Komisariat Straży Granicznej „Żabie”

Komisariat Straży Granicznej „Żabie”
Historia
Państwo

 II Rzeczpospolita

Sformowanie

1928

Rozformowanie

1939

Tradycje
Rodowód

Komisariat Straży Celnej „Żabie”

Organizacja
Dyslokacja

Żabie

Formacja

Straż Graniczna

Podległość

Inspektorat Graniczny „Kołomyja”

Komisariat Straży Granicznej „Żabie” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-rumuńskiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[2]. Komisariat Straży Celnej „Żabie”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Worochta”[3].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej.

Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Żabie”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Szkic rozmieszczenia batalionu KOP „Nadwórna”

W 1926 roku na terenie odpowiedzialności przyszłego komisariatu Straży Granicznej „Żabie” funkcjonował komisariat Straży Celnej „Uścieryki”[6]. Posiadał on swoje placówki w miejscowościach: Berwinkowa, Chorocowa, Dołhopole, Fereskula, Hołoszyna, Hryniawa, Hubki, Jabłonica, Klauza Marjen, Polanki, Uścieryki[6].

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[7].

Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Żabie” do Inspektoratu Granicznego nr 21 „Kołomyja” i określił jego strukturę organizacyjną[5].

Już 8 września 1828 roku dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek[8].

Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[9].

Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 roku zniesiono placówkę SG „Krzyworównia”[10].

Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę I linii „Fereskula”[11].

Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 roku w sprawach […] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę II linii „Krzywopole”[12].

Rozkazem nr 2 z 30 listopada 1937 roku w sprawach […] przeniesienia siedzib i likwidacji jednostek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski utworzył posterunek SG „Pop-Iwan”[13].

Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 roku w sprawach […] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma zlikwidował placówkę I linii „Bałtaguł” i „Jarowiczora” i w ich miejsce utworzył placówkę I linii „Hołoszczyna”[14].

Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 roku w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, w związku z przekazaniem Korpusowi Ochrony Pogranicza ochrony części granicy południowej Państwa na odcinku między przełęczą Użocką a stykiem granicy polsko-rumuńsko-czechosłowackiej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zarządził likwidację komisariatu Straży Granicznej „Żabie”[15].

Służba graniczna

Na terenie ochranianym przez komisariat Straży Granicznej „Żabie”, dokładniej na terenie placówki „Szybeny” znajdował się trójstyk granicy polsko-czechosłowacko-rumuńskiej.

Sąsiednie komisariaty:

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
podkomisarzStanisław Widliński[a]28 V 1932 –23 IX 1934kierownik komisariatu „Komańcza”[18]
podkomisarzJózef Jaroszewski[b]28 V 1935 – 2 III 1939kierownik komisariatu „Puck”[19]
aspirantTadeusz Piss2 III 1939[20] -
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnikStanisław Agapi1 V 1939[21] –

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w maju 1928[5]:

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[8]:

Organizacja komisariatu we wrześniu 1929[22]:

Organizacja komisariatu w 1931:

Organizacja komisariatu w 1935[16]:

Uwagi

  1. ↑ Stanisław Widliński – od 1914 żołnierz II Brygady Legionów Polskich. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył na froncie polsko-ukraińskim w Galicji Wschodniej. Od stycznia 1919 w składzie 1 pułku piechoty Legionów walczył bolszewikami na Wileńszczyźnie i Białorusi. W 1920 brał udział w walkach pod Dyneburgiem. W latach 1926–1930 pełnił służbę w 79 pułku piechoty. 1 czerwca 1932 został przyjęty do Straży Granicznej na stanowisko kierownika placówki w Śląskim Inspektoracie Okręgowym Straży Granicznej. Od 1932 pełnił obowiązki kierownika komisariatu SG „Żabie”, a w 1934 mianowany kierownikiem komisariatu SG „Komańcza”. Po kampanii wrześniowej przedostał się na Węgry i dalej do Francji. W czerwcu 1940 został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu II wojny światowej mieszkał w Long Maraton koło Stratford. W 1965 powrócił do Polski i zamieszkał w Sanoku[17].
  2. ↑ Józef Jaroszewski – od 1914 żołnierz Legionów Polskich w kompanii saperów. Po kryzysie przysięgowym został przeniesiony do austriackiego 160 baonu pospolitego ruszenia. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. 31 grudnia 1918 zostaje przydzielony do 5 Pułku Legionów, wyznaczony na stanowisko dowódcy drużyny saperów 5 pp Leg. Pod Równem został ranny. W sierpniu 1920 został skierowany do Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych. 20 grudnia 1920 mianowany dowódcą plutonu w baonie zapasowym 25 pułku piechoty. 16 października 1923 zdemobilizowany. Z dniem 21 sierpnia 1928 został przyjęty do Straży Granicznej w stopniu aspiranta na stanowisko adiutanta i kwatermistrza w IG „Leszno”. 15 sierpnia 1929 przeniesiony na stanowisko instruktora do Centralnej Szkoły SG w Górze Kalwarii, a z dniem 24 września 1932 mianowany oficerem finansowym Centrum. W 1933 odbył praktykę liniową w Małopolskim Inspektoracie Okręgowym SG w Przemyślu, a 11 listopada 1933 mianowany kierownikiem komisariatu SG „Smorze”. Od 28 maja 1935 kierownik komisariatu SG „Żabie”. 2 marca 1939 przeniesiony na stanowisko kierownika komisariatu „Puck”[19].

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
  2. ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
  3. ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
  4. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  5. ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 29.
  6. ↑ a b Kozłowski 2012 ↓, s. 32.
  7. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  8. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
  9. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 52.
  10. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 81.
  11. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
  12. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
  13. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 119.
  14. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 181.
  15. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 146.
  16. ↑ a b Promińska 2011 ↓, s. 5.
  17. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 338–339.
  18. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 338.
  19. ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 125–126.
  20. ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 9/39.
  21. ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 28/39.
  22. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918–1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922–1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
  • Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Ketrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1752. 
  • Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Szkic batalionu KOP Nadwórna.png
Autor: Kerim44, Licencja: CC BY-SA 4.0
szkic rozmieszczenia batalionu Nadwórna