Komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry”

Komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry”
Historia
Państwo II Rzeczpospolita
Sformowanie1928
Rozformowanie1939
Tradycje
RodowódKomisariat Straży Celnej „Tarnowskie Góry”
Organizacja
DyslokacjaTarnowskie Góry
FormacjaStraż Graniczna
PodległośćInspektorat Graniczny nr 14 (do 1934)[1]
Inspektorat Graniczny nr 15 (po 1934)[1]
Obwód SG „Chorzów”
Inspektorat Graniczny nr 14 Lubliniec.jpg
Patrol w terenie

Komisariat Straży Granicznej „Tarnowskie Góry” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Geneza

Objęcie granicy na Śląsku przez Straż Celną nastąpiło 16 czerwca 1922. W Tarnowskich Górach utworzony został komisariat straży celnej. Jego pierwszym kierownikiem został podkomisarz Wiktor Skrzypek[2].

W 1928 nastąpiła reorganizacja Straży Celnej. Placówka „Mikołeska” i „Boruszowice” zostały przydzielone do komisariatu „Kalety”. Placówki „Piaseczna” i „Rybna” zostały zlikwidowane, a w miejsce ich utworzono placówkę „Strzybnica”. Placówkę „Buchacz” i „Szarlej” przydzielono do komisariatu „Kamień”. Oddział konny podzielono. Jedną część przeniesiono do Lisowa (komisariat „Lubliniec”), a drugą do komisariatu „Kalety”[3]. Zakład Tresury Psów przeniesiono do Góry Kalwarii[3].

Formowanie i zmiany organizacyjne komisariatu SG

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną[4]. Rozkazem nr 4 z 30 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Tarnowskie Góry” do Inspektoratu Granicznego nr 14 „Lubliniec” i określił jego strukturę organizacyjną[5]. Rozkazem nr 10 z 5 listopada 1929 w sprawie reorganizacji Śląskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski określił numer i nową strukturę komisariatu[6]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, Komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski wyłączył komisariat „Tarnowski Góry” z Inspektoratu Granicznego „Częstochowa” i przydzielił do Inspektoratu Granicznego „Wielkie Hajduki”[7].

Służba graniczna

Na dzień 1 stycznia 1936 komisariat liczył 2 oficerów i 77 szeregowych[8].

Wydarzenia
  • 18 kwietnia 1939 został powołany pluton wzmocnienia. Żołnierze plutonu zakwaterowani zostali w budynku szpitala Spółki Brackiej w Tarnowskich Górach. Dowódcą plutonu mianowany został starszy strażnik (podporucznik rezerwy) Czesław Mikołajczyk[9].
  • w czerwcu 1939 na odcinku komisariatu zatrzymywano Żydów nielegalnie przekraczających granicę do Polski. Po wylegitymowaniu przerzucano ich z powrotem do Niemiec[10].
Sąsiednie komisariaty

Funkcjonariusze komisariatu

Kierownicy/komendanci komisariatu
stopieńimię i nazwiskookres pełnienia służbykolejne stanowisko
komisarz SCGriwo Kosów5 IV 1928 – 2 VII 1928[11]
podkomisarzBolesław Pawłowski[12]p.o.
komisarzWłodzimierz Krogulski[a][b]24 VII 1929 – 30 IV 1932kwatermistrz (kierownik[15]) IG „Nowy Targ”[14]
komisarzWiktor Blachani[c]-
aspirantJan Krawiec[18]p.o. 1 VIII 1938 – 29 VIII 1938
Zastępcy komendanta komisariatu
starszy strażnikCzesław Mikołajczyk1 V 1939[19] –

Struktura organizacyjna

Komisariat SG Tarnowskie Góry.png

Organizacja komisariatu w kwietniu 1928[5]:

Organizacja komisariatu w listopadzie 1929 i w 1936[6][20]:

Uwagi

  1. ↑ Włodzimierz Krogulski – od 1914 żołnierz 14 kompanii 2 pułku piechoty Legionów Polskich. Ranny w bitwie pod Młotkowem. W maju 1915 ukończył Szkołę Podchorążych i został przydzielony do 6 pułku piechoty Legionów. Po kryzysie przysięgowym wstąpił do Polskiego Korpusu Posiłkowego, a zimą 1918 wcielony do wojska austriackiego i wysłany na front włoski. Tam zostaje powtórnie ranny. W listopadzie 1918 wstąpił do Wojska Polskiego. Walczył na froncie ukraińskim w Galicji Wschodniej. W okolicy Stryja dostał się do niewoli ukraińskiej. Po uwolnieniu, dowodził kompanią sztabową 12 Dywizji Piechoty. Brał udział w wojnie polsko-bolszewickiej. W lipcu 1922 w stopniu przodownika przeszedł do służby w Straży Celnej na stanowisko kierownika placówki SG „Bystrzec”. W marcu 1928 w stopniu podkomisarza wstąpił do Straży Granicznej. W od lipca 1928 pełnił obowiązki kierownika komisariatu SG „Cieszyn”. W 1929 przeniesiony został na identyczne stanowisko w Tarnowskich Górach. W 1932 wyznaczony na stanowisko kierownika IG „Nowy Targ”, a w listopadzie 1934 przeniesiony w stan nieczynny[13].
  2. ↑ Według Kozłowskiego Włodzimierz Krogulski wyznaczony został na stanowisko kierownika IG „Nowy Targ”[13], a na podstawie Historii Inspektoratu Granicznego „Częstochowa” należy wnioskować, że był wyznaczony na stanowisko kwatermistrza tegoż Inspektoratu[14]
  3. ↑ Wiktor Blachani były kierownik komisariatu „Zebrzydowice”

Przypisy

  1. ↑ a b Gulczyński 2011 ↓, wstęp.
  2. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 1.
  3. ↑ a b Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 2.
  4. ↑ Goryński 2012 ↓, s. 226.
  5. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 25.
  6. ↑ a b Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 58.
  7. ↑ Jabłonowski i Polak 1999 ↓, s. 98.
  8. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 5.
  9. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 37.
  10. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 41.
  11. ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 5 i 8.
  12. ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 12.
  13. ↑ a b Kozłowski 2015 ↓, s. 168-169.
  14. ↑ a b Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 12 i 23.
  15. ↑ Kozłowski 2015 ↓, s. 169.
  16. ↑ Historia IG „Częstochowa” ↓, s. 24.
  17. ↑ Wykazy imienne Śl. IO ↓, s. 335.
  18. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 27.
  19. ↑ Rozkazy Komendy SG ↓, s. 27/39.
  20. ↑ Kronika komisariatu „Tarnowskie Góry” ↓, s. 3.

Bibliografia

  • Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
  • Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
  • Zbigniew Gulczyński, Wstęp do inwentarza zespołu archiwalnego „Śląski Inspektorat Okręgowy Straży Granicznej”, Szczecin: Archiwum Straży Granicznej, 2011.
  • Piotr Kozłowski: Zapomniani obrońcy granic południowo-wschodnich II Rzeczypospolitej 1922-1939: słownik biograficzny oficerów, strażników oraz pracowników kontraktowych straży celnej i straży granicznej. Przemyśl: Wydawnictwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk, 2015. ISBN 978-83-61329-14-5.
  • Szkic historyczny z działalności Inspektoratu Straży Granicznej „Częstochowa“ z lat 1928-1935 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Wykazy imienne Śląskiego Inspektoratu Okręgowego 1928–1938. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Szkic historyczny z działalności komisariatu Straży Granicznej „Tarnowskie Góry” do 1936 roku. → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
  • Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
Straż Graniczna (1928–1939)
Inspektoraty okręgowe
od 1938 okręgi SG
Inspektoraty graniczne
od 1938 obwody SG
Obwody SG
powstałe po 1938
Komisariaty SG
Placówki I linii
Placówki II linii

Media użyte na tej stronie

Flag of Poland (1928–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Inspektorat Graniczny nr 14 Lubliniec.jpg
Rozmieszczenie Inspektoratu Granicznego nr 14 Lubliniec w 1930
Komisariat SG Tarnowskie Góry.png
Rozmieszczenie komisariatu SG Herby w 1930
Komisariat Straży Granicznej Tarnowskie Góry - patrol w terenie NAC 1-G-6428.jpg
Komisariat Straży Granicznej Tarnowskie Góry - patrol w terenie. Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji. Sygnatura: 1-G-6428