Komisariat Straży Granicznej „Komańcza”

Komisariat SG „Komańcza”
Komisariat SG „Wola Michowa”
Komisariat SG „Baligród”
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1928
Rozformowanie1939
Tradycje
RodowódKomisariat Straży Celnej „Komańcza”
Organizacja
DyslokacjaBaligród
Wola Michowa
Komańcza
FormacjaStraż Graniczna
PodległośćInspektorat Graniczny nr 19
Inspektorat Graniczny „Sambor”
Obwód SG „Sanok”

Komisariat Straży Granicznej „Komańcza” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-czechosłowackiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną[1]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922[2]. Komisariat Straży Celnej „Komańcza”, wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Dukla”[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski powołał komisariat Straży Granicznej „Baligród”, który przejął ochronę granicy od rozwiązywanego komisariatu Straży Celnej[5].

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[6]. Rozkazem nr 5 z 16 maja 1928 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Baligród” do Inspektoratu Granicznego nr 19 „Nowy Zagórz” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Już 8 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 6 w sprawie organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek[7]. Rozkazem nr 7 z 25 września 1929 w sprawie reorganizacji i zmian dyslokacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił skład i granice nowo powstałego Inspektoratu Straży Granicznej „Sambor”[8]. Komisariat „Wola Michowa” wszedł w jego strukturę[8]. Czasowo pozostał jednak w Inspektoracie Granicznym „Krosno”[9]. Rozkazem nr 4 z 11 października 1932 w sprawach organizacji Małopolskiego Inspektoratu Okręgowego i niektórych inspektoratów granicznych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Roztoki” do Cisnej i przemianował ją na placówkę I linii „Cisna”[10]. Rozkazem nr 1 z 29 stycznia 1934 w sprawach [...] zmian przydziałów, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył placówkę I linii Wisłok z komisariatu Straży Granicznej „Jaśliska” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Wola Michowa”[11]. Rozkazem nr 3 z 23 czerwca 1934 w sprawach [...] tworzenia i zniesienia posterunków informacyjnych', komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł siedzibę komisariatu i placówki II linii do Komańczy[12]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Maniów” do Balnicy[13]. Rozkazem nr 2 z 16 stycznia 1939 w sprawie przejęcia odcinka granicy polsko-niemieckiej od Korpusu Ochrony Pogranicza na terenie Mazowieckiego Okręgu Straży Granicznej oraz przekazania Korpusowi Ochrony Pogranicza odcinka granicy na terenie Wschodniomałopolskiego Okręgu Straży Granicznej, komendant Straży Granicznej płk Jan Gorzechowski utworzył placówkę I linii „Zubeńsko”[14] i posterunek SG „Czystohorb”[14]. Tym samym rozkazem wydzielił placówkę I linii „Balnica” z komisariatu Straży Granicznej „Komańcza” i przydzielił do komisariatu Straży Granicznej „Cisna”[14]. Rozkazem nr 13 z 31 lipca 1939 w sprawach [...] przeniesienia siedzib i zmiany przydziałów jednostek organizacyjnych, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma przemianował posterunek SG „Czystohorb” na placówkę I linii i przeniósł ją do m. Dołżyca[15].

Siedziba komisariatu mieściła się w budynku, sprzedanym w 1935 Straży granicznej przez hr. Stanisława Potockiego[16].

Służba graniczna

Sąsiednie komisariaty:

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służby
podkomisarzFranciszek Szymański[18]1928 – 1930
podkomisarzStanisław Widliński[a]24 IX 1934[20]–1939[21]
Zastępcy komendanta komisariatu
przodownikAndrzej Rychter1 V 1939[22] –

Struktura organizacyjna

Komisariat SG „Baligród”Komisariat SG „Wola Miechowa (1/20)[8]Komisariat SG „Komańcza”
maj 1928[5]wrzesień 1928[23]wrzesień 1929[8]1931[b]1935[17]
placówka Straży Granicznej I linii „Radoszyce”
placówka Straży Granicznej I linii „Łupków”
placówka Straży Granicznej I linii „Maniów”[c]placówka SG I linii „Balnica”[d]
placówka Straży Granicznej I linii „Roztoki Górne”[e]placówka SG I linii „Cisna”
placówka SG II linii „Baligród”placówka Straży Granicznej II linii „Wola Michowa”placówka SG II linii „Komańcza”
placówka Straży Granicznej II linii „Nowy Zagórz”
placówka SG II linii „Cisna”placówka SG II linii „Cisna”
placówka SG II linii „Sanok”[f]placówka SG II linii „Sanok”
placówka SG I linii „Wisłok Wielki”

Uwagi

  1. ↑ Stanisław Widliński – od 1914 żołnierz II Brygady Legionów Polskich. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył na froncie polsko-ukraińskim w Galicji Wschodniej. Od stycznia 1919 w składzie 1 pułku piechoty Legionów walczył bolszewikami na Wileńszczyźnie i Białorusi. W 1920 brał udział w walkach pod Dyneburgiem. W latach 1926-1930 pełnił służbę w 79 pułku piechoty. 1 czerwca 1932 został przyjęty przez Straży Granicznej na stanowisko kierownika placówki w Śląskim Inspektoracie Okręgowym Straży Granicznej. Od 1932 pełnił obowiązki kierownika komisariatu SG „Żabie”, a w 1934 mianowany kierownikiem komisariatu SG „Komańcza”. Po kampanii wrześniowej przedostał się na Węgry i dalej do Francji. W czerwcu 1940 został ewakuowany do Wielkiej Brytanii. Po zakończeniu II wojny światowej mieszkał w Long Maraton koło Stratford. W 1965 powrócił do Polski i zamieszkał w Sanoku[19].
  2. ↑ Długość ochranianego odcinka wynosiła 47 km.
  3. ↑ W 1934 przeniesiona do Balnicy.
  4. ↑ W 1939 przeniesiona do komisariatu „Cisna”.
  5. ↑ W 1932 przeniesiona do Cisnej.
  6. ↑ do roku 1930.

Przypisy

  1. ↑ Dominiczak 1975 ↓, s. 130.
  2. ↑ Dominiczak 1997 ↓, s. 250.
  3. ↑ Kozłowski 2012 ↓, s. 33.
  4. ↑ Kula 1994 ↓, s. 40.
  5. ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 28.
  6. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  7. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 31.
  8. ↑ a b c d Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 51.
  9. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 52.
  10. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 85.
  11. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 92.
  12. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 96.
  13. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 99.
  14. ↑ a b c Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 145.
  15. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 180.
  16. ↑ Archiwum miasteczek i wsi pow. sanockiego, leskiego, ustrzyckiego. Kwestionariusze z badania środowiska. Komańcza. 1939, s. 1a.
  17. ↑ a b Promińska 2011 ↓, s. 5.
  18. ↑ Kozłowski 2007 ↓, s. 214–235.
  19. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 338-339.
  20. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 338.
  21. ↑ Kozłowski 2007 ↓.
  22. ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 28/39.
  23. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 30.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
  • Piotr Kozłowski. Lwowska lista akt personalnych byłych funkcjonariuszy oraz pracowników kontraktowych Straży Celnej i Straży Granicznej. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia Straży Granicznej”. 4, s. 214–235, 2007. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej. ISSN 1429-2505. 
  • Katarzyna Promińska, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Wschodniomałopolski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).