Komisariat Straży Granicznej „Szczuczyn”

Komisariat Straży Granicznej „Szczuczyn”

Historia
Państwo	II Rzeczpospolita
Sformowanie	1928
Rozformowanie	1939
Tradycje
Rodowód	Komisariat SC „Chojnowo”
Organizacja
Dyslokacja	Szczuczyn
Formacja	Straż Graniczna
Podległość	Inspektorat Graniczny nr 1 Obwód SG „Łomża”

Komisariat Straży Granicznej „Szczuczyn” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920, powołano do życia Straż Celną^[1]. 1 czerwca 1921 w Szczuczynie stacjonowało dowództwo 2 batalionu celnego^[2]. Na przełomie lat 1921/1922 ochronę granicy państwowej w tym rejonie od pododdziałów 2 batalionu celnego przejęła Straż Celna^[2]. Na terenie przyszłego komisariatu SG „Szczuczyn” powstał komisariat Straży Celnej „Chojnowo”, który wraz ze swoimi placówkami granicznymi, wszedł w podporządkowanie Inspektoratu Straży Celnej „Grajewo”^[3].

W drugiej połowie 1927 przystąpiono do gruntownej reorganizacji Straży Celnej^[4]. W praktyce skutkowało to rozwiązaniem tej formacji granicznej.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[5]. Rozkazem nr 1 z 12 marca 1928 w sprawach organizacji Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego Naczelny Inspektor Straży Celnej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Szczuczyn” do Inspektoratu Granicznego nr 1 „Stawiska” i określił jego strukturę organizacyjną^[6]. 2 kwietnia 1928 rozwiązywany komisariat Straży Celnej „Kumelsk” przekazał inwentarz, będący pod zarządem komisariatu, kierownikowi komisariatu „Szczuczyn”^[7]. Rozkazem nr 9 z 18 października 1929 w sprawie reorganizacji mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu^[8]. Rozkazem nr 4/31 zastępcy komendanta Straży Granicznej płk. Emila Czaplińskiego z 20 października 1931 zniesiono placówkę SG „Stawiski”^[9]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski przeniósł placówkę I linii „Czarnowo” do Niedźwiadnej^[10]. Rozkaz komendanta Straży Granicznej płk. Jana Jura-Gorzechowskiego z 10 maja 1938 w sprawie terminologii w odniesieniu do władz i jednostek formacji, wydany w związku z rozkazami KSG z 25 i 29 kwietnia 1938, przemianował inspektoraty graniczne na obwody Straży Granicznej z dodaniem nazwy miejscowości, w której jednostka stacjonuje. Jednocześnie nakazał używanie w stosunku do kierowników komisariatów i placówek nowych terminów: „komendant komisariatu” i „dowódca placówki”^[11]. Komisariat wszedł w skład struktury Obwodu Straży Granicznej „Łomża”.

Służba graniczna

W 1928 komisariat ochraniał odcinek granicy państwowej długości około 21 kilometrów^[12]. Prawa granica:słupa granicznego nr 150, dalej prawy skraj lasu Zacieczkowskiego, m. Benczkowo, m. Gutki (wył.) i dalej m. Guty-Starowieś. Lewa granica do słupa granicznego nr 131, dalej Truszki Zalesie, m. Kumelsk (wył.), szosą z Grabowa do Kumelska (wył.)^[13]. Po reorganizacji komisariat ochraniał odcinek granicy państwowej długości około 21,5 kilometra^[14].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Grajewo” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Kolno” – 1928 i 1929

Komenda komisariatu

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928^[6]:

• komenda – Szczuczyn
• placówka Straży Granicznej I linii „Rakowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Milewo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczuczyn”

Organizacja komisariatu w październiku 1929^[8]:

• 4/1 komenda – Szczuczyn
• placówka Straży Granicznej I linii „Rakowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Milewo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczuczyn”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stawiski” → Zniesiona w 1931

Organizacja komisariatu w 1933 i 1934^[21]:

• komenda – Szczuczyn
• placówka Straży Granicznej I linii „Rakowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnowo” → w 1934 przeniesiona do Niedźwiadnej
• placówka Straży Granicznej I linii „Milewo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczuczyn”

Organizacja komisariatu w 1937^[21]:

• komenda – Szczuczyn
• placówka Straży Granicznej I linii „Rakowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Niedźwiadna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Milewo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Brzozowo” (??)
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczuczyn”
  • posterunek Straży Granicznej „Jedwabne”^[22]

Organizacja komisariatu w 1939^[21] (wg Polaka):

• komenda – Szczuczyn
• placówka Straży Granicznej I linii „Rakowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Niedźwiadna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Milewo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczuczyn”

Organizacja komisariatu w 1939^[23] (wg Sobczaka):

• komenda – Szczuczyn
• placówka Straży Granicznej I linii „Rakowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Czarnowo”
• placówka Straży Granicznej I linii „Milewo”
• placówka Straży Granicznej II linii „Szczuczyn”
• placówka Straży Granicznej II linii „Stawiski”

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Bogusław Polak: Z dziejów polskich formacji granicznych 1918−1839. Studia i materiały. Tom I. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909484-00.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928–1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Wykazy imienne oficerów i szeregowych Inspektoratu Granicznego „Łomża” 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Antoni Krzysztof Sobczak: Mazowiecki Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej w Ciechanowie w latach 1928–1939. Przyczynek do historii. 2014. [dostęp 2017-03-14].
• Odpisy z kronik komisariatów Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1937–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykazy imienne oficerów i szeregowych Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Wykazy jednostek Inspektoratu Granicznego „Łomża” w latach 1932–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy organizacyjne Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Mazowieckiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.