Kolumna akantowa w Delfach
 | |
| Data powstania | 330 p.n.e.[1] |
|---|---|
| Medium | marmur |
| Wymiary | 3,50 m[1][a] |
| Miejsce przechowywania | |
| Lokalizacja | Muzeum Archeologiczne w Delfach |
Kolumna akantowa w Delfach[3] (gr. Κίονας με τις χορεύτριες), także Tancerki z Delf – marmurowa kolumna w formie łodygi akantu, zwieńczona trzema posągami tańczących kobiet, które najprawdopodobniej podtrzymywały brązowy trójnóg z omfalosem. Stała w północno-wschodnim narożniku sanktuarium delfickiego. Była darem wotywnym Ateńczyków z IV w. p.n.e. Jej pozostałości znajdują się w Muzeum Archeologicznym w Delfach.
Historia
Kolumna stała w północno-wschodnim narożniku sanktuarium nad pozostałościami frontonów wcześniejszej świątyni Apollina[4], pomiędzy posągami podarowanymi przez Daochusa a tzw. bazą Korkyrów[5].
Datowanie
W literaturze postulowane są różne daty powstania kolumny, przy czym najpowszechniej uznawana to ok. 330 rok p.n.e.[2]
Początkowo powstanie kolumny umiejscawiano przed 373 rokiem p.n.e., przyjmując, że jej zniszczenie nastąpiło w wyniku trzęsienia ziemi w tym roku[2].
W 1963 roku dalsze badania pozwoliły na dokładne określenie miejsca odnalezienia szczątków kolumny i wykluczenie jej zniszczenia przez kataklizm z 373 roku p.n.e.[2] Ustalono, że kolumna usytuowana była w północno-wschodnim narożniku sanktuarium, gdzie znaleziono podstawę i wapienny piedestał z literami PAN – skrótem imienia Pankratesa, łączonego wówczas z budową świątyni Apollina po 347–346 roku p.n.e.[2] Nad nimi miały znajdować się trzy kolejne bloki – jeden z białego wapienia, jeden obecnie zaginiony i jeden z szarego wapienia[2]. Na białym bloku odnotowano fragmentaryczną inskrypcję wzmiankującą Ateńczyków[2]. Na podstawie kroju liter oraz ustawienia bazy względem sąsiadujących innych pomników sanktuarium, datowano ją na okres przed 336–332 rokiem p.n.e.[2] Oznaczało to, że kolumna powstała we wczesnym okresie hellenistycznym, na co wskazywałby również styl posągów[2].
W 1983 roku odkryto kolejne inskrypcje, co poskutkowało nowymi interpretacjami[2][5]. Według francuskiego epigrafika Claude’a Vatina, którego obserwacje potwierdził historyk sztuki Antonio Corso, kolumna miała być wzniesiona przez ateńskiego wodza Tymoteusza po zwycięskiej bitwie[6].
Poniższy opis bazy podany jest za publikacjami Antonio Corso, uwzględniającymi odczytane inskrypcje oraz ich interpretację[5]:
Baza kolumny złożona była z sześciu bloków wapiennych, z których pierwsze trzy miały wyryte trzy pierwsze litery imienia starożytnego restauratora pomnika – Pankratesa, który odrestaurował kolumnę po zniszczeniach spowodowanych trzęsieniem ziemi w 373 roku[5]. Czwarty blok został dodany po restauracji pomnika i obecnie wieńczy bazę[5]. Na jego wschodnim boku znajduje się ledwie widoczna inskrypcja wotywna Ateńczyków, informująca, że całość została ufundowana z łupów wojennych po zwycięstwie nad Lakończykami[5]. Inskrypcja ta wymienia Hippodamasa – archonta Aten w latach 375–374 p.n.e., wskutek czego datowana jest na rok 375[5]. Pod nią widnieje podpis Praksytelesa, którego uznano za autora dzieła[6][5]. Piąty blok bazy nie zachował się[5]. Na południowej stronie szóstego bloku – plinty widnieje dedykacja wodza ateńskiego Tymoteusza po zwycięstwie nad Spartą[5]. Również pod tą dedykacją znajduje się podpis Praksytelesa[5]. Tymoteusz związany był z warsztatem Kefizodota Starszego, ojca Praksytelesa, stąd prawdopodobne jest, że to on zlecił wykonanie pomnika Kefizodotowi, który z kolei powierzył zlecenie synowi[5].
Teoria ta wymusza jednak przesunięcie daty urodzin Praksytelesa na ok. 400 rok p.n.e.[2] Na tej podstawie wysunięto teorię o ufundowaniu przez Tymoteusza pomnika, który został zniszczony prawdopodobnie w wyniku trzęsienia ziemi w 373 roku p.n.e., a następnie odbudowany ok. 50 lat później, kiedy to dodano inskrypcje[2]. Imię Praksytelesa mogło być dodane nawet w II w. p.n.e.[2]
Teza ta nie jest przyjęta powszechnie z uwagi na argumenty przemawiające za tym, że sąsiadujące z kolumną inne pomniki zostały wzniesione wcześniej[2], a także niemożnością odczytu inskrypcji przez innych badaczy[5]. Inne badania wykazały, że kolumna powstała po 334 roku p.n.e. (334 rok p.n.e. określony został jako terminus post quem)[2].
Opis
Trzon
Trzon kolumny wykonany był z marmuru pentelickiego w formie łodygi akantu, uważanej przez starożytnych Greków za świętą roślinę Apollina[5]. Trzon złożony był z siedmiu bloków, przy czym każdy z nich opasany był wieńcem liści akantu; ponadto na samym dole trzonu znajdowały się trzy liście wywinięte do dołu, a na górze ostatniego, siódmego bloku również trzy, skierowane ku górze[5].
Dar wotywny
Na szczycie kolumny mógł znajdować się właściwy dar wotywny – brązowy trójnóg, podtrzymywany przez trzy posągi przedstawiające młode kobiety, w którym najprawdopodobniej znajdowała się kopia omfalosa[4][5].
- Brązowy trójnóg (prawdopodobnie pozłacany) – do dziś się nie zachował, według Corso o jego istnieniu świadczą: ślady zachowane na dwóch posągach, pomiędzy którymi znajdowały się nogi trójnogu; trzy wgłębienia na szóstym bloku trzonu do ustawienia trójnogu oraz zagłębienie utworzone przez układ posągów, w którym znajdował się lebes trójnogu opierający się na siódmym bloku trzonu[5];
- omfalos – wykonany z marmuru pentelickiego został znaleziony w pobliżu kolumny; jego dolna część ma kształt wypukły, co sugeruje, że mógł znajdować się w lebesie trójnogu[5];
- trzy posągi przedstawiające młode kobiety (kory) – wykonane z marmuru pentelickiego rzeźby przedstawiają kobiety ubrane w przezroczyste chitony z wysokimi nakryciami głowy[1]; postacie zwrócone są do siebie plecami i opierają się o siódmy, ostatni blok trzonu kolumny; ich prawe ręce, uniesione do góry, mogły podtrzymywać lebes trójnogu – lewe były opuszczone; ich stopy (niezachowane) unosiły się w powietrzu, a ułożenie nóg sugeruje, że są przedstawione w tańcu[5].
Odniesienia w kulturze
Francuski kompozytor Claude Debussy po obejrzeniu Tancerek z Delf w Luwrze skomponował w 1909 roku miniaturę fortepianową Danseuses de Delphes prelude, L. 117/1[7].
Uwagi
Przypisy
- ↑ a b c Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών. Μόνιμη Έκθεση Αρχαιολογικού Μουσείου Δελφών: Κίονας με τις χορεύτριες (gr.). [dostęp 2018-01-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-03-30)].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Brunilde Sismondo Ridgway: Hellenistic Sculpture. University of Wisconsin Press, 1990, s. 22–26. ISBN 978-0-299-11824-2. [dostęp 2018-01-06]. (ang.)
- ↑ Maria Ludwika Bernhard. Kolumna akantowa w Delfach w świetle najnowszych badań. „Meander: miesięcznik poświęcony kulturze świata starożytnego”. 29 (1974). Komitet Nauk o Kulturze Antycznej Polskiej Akademii Nauk. ISSN 0025-6285 (pol.).
- ↑ a b Michael Scott: Delphi and Olympia. Cambridge University Press, 2014, s. 135. ISBN 978-1-107-67128-7. [dostęp 2018-01-06]. (ang.)
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s Antonio Corso: The Art of Praxiteles: The Development of Praxiteles' Workshop and Its Cultural Tradition Until the Sculptor's Acme (364-1 BC). L'Erma di Bretschneider, 2004, s. 115–125. ISBN 978-88-8265-295-1. [dostęp 2018-01-06]. (ang.)
- ↑ a b Vatin, Claude. Les Danseuses de Delphes. „Comptes rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres”, s. 26–40, 1983. 1 (fr.). [zarchiwizowane z adresu 2018-01-22].
- ↑ Siglind Bruhn: Images and Ideas in Modern French Piano Music: The Extra-musical Subtext in Piano Works by Ravel, Debussy, and Messiaen. Pendragon Press, 1997, s. 5. ISBN 978-0-945193-95-1. [dostęp 2018-01-07]. (ang.)
Linki zewnętrzne
- 146492: Akanthussäule mit Tänzerinnen, Delphi, Archäologisches Museum (niem.). arachne.uni-koeln.de. [dostęp 2018-01-07].
Media użyte na tej stronie
Autor: Zde, Licencja: CC BY-SA 4.0
Akanthos, Athenian work, Pentelic marble. They probably held a tripod (not extant) crowned by the omphalos displayed also in the same room. Archaeological Museum of Delphi.
Autor: Ricardo André Frantz (User:Tetraktys), editing by User:Jastrow, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Akanthos Column, National Archaeological Museum in Delphi.