Komisariat Straży Celnej „Tworki”

Komisariat Straży Celnej „Tworki”
Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1921
Rozformowanie	1928
Tradycje
Kontynuacja	komisariat Straży Granicznej „Rajgród”
Organizacja
Dyslokacja	Tworki
Formacja	Straż Celna
Podległość	Inspektorat SC „Grajewo”

Szkic 2 batalionu celnego w 1921

Rozmieszczenie placówek SC komisariatu "Tworki" w 1926 roku

Komisariat Straży Celnej „Tworki” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1921–1928.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[3]. Komisariat Straży Celnej „Tworki”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo”^[4].

1 czerwca 1921 roku w Tworkach, Rydzewie i Przestrzelach stacjonowały jeszcze placówki 1 kompanii celnej 2 batalionu celnego^[5]. Na przełomie roku 1921/1922 ochronę granicy państwowej w tym rejonie od pododdziałów 2 batalionu celnego przejęła Straż Celna^[5].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[6]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku w jej miejsce powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną^[7]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Rajgród”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej^[8]. Na podstawie rozkazu Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 3 z 17 kwietnia 1928, do komisariatu „Bogusze” dodano placówkę „Karwowo” i placówkę „Rydzew” z komisariatu „Tworki”^[9]. W tym czasie komisariat „Tworki” i komisariat „Rutki Stare” traktowano jako jeden komisariat^[9]. Rozkazem Mazowieckiego Inspektora Okręgowego nr 7 z 25 maja 1928 komisariat „Tworki” Przeniesiony został do Rajgrodu^[10].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Celnej „Rutki” ⇔ komisariat Straży Celnej „Bogusze” − 1926

Funkcjonariusze komisariatu

Obsada personalna w 1926^[11]:

• kierownik komisariatu – starszy komisarz Feliks Blum

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w 1926 roku^[4]:

• komenda – Tworki
• placówka Straży Celnej „Rydzewo”
• placówka Straży Celnej „Karwowo”
• placówka Straży Celnej „Przestrzele”
• placówka Straży Celnej „Tworki”
• placówka Straży Celnej „Okoniówek”^[a]
• placówka Straży Celnej „Rajgród”
• placówka Straży Celnej „Doliszew”^[b]

Organizacja komisariatu w VII 1927 roku^[12]:

• komenda – Tworki
• placówka Straży Celnej „Rydzewo”
• placówka Straży Celnej „Karwowo”
• placówka Straży Celnej „Przestrzele”
• placówka Straży Celnej „Tworki”
• placówka Straży Celnej „Okoniówek”^[c]
• placówka Straży Celnej „Rajgród”
• placówka Straży Celnej „Podliszewo”

Kierownicy komisariatu

• nadkomisarz Feliks Blum (był w VII 1927)^[12][13]:

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.)
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1505-1757. 
• Henryk Mieczysław Kula: Polska Straż Graniczna w latach 1928-1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 8311082671.
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne. Dokumenty organizacyjne. Wybór źródeł. T. 1. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-84-6.
• Maciej Krzysztof Tchórzewski: Łomżyńskie formacje graniczne. Zarys dziejów. Grajewo: Towarzystwo Przyjaciół 9 PSK, 2012. ISBN 978-83-934271-3-0.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykaz imienny strażników Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo” w latach 1927–1928 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.