Komisariat Straży Granicznej „Wieleń”

Komisariat Straży Granicznej „Wieleń” – jednostka organizacyjna Straży Granicznej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1928–1939.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Ignacego Mościckiego z 22 marca 1928, do ochrony północnej, zachodniej i południowej granicy państwa, a w szczególności do ich ochrony celnej, powoływano z dniem 2 kwietnia 1928 Straż Graniczną^[1]. Rozkazem nr 3 z 25 kwietnia 1928 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego dowódca Straży Granicznej gen. bryg. Stefan Pasławski przydzielił komisariat „Potrzebowice” do Inspektoratu Granicznego nr 9 „Wronki” i określił jego strukturę organizacyjną^[2]. Już 15 września 1928 dowódca Straży Granicznej rozkazem nr 7 w sprawie organizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego podpisanym w zastępstwie przez mjr. Wacława Szpilczyńskiego zmieniał dyslokację, organizację komisariatu i ustalał zasięg placówek^[3]. Rozkazem nr 11 z 9 stycznia 1930 reorganizacji Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego komendant Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski ustalił numer i nową organizację komisariatu^[4]. Rozkazem nr 4 z 17 grudnia 1934 w sprawach [...] zarządzeń organizacyjnych i zmian budżetowych, dowódca Straży Granicznej płk Jan Jur-Gorzechowski zniósł placówkę I linii „Wrzeszczyna”^[5]. Rozkazem nr 12 z 14 lipca 1939 w sprawie reorganizacji placówek II linii i posterunków wywiadowczych oraz obsady personalnej, komendant Straży Granicznej gen. bryg. Walerian Czuma utworzył placówkę II linii „Wieleń”^[6].

Służba graniczna

Rozkazem organizacyjnym nr 2 Wielkopolskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Granicznej z 27 czerwca 1928 ustalono zasięg komisariatów. Granica komisariatu „Wieleń” na jego prawym skrzydle to linia od śluzy na Noteci nr 18 przez szosę Gulcz–Rosko wzdłuż drogą do folwarku Rosko, miejscowości: Hamrzysko, Klempicz, Ludomskie Olendry, Ludomy do Rogoźna wyłącznie. Na lewym jeden kilometr na południowy zachód od mostu kolejowego na Noteci, do miejscowości Pęckowo i Miały włącznie, następnie torem kolejowym do Wronek i rzeką Wartą do miejscowości Słoniawy^[7].

Na przełomie lat 1929–1930 roku reorganizowano Straż Graniczną. W styczniu 1930 określono nowe granice komisariatu. Na wschodzie jego granicę rozpoczynał prom Martinsa, a kończył na zachodzie kamień graniczny F 033, na wysokości miejscowości Chełst^[8].

Sąsiednie komisariaty

• komisariat Straży Granicznej „Lubasz” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Piłka” − 1928
• komisariat Straży Granicznej „Czarnków” ⇔ komisariat Straży Granicznej „Piłka” − styczeń 1930

Funkcjonariusze komisariatu

Struktura organizacyjna

Organizacja komisariatu w marcu 1928^[2]:

• komenda − Potrzebowice
• placówka Straży Granicznej I linii „Wrzeszczyna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wieleń”
• placówka Straży Granicznej I linii „Drawski Młyn”
• placówka Straży Granicznej II linii „Potrzebowice”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wronki”^[a]

Organizacja komisariatu we wrześniu 1928^[12]:

• komenda − Wieleń
• placówka Straży Granicznej I linii „Wrzeszczyna”
• placówka Straży Granicznej I linii „Wieleń”
• placówka Straży Granicznej I linii „Drawski Młyn”
• placówka Straży Granicznej II linii „Potrzebowice”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wronki”

Organizacja komisariatu w styczniu 1930^[4][13]:

• 3/9 komenda − Wieleń
• placówka Straży Granicznej I linii „Wrzeszczyna” → zniesiona w 1934
• placówka Straży Granicznej I linii „Wieleń”
• placówka Straży Granicznej I linii „Drawski Młyn”
• placówka Straży Granicznej I linii „Drawsko”
• placówka Straży Granicznej II linii „Wieleń” ul. Nowe Miasto 16
• placówka Straży Granicznej II linii „Wronki” ul. Samołęska 2

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. Tom II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999. ISBN 83-87424-77-3.
• Mariusz Kaśkosz: Straż Graniczna Inspektoratu Granicznego Wronki w latach 1928-1937: ze wspomnień strażnika Jana Nocunia. Czarnków: Wydawnictwo Nadnoteckie Echa, 2015. ISBN 83-87424-77-3.
• Grzegorz Goryński: Powstanie, organizacja i funkcjonowanie straży granicznej w latach 1928-1939. 2012. [dostęp 2016-12-31].
• Wykaz dyslokacji Wielkopolskiego Inspektoratu Granicznego w latach 1933–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Rozkazy Komendy Straży Granicznej 1928–1939 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.