Komenda Rejonu Uzupełnień Tarnopol

Komendy rejonów uzupełnień DOK VI

Komenda Rejonu Uzupełnień Tarnopol (KRU Tarnopol) – organ wojskowy właściwy w sprawach uzupełnień Sił Zbrojnych II Rzeczypospolitej i administracji rezerw w powierzonym mu rejonie^[1].

Formowanie i zmiany organizacyjne

17 lipca 1919 roku minister spraw wojskowych ustanowił Powiatową Komendę Uzupełnień Tarnopol z tymczasową siedzibą we Lwowie i podporządkował ją Dowództwu Okręgu Generalnego „Lwów”. PKU Tarnopol obejmowała swoją właściwością powiaty: skałacki, tarnopolski, trembowelski i zbaraski^[2][3].

W czerwcu 1921 roku PKU 54 pp była podporządkowana Dowództwu Okręgu Generalnego „Lwów” i obejmowała swoją właściwością powiaty: skałacki, tarnopolski, trembowelski i zbaraski^[4].

15 listopada 1921 roku, po wprowadzeniu podziału kraju na dziesięć okręgów korpusów oraz wprowadzeniu pokojowej organizacji służby poborowej, dotychczasowa PKU 54 pp otrzymała nazwę Powiatowa Komenda Uzupełnień Tarnopol i została podporządkowana Dowództwu Okręgu Korpusu Nr VI we Lwowie. Okręg poborowy nie uległ zmianie i nadal obejmował powiaty: skałacki, tarnopolski, trembowelski i zbaraski. W każdym z czterech miast powiatowych rezydował oficer ewidencyjny^[5][6][7][8].

18 listopada 1924 roku weszła w życie ustawa z dnia 23 maja 1924 roku o powszechnym obowiązku służby wojskowej^[9], a 15 kwietnia 1925 roku rozporządzenie wykonawcze ministra spraw wojskowych do tejże ustawy, wydane 21 marca tego roku wspólnie z ministrami: spraw wewnętrznych, zagranicznych, sprawiedliwości, skarbu, kolei, wyznań religijnych i oświecenia publicznego, rolnictwa i dóbr państwowych oraz przemysłu i handlu^[8]. Wydanie obu aktów prawnych wiązało się z przejęciem przez władze cywilne (administracji I instancji) większości zadań związanych z przygotowaniem i przeprowadzeniem poboru^[10][11]. Przekazanie większości zadań władzom cywilnym umożliwiło organom służby poborowej zajęcie się wyłącznie racjonalnym rozdziałem rekruta oraz ewidencją i administracją rezerw. Do tych zadań dostosowana została organizacja wewnętrzna powiatowych komend uzupełnień i ich składy osobowe. Poszczególne komendy różniły się między sobą składem osobowym w zależności od wielkości administrowanego terenu^[12].

Zadania i nowa organizacja PKU określone zostały w wydanej 27 maja 1925 roku instrukcji organizacyjnej służby poborowej na stopie pokojowej^[10]. W skład PKU Tarnopol wchodziły dwa referaty: I) referat administracji rezerw i II) referat poborowy^[10]. Nowa organizacja i obsada służby poborowej na stopie pokojowej według stanów osobowych L. O. I. Szt. Gen. 3477/Org. 25 została ogłoszona 4 lutego 1926 roku. Z tą chwilą zniesione zostały stanowiska oficerów ewidencyjnych^[13][14][15].

12 marca 1926 roku została ogłoszona obsada personalna Przysposobienia Wojskowego, zatwierdzona rozkazem Dep. I L. 6000/26 przez pełniącego obowiązki szefa Sztabu Generalnego gen. dyw. Edmunda Kesslera, w imieniu ministra spraw wojskowych. Zgodnie z nową organizacją pokojową Przysposobienia Wojskowego zostały zlikwidowane stanowiska oficerów instrukcyjnych przy PKU, a w ich miejsce utworzone rozkazem Oddz. I Szt. Gen. L. 7600/Org. 25 stanowiska oficerów przysposobienia wojskowego w pułkach piechoty^[16].

Od 1926 roku, obok ustawy o powszechnym obowiązku służby wojskowej i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność PKU Tarnopol normowała „Tymczasowa instrukcja służbowa dla PKU”, wprowadzona do użytku rozkazem MSWojsk. Dep. Piech. L. 100/26 Pob.^[17]

W marcu 1930 roku PKU Tarnopol nadal podlegała Dowództwu Okręgu Korpusu Nr VI i administrowała powiatami: skałackim, tarnopolskim, trembowelskim i zbaraskim^[18]. W grudniu tego roku PKU Tarnopol posiadała skład osobowy typ I^[17].

31 lipca 1931 roku gen. dyw. Kazimierz Fabrycy, w zastępstwie ministra spraw wojskowych, rozkazem B. Og. Org. 4031 Org. wprowadził zmiany w organizacji służby poborowej na stopie pokojowej. Zmiany te polegały między innymi na zamianie stanowisk oficerów administracji w PKU na stanowiska oficerów broni (piechoty) oraz zmniejszeniu składu osobowego PKU typ I–IV o jednego oficera i zwiększeniu o jednego urzędnika II kategorii. Liczba szeregowych zawodowych i niezawodowych oraz urzędników III kategorii i niższych funkcjonariuszy pozostała bez zmian^[19].

1 lipca 1938 roku weszła w życie nowa organizacja służby uzupełnień, zgodnie z którą dotychczasowa PKU Tarnopol została przemianowana na Komendę Rejonu Uzupełnień Tarnopol przy czym nazwa ta zaczęła obowiązywać 1 września 1938 roku^[20], z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 9 kwietnia 1938 roku o powszechnym obowiązku wojskowym^[21]. Obok wspomnianej ustawy i rozporządzeń wykonawczych do niej, działalność KRU Tarnopol normowały przepisy służbowe MSWojsk. D.D.O. L. 500/Org. Tjn. Organizacja służby uzupełnień na stopie pokojowej z 13 czerwca 1938 roku. Zgodnie z tymi przepisami komenda rejonu uzupełnień była organem wykonawczym służby uzupełnień^[22].

Komendant rejonu uzupełnień w sprawach dotyczących uzupełnień Sił Zbrojnych i administracji rezerw podlegał bezpośrednio dowódcy Okręgu Korpusu Nr VI, który był okręgowym organem kierowniczym służby uzupełnień. Rejon uzupełnień nie uległ zmianie z zastrzeżeniem, że powiat trembowelski miał być administrowany do czasu utworzenia nowej KRU Trembowla, lecz nie zrealizowano tego zamierzenia do lutego 1939 roku^[1].

Obsada personalna

Poniżej przedstawiono wykaz oficerów zajmujących stanowisko komendanta Powiatowej Komendy Uzupełnień i komendanta rejonu uzupełnień oraz wykaz osób funkcyjnych (oficerów i urzędników wojskowych) pełniących służbę w PKU i KRU Tarnopol, z uwzględnieniem najważniejszych zmian organizacyjnych przeprowadzonych w 1926 i 1938 roku.

Komendanci

• mjr piech. Jan Klemens Januszewicz (1923^[6][7] – II 1929 → dyspozycja dowódcy OK VI^[23][24])
• ppłk piech. Ludwik Eugeniusz Stankiewicz (p.o. III^[25] – XII 1929 → p.o. komendanta PKU Konin^[26])
• mjr piech. Henryk Dmowski (IX 1930 – 1 VIII 1933 → komendant PKU Częstochowa^[27])
• ppłk piech. Władysław Śpiewak (VI 1934 – VIII 1935 → komendant PKU Warszawa Powiat)
• mjr piech. Ludwik Świder (15 VIII 1935^[28] – 1937)
• ppłk piech. Jan Aleksander Klein (1939^[29], †1940 Katyń)

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1921–1925^[30][7]

• I referent – kpt. Leonard Karol Zawadzki (1923 – II 1926 → kierownik I referatu)
• II referent
  • urzędnik wojsk. XI rangi Bolesław Chodorski (do 16 V 1923^[31] → OE Nowy Targ PKU Nowy Targ)
  • kpt. piech. Lubomir Jerzy Szychulski (16 V 1923^[32] – 1924)
• oficer instrukcyjny
  • por. piech. Wojciech Socha (do IX 1924^[33])
  • por. piech. Edmund Różycki (do X 1925^[34] → 54 pp)
  • por. piech. Antoni Białoskórski (X 1925^[34] – III 1926^[35] → 54 pp)
• oficer ewidencyjny na powiat tarnopolski – urzędnik wojsk. XI rangi / chor. Jan Józef Szewczyk^[36] (1923 – 1925)
• oficer ewidencyjny na powiat trembowelski
  • urzędnik wojsk. XI rangi Jan Niżnik (do 21 VI 1923^[37] → OE Tczew PKU Starogard)
  • urzędnik wojsk. XI rangi / por. kanc. Augustyn Julian Różycki (21 VI 1923^[37] – II 1926 → referent)
• oficer ewidencyjny na powiat skałacki lub zbaraski – urzędnik wojsk. XI rangi / chor. Franciszek Nocko^[a] (1923 – 1925)
• oficer ewidencyjny na powiat zbaraski lub skałacki – urzędnik wojsk. XI rangi Edward Wałaszkiewicz (do II 1925^[39] → OE Tarnów PKU Tarnów)

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych PKU w latach 1926–1938^{[40][41][42][43][44][45]}

• kierownik I referatu administracji rezerw i zastępca komendanta
  • kpt. adm. sł. int. / piech. Leonard Karol Zawadzki (od II 1926, był w 1928)
  • mjr piech. Henryk Dmowski (XII 1929^[46] – IX 1930 → komendant PKU)
  • kpt. piech. Stanisław Mielicki (IX 1930 – 1 VIII 1931^[47] → PKU Kościan)
  • kpt. piech. Jan Fritz (1 VIII 1931^[47] – VI 1938 → kierownik I referatu KRU)
• kierownik II referatu poborowego
  • kpt. piech. Lubomir Jerzy Szychulski (II 1926 – XII 1929^[46] → kierownik II referatu PKU Małkinia)
  • kpt. piech. Stanisław Mielicki (XII 1929^[46] – IX 1930 → kierownik I referatu)
  • por. kanc. Augustyn Julian Różycki^[b] (IX 1930 – 1 VIII 1932^[50] → praktyka u płatnika 54 pp)
• kpt. piech. Kazimierz Józef Zwolennik (od 1 VIII 1932^[51], był w VI 1935)
• referent – por. kanc. Augustyn Julian Różycki (II 1926 – IX 1930 → kierownik II referatu)

Obsada pozostałych stanowisk funkcyjnych KRU w latach 1938–1939^[29][c]

• kierownik I referatu ewidencji – kpt. adm. (piech.) Jan Fritz †1940 Charków^[53]
• kierownik II referatu uzupełnień – kpt. adm. (piech.) Jan Tomczyński †1940 Charków^[54]

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2019-02-09].
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski 1928. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1928.
• Rocznik Oficerski 1932. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1932.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty 1 lipca 1933. Warszawa: Przegląd Piechoty, 1933.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 5 czerwca 1935. Warszawa: Dep. Piech. MSWojsk., 1935.
• Karol Firich, Stanisław Krzysik, Tadeusz Kutrzeba, Stanisław Müller, Józef Wiatr: Almanach oficerski na rok 1923/24 zeszyt 2, dział III. Warszawa: Wojskowy Instytut Naukowo-Wydawniczy, 1923.
• Witold Jarno: Okręg Korpusu Wojska Polskiego nr IV Łódź 1918-1939. Łódź: Wydawnictwo „Ibidem”, 2001. ISBN 83-88679-10-4.
• Henryk Moczyński: Służba poborowa. W: Dziesięciolecie Odrodzenia Polskiej Siły Zbrojnej 1918–1928. Henryk Stanisław Mościcki (red.) Włodzimierz Dzwonkowski (red.) Tadeusz Bałaban (red.). Warszawa: Tadeusz Złotnicki, 1928, s. 391–394.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. T. 29. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego. Biblioteka Jagiellońska, 2006. ISBN 83-7188-899-6.
• Robert Szandrocho: 90 lat terenowych organów administracji wojskowej w Polsce. Wrocław: Wrocławskie Wydawnictwo Naukowe Atla 2, 2011. ISBN 978-83-60732-61-8.