Komisariat Straży Granicznej „Czarny Dunajec”
| Historia | |
| Państwo |  II Rzeczpospolita |
|---|---|
| Sformowanie | 1928 |
| Rozformowanie | 1939 |
| Tradycje | |
| Rodowód | Komisariat Straży Celnej „Witów” |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Czarny Dunajec |
| Formacja | Straż Graniczna |
| Podległość | Inspektorat Graniczny nr 18 Obwód SG „Nowy Targ” |
Komisariat Straży Granicznej „Czarny Dunajec” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.
Geneza
Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[2]. Komisariat Straży Celnej „Witów”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Żywiec”[3].
W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Czarny Dunajec”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].
Formowanie i zmiany organizacyjne
Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 roku w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Czarny Dunajec” do Inspektoratu Granicznego nr 18 „Nowy Targ” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Już 8 września 1828 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał jego granice[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 roku w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił nową strukturę komisariatu[8]. Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 roku w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę II linii „Kościelisko” ze składu komisariatu „Czarny Dunajec” do komisariatu „Zakopane”[9]. Rozkazem nr 2 z 24 sierpnia 1933 roku w sprawach zmian etatowych, przydziałów oraz utworzenia placówek', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski nakazał wyłączyć placówkę I linii „Dolina Chochołowska” ze składu komisariatu „Zakopane” i włączyć w skład komisariatu „Czarny Dunajec”[10]. Rozkazem nr 1 z 27 marca 1936 roku w sprawach [...] zmian w niektórych inspektoratach okręgowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę Straży Granicznej I linii „Dolina Chochołowska” [11]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł posterunek SG „Chabówka” [12]. Rozkazem nr 3 z 31 grudnia 1938 roku w sprawach reorganizacji jednostek na terenach Śląskiego, Zachodniomałopolskiego i Wschodniomałopolskiego okręgów Straży Granicznej, a także utworzenia nowych komisariatów i placówek, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski zniósł placówki I linii „Podczerwone” i „Chochołów”[13]. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 roku w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma utworzył posterunek SG „Głodówka” w miejscu placówki I linii „Głodówka” [14] i przeniósł ją do m. Sucha Góra[14].
Służba graniczna
Sąsiednie komisariaty:
- komisariat Straży Granicznej „Rajcza” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zakopane” − 1928
- komisariat Straży Granicznej „Jabłonka” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Zakopane” − 1935[15]
Funkcjonariusze komisariatu
| Kierownicy/komendanci komisariatu | |||
|---|---|---|---|
| stopień | imię i nazwisko | okres pełnienia służby | kolejne stanowisko |
| podkomisarz | Roman Bogdanowicz | - 18 II 1938[16] | komisariat „Zakopane” |
| podkomisarz | Stanisław Roganowicz | 18 II 1938[16] - | |
| Zastępcy komendanta komisariatu | |||
| starszy strażnik | Bolesław Smolka | 1 V 1939[17] – | |
Struktura organizacyjna
Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[5]:
- komenda − Czarny Dunajec
- placówka Straży Granicznej I linii „Roztoki”
- placówka Straży Granicznej I linii „Jabłonka”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chochołów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Witów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Czarny Dunajec”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1928[7]:
- placówka Straży Granicznej I linii „Lipnica Wielka” (Stara Lipnica)
- placówka Straży Granicznej I linii „Chyżne”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chochołów”
- placówka Straży Granicznej II linii „Jabłonka”
- placówka Straży Granicznej II linii „Czarny Dunajec”
Organizacja komisariatu we wrześniu 1929[8], w 1931:
- 2/18 komenda − Czarny Dunajec (27 km)
- placówka Straży Granicznej I linii „Podczerwone”
- placówka Straży Granicznej I linii „Chochołów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Witów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kościelisko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Czarny Dunajec”
- placówka Straży Granicznej II linii „Nowy Targ”
Organizacja komisariatu w 1935[15]:
- komenda − Czarny Dunajec
- placówka Straży Granicznej I linii „Podczerwone” → zniesiona w 1938
- placówka Straży Granicznej I linii „Chochołów” → zniesiona w 1938
- placówka Straży Granicznej I linii „Witów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Dolina Chochołowska”
- placówka Straży Granicznej II linii „Czarny Dunajec”
- placówka Straży Granicznej II linii „Nowy Targ”
Organizacja komisariatu w grudniu 1938[13]:
- komenda − Czarny Dunajec
- placówka Straży Granicznej I linii „Głodówka” przeniesiona do m. Sucha Góra
- placówka Straży Granicznej I linii „Witów”
- placówka Straży Granicznej I linii „Kościelisko”
- placówka Straży Granicznej II linii „Czarny Dunajec”
Przypisy
- ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
- ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
- ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 34.
- ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
- ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
- ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 30.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 88.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 107.
- ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 129.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 135.
- ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 159.
- ↑ a b Promińska 2011 ↓, s. 5.
- ↑ a b Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/12.
- ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 28/39.
Bibliografia
- Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
- Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
- Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Zachodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
- Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Media użyte na tej stronie
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Szkic Obwodu SG Nowy Targ - lata 30. XX wieku
Rozmieszczenie komisariatu SG Czarny Dunajec w 1930