Kolumnea

Kolumnea
Columnea hirta
Systematyka[1][2]
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	jasnotowce
Rodzina	ostrojowate
Rodzaj	kolumnea
Nazwa systematyczna
Columnea Linnaeus Sp. Pl. 638 ('938'). 1 Mai 175[3]
Typ nomenklatoryczny
C. scandens L.[3]
Synonimy
Bucinellina[4] Dalbergaria Tussac[5] Glycanthes Rafinesque[3] Pentadenia (Planch.) Hanst. Trichantha Hook.[5]

Columnea angustata

Kolumnea^[6], kolumna^[7] (Columnea L.) – rodzaj roślin z rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae). Obejmuje ponad 160^[5][8], 195^[9] lub nawet 270^[4] gatunków. Rośliny te występują na kontynentach amerykańskich na obszarze od Meksyku na północy po Boliwię i Brazylię na południu, w tym także na Antylach^[8]. Największe zróżnicowanie gatunkowe znajduje się w Panamie, Kolumbii i Ekwadorze^[10].

W większości są to rośliny wilgotnych lasów równikowych, zwykle rosnące jako epifity^[11][12], rzadziej jako rośliny naziemne czy nawet naskalne^[10]. Zapylane są przez kolibry^[4][11].

Liczne gatunki, a często też ich mieszańce (uznawane za bardziej odporne i efektowne ze względu na większe kwiaty niż u taksonów rodzicielskich^[13]), uprawiane są jako rośliny ozdobne^[4]. Do częściej uprawianych należą: kolumnea drobnolistna C. microphylla, kolumnea Schiedego C. schiedeana, C. microcalyx (=C. gloriosa)^[12], C. minor^[13]. Rośliny są trudne w uprawie, choć w miarę wprowadzania coraz to nowych, odporniejszych odmian utrzymanie ich jako roślin pokojowych w warunkach mieszkań staje się łatwiejsze^[12]. Źle znoszą przeciągi, z powodu których mogą gubić liście. Rośliny te kwitną w okresie od jesieni do wiosny, czasem dwukrotnie w ciągu roku^[12].

Indianie w Ekwadorze wykorzystują rośliny z tego rodzaju jako lek na ukąszenia węży, a Indianie z Amazonii palą liście kolumnei pstrej jako stymulant oraz używają różnych gatunków z tego rodzaju jako leku na stany zapalne i oparzenia skóry^[10].

Morfologia

Pokrój

Krzewy, półkrzewy, pnącza i byliny, o pędach wzniesionych, podnoszących się, pokładających się, pnących i często zwisających^[8][12], czasem nieco gruboszowate, często korzeniące się w węzłach^[8] i zróżnicowane na stronę grzbietową i brzuszną^[10].

Liście

Naprzeciwległe, ogonkowe, choć często ogonki krótkie. Liście wyrastające w parach podobne są wielkością lub czasem mocno różnią się wielkością. Blaszka liścia bywa asymetryczna, może być całobrzega do piłkowanej, cienka do skórzastej, równowąska do jajowatej^[8]. Blaszki często z czerwono nabiegłymi wzorami, czasem biegnącymi wzdłuż użyłkowania lub brzegów liścia, czasem też z przejrzystymi, czerwonawymi „okienkami”^[10].

Kwiaty

Często okazałe, wyrastają w kątach liści pojedynczo lub zebrane po kilka (do 10) w wierzchotki^[10]. U nasady szypułek występują szybko odpadające^[8], łuskowate przysadki, rzadziej okazałe, barwne, przykrywające kielichy kwiatowe^[10]. Działki kielicha w liczbie 5, są rozdzielone niemal do nasady, całobrzegie, ale czasem także ząbkowane. Korona kwiatu zrosłopłatkowa, z dłuższą lub krótszą rurką zgiętą w dolnej części, silnie grzbiecista. Górna warga powstaje z dwóch płatków i zrasta się często z płatkami bocznymi. Dolna warga powstaje z jednego płatka^[8]. Korona najczęściej jest czerwona lub pomarańczowoczerwona, rzadziej żółta, kremowa lub zielona^[10][12], zwykle wewnątrz gruczołowato owłosiona^[10]. Pręciki są cztery, rozwijają się w dwóch parach. Pylniki pękają podłużnymi pęknięciami. Górna zalążnia powstaje z dwóch owocolistków i jest jednokomorowa. U nasady ze zredukowanym dyskiem miodnikowym do jednego lub pięciu gruczołków. Słupek długości podobnej do pręcików^[8].

Owoce

Kulistawe lub jajowate^[10], białe lub inaczej zabarwione jagody o lepkim miąższu, zawierające liczne i drobne nasiona^[8].

Systematyka

Columnea domingensis

Columnea flexiflora

Columnea glabra

Columnea gloriosa

Columnea lepidocaula

Columnea querceti

Rodzaj roślin z rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae). Na początku XXI wieku włączany był do plemienia Episcieae Endl. z podrodziny Gesnerioideae Link^[10], a współcześnie do plemienia Gesnerieae Dumortier^[2].

Rodzaj współcześnie jest szeroko ujmowany (Columnea L. sensu lato)^[4][9], ale jeszcze w latach 80. i 90. XX wieku ujmowany był też wąsko (Columnea L. sensu stricto) obejmując ok. 75 gatunków, a jako osobne rodzaje traktowano: Bucinellina (Wiehler) Wiehler, Dalbergaria Tussac, Pentadenia (Planch.) Hanst. i Trichantha Hook.f.^[10]

Wykaz gatunków (gatunki zweryfikowane według The Plant List)^[9]

Uprawa

W uprawie doniczkowej dominują epifity o pędach zwisających i dlatego rośliny takie najlepiej rosną w pojemnikach wiszących. Wymagają miejsc widnych i zacisznych – źle znoszą bezpośrednie słońce i ekspozycję na przeciągi. Zimą powinny rosnąć w temperaturze wynoszącej ok. 15–18°C. Lubią dużą wilgotność powietrza, ale źle tolerują bezpośrednie zraszanie. Wymagają podlewania wodą letnią i miękką^[12] i utrzymywania podłoża wilgotnego. Rośliny te w uprawie rozmnaża się przez sadzonki pozyskiwane z końcówek pędów po ich przekwitnieniu^[14].

Przypisy