynia – Zespół Dworski w Kolibkach (pol.). [dostęp 2010-02-05].
- ↑ Kolibki, [w:] Małgorzata Sokołowska, Izabella Greczanik-Filipp, Wiesława Kwiatkowska, Encyklopedia Gdyni, wyd. Wyd. 1, Gdynia: Verbi Causa, 2006–2009, ISBN 978-83-921571-8-2, OCLC 156727869 [dostęp 2020-06-04].
- ↑ Polskie Zabytki: Gdynia Kolibki – Dwór (al. Zwycięstwa 291) (pol.). [dostęp 2022-02-05].
- ↑ Karta Dawnej Polski, Arkusz XI Gdańsk 9 Bis, 1:50 0000. Paryż: 1859, s. 1.
- ↑ Mapy województwa pomorskiego w drugiej połowie XVI w. : rozmieszczenie własności ziemskiej, sieć parafialna / Marian Biskup, Andrzej Tomczak. Toruń 1955, s. 90.
- ↑ Gdańsk (Danzig), 1:100 000, Pas 30 Słup 27. Warszawa: Wojskowy Instytut Geograficzny, 1938, s. 1. (pol.)
- ↑ N-34-50-C (Gdańsk), 1:50 000, Wojskowa Mapa Topograficzna. Wyd. II. Warszawa: Sztab Generalny WP, 1974, s. 1. (pol.)
- ↑ Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918–1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 95. ISBN 83-87424-77-3.
- ↑ a b c d Piotr Celej: Obrona Orłowa we wrześniu 1939 roku (pol.). [dostęp 2022-02-07].
- ↑ a b c Tomasz Stempowski. Walka o Danzig. „Pamięć.pl”, s. 10–13, 2015. Warszawa: IPN. ISSN 2084-7319.
- ↑ Piotr Nowak: Historia Gdańska – historie gdańskie (Pierwodruk: „30 Dni” 4–5/2014) (pol.). [dostęp 2022-02-05].
- ↑ Hans Sönnke: Gdynia (pol.). [dostęp 2022-02-05].
- ↑ dr Lidia Potykanowicz-Suda: A lato było piękne tego roku… Wrzesień 1939 na Pomorzu Gdańskim (pol.). [dostęp 2022-02-05].
- ↑ Dziennik Bałtycki: Niemcy na przejściu granicznym… (pol.). [dostęp 2022-02-05].
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych. kobidz.pl.
Uwagi
Linki zewnętrzne
- Google Maps – zdjęcie satelitarne umocnień w Kolibkach
- Kolibki. members.lycos.co.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-30)].
- Historia Orłowa i Kolibek. gim5gdynia.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-07-01)].
- Pozostałości umocnień poniemieckich w Kolibkach
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 54.92 N
- S: 53.40 N
- W: 16.65 E
- E: 19.75 E
Posterunek Straży Granicznej w Kolibkach (granica Polski i Wolnego Miasta Gdańska). Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-6423-2
Autor: © 2009 by Tomasz Sienicki [user: tsca, mail: tomasz.sienicki at gmail.com], Licencja: CC BY 3.0
Wieża widokowa w Gdyni Kolibkach - widok z wieży i jej cień
Granica Polski z Wolnym Miastem Gdańskiem ("Przejście graniczne Orłowo Kolibki" w Gdyni, po drugiej stronie Sopot Kamienny Potok). Żołnierze niemieccy niszczą polski szlaban graniczny i godło Polski. Rozpoczęcie II wojny światowej 1 Września 1939.
(c) Bundesarchiv, Bild 146-1979-056-18A / Sönnke, Hans / CC-BY-SA 3.0
(c) Bundesarchiv, Bild 183-51909-0003 / Hans Sönnke / CC-BY-SA 3.0
ADN-ZB II. Weltkrieg 1939-45 Überfall der faschistischen deutschen Wehrmacht auf Polen am 1.9.1939. Soldaten zerstören den Schlagbaum an der deutsch-polnischen Grenze in der Nähe von Danzig
[Polenfeldzug, bei Danzig, Straße Zoppot-Gdingen.- Beseitigung eines Schlagbaums mit polnischem Wappen an der deutsch-polnischen Grenze durch deutsche Soldaten.
[aus Serie mit mehreren (gestellten) Motiven: (1) Bild 183-E10457, (2) Bild 183-E10458, (3/4) ]
Autor: Leinad, Licencja: CC BY-SA 4.0
Fundamenty kościoła św. Józefa w Gdyni Kolibkach.
(c) Bundesarchiv, Bild 183-E10458 / CC-BY-SA 3.0
Scherl Aus dem befreiten Danziger Land. Landespolizei bei der Beseitigung des Hoheitszeichens am polnischen Zollhaus an der Strasse Zoppot-Gdingen. Fot. Ho 3.9.39 [Herausgabedatum] 11118-39
Zentralbild-Archiv II. Weltkrieg 1939 - 45 Der Überfall der faschistischen deutschen Wehrmacht auf Polen am 1.9.1939. Faschistische Danziger Landespolizei und deutsche Soldaten entfernen die Hoheitszeichen vom polnischen Zollhaus an der Polnisch-Danziger Grenze Gdynia-Zoppot. 11118-39
[Polenfeldzug, bei Danzig, Straße Zoppot-Gdingen.- Deutsche Soldaten beim Entfernen von Hoheitszeichen eines polnischen Zollgebäudes.- Soldaten beim Herunterreichen eines Schilds mit der Aufschrift "Lasy Panstwowe, Nadlesnictwo Wysoka, Lesnictwo Golebiewo]Autor:
Mapa gminy Gdynia, Polska
Autor: Rafal Konkolewski, Licencja: CC BY 2.5
Stable, part of XIV palace and park in Gdynia Kolibki
Autor: Artur Andrzej, Licencja: CC0
Stara zajezdnia tramwajowa w Oliwie - cegły (wyprodukowane w cegielni w Gdyni Kolibkach - niemiecki stempel: "KOLIEBKEN") ścian.
(c) Bundesarchiv, Bild 183-E10457 / CC-BY-SA 3.0
Zentralbild, II.Weltkrieg 1939-1945 Überfall der faschistischen deutschen Wehrmacht auf Polen am 1.9.1939. Nach der Besetzung der Freien Stadt Danzig durch die Faschisten am 1.9. geht die Landespolizei der Stadt Danzig im Verband mit der deutschen Wehrmacht über die Danzig-polnische Grenze auf der Straße Zoppot-Gdingen (Gdynia) vor. [Scherl Bilderdienst]
[Polenfeldzug, bei Danzig, Straße Zoppot-Gdingen.- Deutsche Soldaten beim Überqueren der deutsch-polnischen Grenze; hochgeklappter, unbeschädigter Schlagbaum mit polnischem Wappen
[aus Serie mit mehreren (gestellten) Motiven: (1) Bild 183-E10457, (2) Bil]