Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych

Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych – przekształcanie przedsiębiorstw państwowych w spółki prawa handlowego[1].

Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych w Polsce

Komercjalizacja, w myśl Ustawy o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników z dnia 30 sierpnia 1996 roku[2], polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa – w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej.

Do końca 2016 r. komercjalizacja przedsiębiorstwa państwowego mogła nastąpić:

  • z inicjatywy ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa lub na wniosek organu założycielskiego
  • na wniosek dyrektora i rady pracowniczej przedsiębiorstwa
  • na uzasadniony wniosek organu wykonawczego jednostki samorządu terytorialnego, na obszarze którego znajduje się siedziba tego przedsiębiorstwa, na podstawie uchwały organu stanowiącego tej jednostki (uchylony art. 4a ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji z 1996 roku). Jeśli cel komercjalizacji był inny niż prywatyzacja, organ założycielski potrzebował zgody Rady Ministrów.

Od 2017 r. komercjalizacji przedsiębiorstwa państwowego dokonuje się na wniosek dyrektora i rady pracowniczej przedsiębiorstwa państwowego. Organ założycielski może dokonać tego też z własnej inicjatywy[3].

W latach 1990–2015 w Polsce dokonano łącznie komercjalizacji 1756 przedsiębiorstw państwowych. W wyniku zrealizowanych przekształceń powstało 1739 jednoosobowych spółek Skarbu Państwa oraz 17 spółek z udziałem wierzycieli na podstawie Działu III ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (tzw. komercjalizacja z konwersją wierzytelności)[4].

1301 spółek Skarbu Państwa, powstałych w wyniku komercjalizacji, zostało objętych dalszymi formami przekształceń własnościowych[4]. Najczęściej była to prywatyzacja pośrednia (41,74% spółek) lub wniesienie do Narodowych Funduszy Inwestycyjnych (39,36% spółek)[4]. Akcje lub udziały 9,76% spółek Skarbu Państwa powstałych w wyniku komercjalizacji zostały zamienione w zamian za wierzytelności w ramach bankowego postępowania ugodowego, 5,61% spółek przekazano nieodpłatnie na rzecz jednostek samorządu terytorialnego, a w przypadku 1,38% spółek nastąpiło objęcie akcji lub udziałów w podwyższonym kapitale zakładowym jednoosobowych spółek Skarbu Państwa przez podmioty inne niż Skarb Państwa i państwowe osoby prawne. W pozostałych przypadkach (2,15% przekształcanych spółek) zastosowano inne metody przekształceń własnościowych[4].

Komercjalizacja z konwersją wierzytelności

W przypadku przedsiębiorstw znajdujących się w złej sytuacji finansowej następuje komercjalizacja z konwersją wierzytelności, czyli konwersja w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością z udziałem Skarbu Państwa i wierzycieli, którzy za swoje wierzytelności nabywają udziały w tej spółce. Decyzję o komercjalizacji z konwersją wierzytelności podejmuje minister Skarbu Państwa w sytuacji, gdy spełniona jest jedna z dwóch obligatoryjnych przesłanek:

  • suma zobowiązań, zaciągniętych kredytów i pożyczek powiększona o należne wierzycielom odsetki za zwłokę w zapłacie tych wierzytelności stanowi więcej niż 60% wartości księgowej aktywów;
  • suma zobowiązań krótkoterminowych, zaciągniętych kredytów i pożyczek przeterminowanych powiększona o należne wierzycielom odsetki za zwłokę w zapłacie tych wierzytelności stanowi więcej niż 50% przychodów pomniejszonych o przychody ze sprzedaży środków trwałych.

Wbrew rozpowszechnionych w mediach twierdzeniom komercjalizacja nie oznacza automatycznie nastawienia przedsiębiorstwa na „maksymalizację zysku”, co budzi szczególne kontrowersje w przypadku szpitali. Spółki prawa handlowego nastawione są na maksymalizację ich wartości rynkowej w długim okresie[5].

Przypisy

  1. ↑ komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2019-08-28].
  2. ↑ Do końca 2016 r. ustawy o komercjalizacji i prywatyzacji.
  3. ↑ Art. 4 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 roku o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników.
  4. ↑ a b c d Raport o ekonomicznych, finansowych i społecznych skutkach prywatyzacji w roku 2015, s. 6–7.
  5. ↑ Krzysztof Jeżowski: Celem spółek nie jest maksymalizacja zysku. Medical Net. [dostęp 2012-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-11-27)].

Bibliografia

  • Ustawa z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i niektórych uprawnieniach pracowników (Dz.U. z 2022 r. poz. 318)
  • Banasiński C. i in.: Prawo gospodarcze. wyd. LexisNexis, Warszawa 2005
  • Polityka gospodarcza – studia i przyczynki. pod red. Jerzego Tarajkowskiego, Poznań 2005