Komisariat Straży Granicznej „Działdowo”

Komisariat Straży Granicznej „Działdowo”
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1928
Rozformowanie1939
Tradycje
RodowódKomisariat Straży Celnej „Działdowo”
Organizacja
DyslokacjaDziałdowo
FormacjaStraż Graniczna
PodległośćInspektorat Graniczny nr 2
Obwód SG „Przasnysz”
Inspektorat Graniczny nr 2 Przasnysz.png

Komisariat Straży Granicznej „Działdowo” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych[2]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku[3]. Komisariat Straży Celnej „Janowo”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Granicznego Straży Celnej „Działdowo”[4].

W drugiej połowie 1927 roku przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[5]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Szczepkowo Borowe”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[6].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928 roku, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 roku Straż Graniczną[7]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 roku w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Działdowo” do Inspektoratu Granicznego nr 2 „Przasnysz” i określił jego strukturę organizacyjną[8]. Rozkazem Inspektora Okręgowego z 2 kwietnia 1928, komisariat „Uzdowo” przekazał placówkę „Wilamowo, „Sękowo”, „Uzdowo” i „Gralewo” komisariatowi „Działdowo”[9]. Rozwiązywany komisariat „Janowiec Kościelny” przekazał placówki „Pepłówek”, „Kuklin” i „Mława”[9]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 roku w sprawie reorganizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[10]. Rozkazem nr 5 z 2 września 1930 roku w sprawie nazw inspektoratów granicznych i komisariatów komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wydzielił placówkę Bonisław z komisariatu Szczepkowo Borowe do komisariatu Działdowo[11]. Tym samym rozkazem wydzielił placówkę Uzdowo z komisariatu Działdowo do komisariatu Rybno[11]. Rozkazem nr 1 komendanta Straży Granicznej z 12 stycznia 1931 roku przeniesiono placówkę I linii Działdowo do Kisin[12]. Rozkazem nr 2 z 8 września 1938 roku w sprawie terminologii odnośnie władz i jednostek organizacyjnych formacji, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski przeniósł siedzibę placówki I linii „Wiliamowo” do Klęczkowa[13]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 roku w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938 roku, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”[14]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Przasnysz”. Rozkazem nr 5 z 3 marca 1939 roku w sprawie zmian organizacyjnych [...], komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma wydzielił z komisariatu „Działdowo” placówkę I linii „Bonisław” i przydzielił do komisariatu „Szczepkowo Borowe”[15].

Służba graniczna

Wydarzenia

  • 26 sierpnia 1939 o godz. 8.30 w rejonie placówki Białuty, st.sierż.Władysław Turek z III/80 pułku piechoty zastrzelił niemieckiego żołnierza Ericha Radkego z 2 baterii 47 pac 11 DP. Zarządzono śledztwo przez polski sąd wojskowy, a jego wyniki podano do wiadomości władzom niemieckim. Niemcy odmówili przyjazdu oraz zabrania swego żołnierza[16].

Sąsiednie komisariaty:

Komenda komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
komisarzStanisław Mazur[17]był w IV 1936 – 27 IX 1936ekspozytura IC w Gdańsku
podkomisarzBronowiec[18]27 IX 1936 –
komisarzBronisław Peszkowski2 VI 1938[19] -
Zastępcy komendanta komisariatu
aspirantTadeusz Kraus1 V 1939[20] – 25 VIII 1939[21]komendant komisariatu „Hel”
starszy strażnik podchorążyEugeniusz Kazimierczuk25 VIII 1939[21] -

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928[6]:

Organizacja komisariatu w październiku 1929[22]:

Organizacja komisariatu w 1933[23]:

Organizacja komisariatu w 1934[23]:

Organizacja komisariatu w 1937[23]:

Organizacja komisariatu w 1939[24]: I wersja

Organizacja komisariatu w 1939[24]: II wersja

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
  2. ↑ Piekarz 2017 ↓, s. 28.
  3. ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
  4. ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 30.
  5. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  6. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 14.
  7. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  8. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 13.
  9. ↑ a b Rozkazy organizacyjne Maz. IO ↓, s. 1.
  10. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 56.
  11. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 65.
  12. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 76.
  13. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 128.
  14. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 120-122.
  15. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 158.
  16. ↑ Kula 1994 ↓, s. 247.
  17. ↑ Kronika komisariatu „Działdowo” ↓, s. 3 i 11.
  18. ↑ Kronika komisariatu „Działdowo” ↓, s. 13.
  19. ↑ Rozkazy KG SG ↓, s. 1938/13.
  20. ↑ Rozkazy Maz. IO ↓, s. 59/39.
  21. ↑ a b Rozkazy Maz. IO ↓, s. 100/39.
  22. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 57.
  23. ↑ a b c Polak 1998 ↓, s. 65.
  24. ↑ a b Sobczak 2014 ↓, s. 10.

Bibliografia

Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Inspektorat Graniczny nr 2 Przasnysz.png
Rozmieszczenie inspektoratu Granicznego nr 2 Przasnysz w 1930 roku