Kolonia amerykańska (Katowice)

Kolonia amerykańska
w Katowicach-Giszowcu

nr rej. : A/1348/87 z 23 czerwca 1987 roku[1] A/513/2019 z 4 marca 2019 roku[1]
Fragment kolonii od strony północnej
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miasto	Katowice
Dzielnica	Giszowiec
Data budowy	1927–1928
Położenie na mapie Katowic Kolonia amerykańska
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Kolonia amerykańska
Położenie na mapie województwa śląskiego Kolonia amerykańska
50°13′01,74″N 19°03′43,20″E/50,217150 19,062000

Kolonia amerykańska w Katowicach-Giszowcu – zespół sześciu zabytkowych wilii w Katowicach, w dzielnicy Giszowiec, przy ulicy Górniczego Stanu 2-12 powstałych w latach 1927–1928 dla amerykańskich rodzin dyrekcji dawnej spółki Silesian-American Corporation. Po II wojnie światowej w willach zamieszkały rodziny górników z kopalni Wieczorek oraz Staszic.

Historia

Powstanie kolonii amerykańskiej poprzedziło przyłączenie części Górnego Śląska w Katowic w 1922 roku, a wraz z tym podziałem zakładów spółki Georg von Giesches Erben (pol. Spadkobiercy Jerzego von Giesche), gdyż część zakładów znalazła się po stronie polskiej, a część po niemieckiej. Dla zakładów położonych po polskiej stronie założono spółkę Giesche S.A. Działalność inwestycyjna spółki doprowadziła do pogorszenia sytuacji finansowej spółki i w związku z tym w 1926 roku zawarto porozumienie z firmami amerykańskimi – Anaconad Cooper Mining Co. oraz Averell Harrimann. W ramach porozumienia powstała spółka Silesian-American Corporation (SACO), w której 51% akcji należało do Amerykanów, a pozostałe do koncernu spadkobierców Gieschego^[2][3][4].

W tym samym roku zmienił się też dyrektor spółki Giesche S.A. Został nim Amerykanin – George Sage Brooks, a pierwszym zastępcą Frederic Paul Gaehke. W związku ze zmianami kadrowymi postanowiono o przeprowadzce całych rodzin. Spółka dla nowych dyrektorów wybudowała w latach 1927–1928 kolonię sześciu domów typu angielskiego, a w sąsiedzie willi nr 6 (obecnie ulica Górniczego Stanu 6) w 1935 roku powstał parterowy budynek świetlicy dla dzieci^[5][3][4].

Przy kolonii urządzono pole golfowe, posiadające dziewięć dołków. W północnej stronie znajdował się parterowy dom klubowy. Dnia 1 kwietnia 1931 roku powołano do życia Golf-Klub im. Kazimierza Pułaskiego, a z pola golfowego prócz amerykanów korzystali polscy inżynierowie. Po II wojnie światowej pole golfowe zlikwidowano^[6][7].

Amerykanie zamieszkiwali kolonię do wybuchu II wojny światowej^[3]. Po II wojnie światowej majątek został znacjonalizowany, a w kolonii zamieszkali robotnicy kopalni Staszic i Wieczorek^[8].

Architektura i otoczenie

Kolonia amerykańska składa się z sześciu willi typu angielskiego o zróżnicowanej architekturze, otoczonych parkiem i ogrodzonych parkanem^[5]. W willach pierwotnie znajdowały się obszerne hole, salony z kominkami i po kilka sypialni^[4]. Kolonia ta od początku miała dostęp do energii elektrycznej, wodociągu i kanalizacji. Znajduje się ona na obrzeżu Giszowca, przy ulicy Górniczego Stanu 2, 4, 6, 8, 10 i 12, w pobliżu wieży wodnej^[3].

W kolonii mieszkają obecnie osoby prywatne^[8], a właścicielami budynków oraz ich zarządcą, z wyjątkiem willi numer 8, jest Administracja Staszic Śląsko-Dąbrowskiej Spółki Mieszkaniowej^[9]. Cały układ urbanistyczny kolonii został dnia 23 czerwca 1987 roku wpisany do rejestru zabytków pod numerem A/1348/87, a także 4 marca 2019 roku pod numerem A/513/2019^[1].

Galeria

Przypisy

Bibliografia

• JoannaJ. Tofilska JoannaJ., Giszowiec. Monografia historyczna, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2016, ISBN 978-83-64356-19-3 .