Kolumna Trajana

Kolumna Trajana

Colonna Traiana

Państwo	Włochy
Region	Lacjum
Miejscowość	Rzym
Miejsce	Forum Trajana
Typ pomnika	kolumna
Projektant	Apollodoros z Damaszku
Materiał	marmur karraryjski
Całkowita wysokość	39,83 (bez posągu) m
Data odsłonięcia	18 maja 113
Ważniejsze przebudowy	4 grudnia 1587
Położenie na mapie Rzymu Kolumna Trajana
Położenie na mapie Włoch Kolumna Trajana
Położenie na mapie Lacjum Kolumna Trajana
41°53′45″N 12°29′03″E/41,895833 12,484167

Kolumna Trajana (wł. Colonna Traiana) – pomnik wzniesiony w 113 roku w Rzymie na Forum Trajana dla upamiętnienia zwycięstw cesarza nad Dakami.

Zaprojektowana najpewniej przez twórcę Forum – cesarskiego architekta Apollodorosa z Damaszku. Uroczystego poświęcenia kolumny oraz otwarcia Forum Trajana dokonano 18 maja 113^[1]. Usytuowana pomiędzy budynkami dwóch bibliotek: greckiej i łacińskiej, za Bazyliką Ulpia, kolumna ustawiona jest na cokole (pierwotnie ozdobionym dwoma orłami), w którego wewnętrznej komnacie umieszczono urny z prochami Trajana i (prawdopodobnie) jego żony Plotyny^[a]. Bazę tę zdobiły też reliefowe przedstawienia stosów broni zdobytej na Dakach^[2]. Na szczycie znajdował się okazały posąg cesarza w ubiorze wojskowym^[b], który dopiero po roku 392 n.e. został usunięty przez chrześcijan. 4 grudnia 1587^[3] zastąpiono go posągiem świętego Piotra umieszczonym tam na polecenie papieża Sykstusa V.

Całość konstrukcji (bez posągu) ma wysokość 39,83 metra, sam trzon kolumny – 26,62 metra. Wykonany jest z 17 kamiennych bębnów z marmuru kararyjskiego. Wewnątrz znajdują się spiralne schody o 185 marmurowych stopniach, wychodzące z pomieszczenia piedestału i prowadzące na szczytową platformę widokową; klatkę schodową oświetlają 43 wąskie okna. Piedestał jest sześcianem o boku 5,5 metra.

Zasadniczą ozdobę tego pomnika stanowi fryz reliefowy w postaci spiralnej wstęgi opasującej kolumnę w 23 zwojach. W 155 scenach przedstawiono na nim wydarzenia z dwóch wojen z Dakami – od chwili przygotowań aż do ostatecznego zwycięstwa. Dwie kampanie wojenne rozdziela wizerunek Wiktorii jako symbolu zwycięstwa. Serpentyna płaskorzeźb to tak zwana opowieść kontynuacyjna, w której nie ma przerw między kolejnymi scenami^[c]; sam cesarz pojawia się w nich 90 razy. Wstęga długości niemal 200 metrów, w części najniższej ma tylko 89 centymetrów szerokości i stopniowo rozszerza się ku górze, gdzie osiąga 125 centymetrów. Zabieg ten z daleka stwarza złudzenie oglądania około 2500 postaci jednakowej wielkości (wysokości) we wszystkich wyobrażonych scenach. Relief będący przykładem sztuki pseudohistorycznej o funkcjach politycznych, zarazem uznawany jest za jeden z najwspanialszych przykładów rzeźby z okresu cesarstwa rzymskiego.

Na wzór kolumny Trajana powstały:

• kolumna Marka Aureliusza na placu Piazza Colonna w Rzymie,
• kolumna Nelsona na placu Trafalgar w Londynie,
• kolumna Napoleona na placu Vendôme w Paryżu (zniszczona podczas Komuny Paryskiej, później odbudowana)^[4].

Zobacz też

• Tropaeum Traiani
• Kolumna Fokasa
• Kolumna Antonina Piusa
• architektura starożytnego Rzymu

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Jerzy Ciechanowicz: Rzym – ludzie i budowle. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1990, ISBN 83-06-01503-7.
• «Trajana Kolumna» w Słownik kultury antycznej (red. R. Kulesza). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2012.
• Architektura na monetach starożytnych i jej reminiscencje w grafice europejskiej. Lublin: Muzeum Lubelskie, 2005.
• Jérôme Carcopino: Życie codzienne w Rzymie w okresie rozkwitu cesarstwa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1966.
• Encyklopedia sztuki starożytnej. Europa – Azja – Afryka – Ameryka. Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe / Wydawnictwo Naukowe PWN, 1998, s. 579-580.